زمان محدود، فقدان تخصص و مشغولیت‌های مدرسان؛ ضعف‌های تدریس وصایای امام(ره)
گروه دانشگاه ــ مدیر اسبق مرکز فرهنگی دانشگاهی حضرت امام(ره) و انقلاب اسلامی و نیز عضو تیم ارزیابی اساتید این مرکز مهم‌ترین مشکلات تدریس درس وصایای حضرت امام(ره) در حال حاضر را زمان کوتاه برای تدریس، عدم آشنایی و نداشتن تخصص لازم اساتید این درس و نیز مشغولیت‌های متعدد مدرسان و نبود فرصت کافی برای مطالعات گسترده پیرامون آراء و اندیشههای حضرت امام(ره) دانستند.
به گزارش ایکنا؛ وصیتنامه امام خمینی(ره) جوهره اندیشه سیاسی ایشان و بلکه به نوعی خلاصه مکتب شیعه و اسلام ناب محمدی(ص) است که حضرت امام(ره) همواره آن را مطرح می‌کردند و به همین لحاظ برای تبیین اندیشههای آن حضرت در دانشگاه‌های مختلف به‌ویژه در دانشگاه آزاد اسلامی، درس وصیتنامه حضرت امام(ره) بسیار حائز اهمیت است. این درس 2 واحدی و جزء دروس عمومی واحدهای درسی دانشگاه آزاد است و از سوی مرکز فرهنگی دانشگاهی امام خمینی(ره) و انقلاب اسلامی این دانشگاه به دانشجویان ارائه میشود. بنا بر اعلام مدیر این مرکز از این پس نمره این درس در معدل دانشجویان موثر خواهد بود تا بحث‌هایی که پیرامون این درس وجود دارد و اینکه گفته میشود دانشجویان صرفا در کلاس‌ها شرکت می‌کنند، علاقه و تمایل آنها به فراگیری و مطالعه این درس افزایش یابد.
نکته دیگر تخصص لازم اساتید و مدرسان این درس و میزان آشنایی آنها با اندیشههای حضرت امام(ره) و مبانی نظری آن است؛ چرا که مدرسان این درس عمدتا اعضای هیئت علمی تمام وقت دیگر رشته‌های مرتبط با این درس هستند که با شرکت در آزمون ارزیابی و مصاحبه جذب این مرکز می‌شوند و در صورت قبولی در آزمون مجوز حضور در کلاس و تدریس این درس را دریافت می‌کنند.
جواد مددی، رئیس اسبق مرکز فرهنگی دانشگاهی امام(ره) و انقلاب اسلامی در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا پیرامون این موضوع و اعطای مجوز تدریس به اساتید تمام وقت دیگر رشته‌های دانشگاه آزاد، عنوان کرد: از سال 90 بحث ارزیابی اساتید این درس مطرح و اجرایی شد. به همین منظور طی مطالعات انجام شده، سه محور دانش‌افزایی، مهارت‌افزایی و اصلاح نظام‌نامه آموزشی تعیین شد. مهارت‌افزایی اساتید به معنای تمرکز بر روش‌های تدریس و برگزاری دوره‌های لازم برای اساتید است تا روش‌های نویی در ارائه این درس متناسب با مخاطب ارائه شود. دانش‌افزایی پیرامون آشنایی هر چه بیشتر با اندیشههای امام(ره) است و در این خصوص برگزاری دوره‌های حضوری و غیرحضوری و در اختیار قرار دادن منابع لازم آغاز شد. ارزیابی اساتید نیز بر اساس این محورها انجام میشود.
وی ادامه داد: محور سوم؛ اصلاح نظام‌نامه آموزشی و تغییر نوع نگاه به این درس بود. در این زمینه تلاش شد این درس 2 واحد و مرتبط با درس انقلاب اسلامی شود و سعی ما بر آن بود دانشجو احساس کند درس متفاوتی است و با علاقه این درس را فرا گیرد.
مددی با بیان اینکه نمی‌توان به راحتی درباره عدم آشنایی مدرسان این درس با اندیشههای امام(ره) قضاوت کرد، گفت: بعضی افراد در این حوزه مسلط هستند و برخی هم اگر دانش لازم را ندارند و مسلط نیستند باید به صورت موردی بررسی شود و ارتقا یابند و توانمند شوند.
انتقال مبانی نظری و اندیشههای حضرت امام(ره) در 16 ساعت کلاسی!
وی افزود: برای ارتقای اساتید باید منابع خوبی در اختیار آنها قرار گیرد تا هم از جهت علمی توانمند شوند و هم مهارت‌های خاص تدریس را کسب کنند. زمان این درس کم و حدودا یک ساعت در هفته است، مبانی نظری و اندیشههای حضرت امام(ره)، مبانی تئوریک نظام است، حال فرض کنید این مبانی را بخواهید در 16 ساعت کلاسی در یک ترم به دانشجو منتقل کنید که نیمی از این زمان هم به دلایل مختلف که برای دیگر واحدهای درسی نیز وجود دارد، تلف میشود، آیا در این زمان کم می‌توان وصیتنامه امام(ره) را تدریس کرد؟ این جای تامل دارد.
مدیر اسبق مرکز فرهنگی دانشگاهی امام خمینی(ره) و انقلاب اسلامی نوع نگاه افراد به این نوع دروس و دیگر درس‌های عمومی را عامل دیگر عدم تمایل به فراگیری این دروس خواند و اظهار کرد: این نوع نگرش مربوط به دانشگاه، محیط دانشگاه و دانشجویان است، این نگاه که این درس‌ها عمومی و بی‌فایده هستند، باید تغییر کند تا بتوانیم این درس را متحول کنیم. در این مدت سعی کردیم این تحول را ایجاد کنیم.
وی پیوند درس وصایای امام(ره) و انقلاب اسلامی را از ضرورت‌های آموزشی خواند و گفت: نظام‌مند بودن بخش آموزشی ضرورت دارد، پیوند‌هایی میان این درس و درس انقلاب اسلامی باید ایجاد شود، تا این درس بتواند پیام وصیتنامه امام(ره) را به مخاطب برساند.
محمدحسین جمشیدی، عضو هیئت علمی گروه روابط بین‌الملل دانشگاه تربیت مدرس و عضو گروه ارزیابی اساتید درس وصایای حضرت امام(ره) نیز در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا، پیرامون آسیب‌شناسی و چالش‌های تدریس درس وصایای حضرت امام(ره) اظهار کرد: در اهمیت این درس و جایگاه و نقشی که در آشنا کردن دانشجویان با ایده‌ها و اندیشههای حضرت امام(ره) دارد تردیدی نیست و این ضرورت وجود دارد که نسل‌های بعدی انقلاب به تدریج با آراء و دیدگاه‌های حضرت امام(ره) آشنا شوند. یکی از درس‌ها در این مقوله؛ «درس وصایای حضرت امام(ره)» است که اخیرا با تغییرات شورای برنامه‌ریزی آموزشی دانشگاه آزاد عنوان درس به «اندیشه‌ها و وصایای حضرت امام(ره)» تغییر کرده و واژه و همین تغییر زمینه تحقیق و تفحص بیشتر در اندیشه‌ها و آرای حضرت امام(ره) و فراتر از وصیتنامه ایشان را فراهم می‌کند.
نبود درسنامه مشخص و منسجم درس وصایای حضرت امام(ره)
وی با اشاره به مشکلاتی که در ارائه این درس وجود دارد، عنوان کرد: مسائل از چند جنبه قابل بررسی است؛ نخست آنکه یک متن مشخص درسنامه‌ای که همه ابعاد یک متن درسی استاندارد را در آن رعایت شده باشد، در حال حاضر نداریم، البته شرح‌ها، توضیحات و تفسیرهایی از اندیشههای سیاسی و الهی امام(ره) وجود دارد و جزوه‌های گوناگون در کلاس تدریس میشود، اما تقریبا هیچ‌کدام از اینها ویژگی درسنامه استاندارد را ندارد که هم در فاصله زمانی یک ساعته تدریس شود و هم محتوا به گونه‌ای باشد که از جذابیت آموزشی لازم برخوردار باشد. یکی از مشکلات نبودن درسنامه مشخص در این درس است و به عنوان یک درس عمومی این ضرورت وجود دارد یک درسنامه منسجم و قوی که همه ابعاد آموزشی و جذابیت برای دانشجویان را در نظر بگیرد، تدوین شود.
دروس عمومی؛ دروس دست‌دوم دانشگاه و عدم توجه دانشجو به آنها
جمشیدی با اشاره به دیگر مشکل ارائه این درس تصریح کرد: این درس جزء دروس عمومی و به نوعی دروس دست دوم به لحاظ دانشگاهی حساب میشود و همین مسئله سبب میشود توجهی به این درس نشود. نگاه دانشجویان رشته‌های غیر از علوم انسانی مانند ریاضی یا پزشکی به این درس صرفا به گونه‌ای است که این درس را با گرفتن نمره‌ای بگذرانند و هدف شناخت اندیشههای حضرت امام(ره) نیست. این مشکلی است که در حال حاضر وجود دارد، اگر این درس به گونه‌ای تدوین و تدریس میشد که جنبه عمومی و فرعی نسبت به دروس دیگر نداشت شاید توجه بیشتری به عمق مفاهیم آن میشد.
وجود اساتید دوره‌ندیده، بدون تخصص و تسلط کافی بر آراء و اندیشههای امام(ره)
عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس درباره اساتیدی که این درس را تدریس می‌کنند، گفت: نخستین مسئله این است که اینها غالبا به عنوان مدرس و استاد این درس آموزش ندیده‌اند و دوره‌های لازم را نگذرانده‌اند و تخصص مورد نیاز را پیدا نکرده‌اند و معمولا بسیاری از اینها دارای مدارکی از دیگر رشته‌های بعضا علوم انسانی هستند و تا جایی که اطلاع دارم بعضی‌ها از رشته‌های غیر علوم انسانی بوده‌اند و یا مسئولیتی در دانشگاه آزاد داشته‌اند و در کنار مسئولیت‌شان به خاطر علاقه‌مندی به تدریس این درس، جذب شده‌اند. بنابراین از آنجایی که اساتید مذکور نه دوره‌ای دیده‌اند و تخصص ویژه در بحث آراء و اندیشههای امام(ره) ندارند، طبیعی است احاطه و تسلط کافی بر اندیشههای امام(ره) ندارند تا بتوانند وصیتنامه ایشان را تدریس کنند.
عدم توجه به لطافت‌های نظری اندیشههای امام(ره)
وی افزود: وصیتنامه حضرت امام(ره) چکیده آراء، دیدگاه‌ها و اندیشههای ایشان است و کسی می‌تواند آن را تدریس کند که بر ابعاد گوناگون سیاسی، فقهی، عرفانی و فلسفی اندیشههای حضرت امام(ره) تسلط داشته باشد و اگر این تسلط نباشد صرفا متن خوانده میشود و عینا به همان صورت در کلاس ارائه میشود و این مسئله بیشتر بر خشک بودن کلاس می‌افزاید، حتی اگر خوب کار شود، وقتی به لطافت‌های نظری اندیشههای امام(ره) اشاره نشود، تاثیر آن در فراگیران و دانشجویان به مراتب کمتر خواهد بود.
تدریس درس وصایای امام(ره) شغل ثانویه مدرسان است
جمشیدی ادامه داد: برای آنکه تحولی در درس وصایای حضرت امام(ره) ایجاد شود باید اساتید به صورت خاص برای این درس تربیت شوند و با اندیشههای امام راحل آشنا شوند و تخصص لازم را پیدا کنند و سپس وارد مقوله تدریس شوند، در غیر این صورت این وضعیت هم‌چنان ادامه پیدا خواهد کرد. بحث این نیست که اکنون اساتید این توانایی را دارند یا خیر، بحث این است که اساسا این کار اصلی و اولیه آنها نبوده و کار ثانویه یا جنبی برای مدرسان این درس است و افراد برای کار ثانویه خود به اندازه‌ای وقت و انرژی می‌گذارند که به کارهای اصلی آنها صدمه وارد نکند، از همین‌رو است که آن اهمیتی که باید به این درس بدهند نمی‌دهند.
وی افزود: دو راه‌حل در این مسئله مطرح است؛ نخست آنکه مدرسان این درس آموزش‌ها، دوره‌ها و تخصص‌های لازم را گذرانده باشند و دیگر آنکه اگر بناست این درس توسط استادی تدریس شود باید به عنوان شغل و کار اول و به عنوان اهمیت و مسئولیت اولیه فرد دنبال شود، نه آنکه استاد این درس ساعت 4 که کار اداری دانشگاه تمام میشود، یک یا دو ساعت وصیتنامه امام(ره) را تدریس کند، در این شرایط از کیفیت کار و کیفیت ارائه محتوا کاسته میشود.
نبود فرصت کافی برای مطالعات گسترده پیرامون آراء و اندیشههای حضرت امام(ره)
عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس به دیگر عامل عدم موفقیت در تدریس این درس اشاره و راهکاری پیشنهاد کرد و گفت: اساتید فعلی به دلیل گرفتاری‌هایی که دارند، فرصت کافی برای مطالعه، تحقیق و تفحص و خواندن آثار حضرت امام(ره) ندارند. این مسئله جدای از آشنایی مدرسان با ایده‌ها و اندیشههای حضرت امام(ره) است که این امر تخصص می‌طلبد و نیاز به تربیت و برگزاری دوره‌های خاص دارد. بحث این است استادی که این درس را تدریس می‌کند باید فرصت مطالعه آثار حضرت امام(ره) و دیگر آثار پیرامون شخصیت، آراء و اندیشههای ایشان را داشته باشد، اما دیده میشود اساتید فعلی این درس غالبا به دلیل مشغولیت‌ها و گرفتاری‌های دیگر و مسئولیت‌های اداری این فرصت را ندارند، طبیعی است در این شرایط فاصله‌ای میان مبانی اندیشه‌ای امام و ذهنیت این اشخاص ایجاد میشود و آنگونه که باید نمی‌توانند مبانی و محتوای وصیتنامه حضرت امام(ره) را درک کنند و به دانشجو انتقال دهند.
وی در پاسخ به این پرسش که ارزیابی و برگزاری آزمون برای اعطای مجوز به اساتید این درس که هر سال یا دو سال یکبار توسط مرکز برگزار میشود، می‌تواند برخی مسائل مطرح شده پیرامون مبانی نظری اساتید را مرتفع نماید؟ گفت: در جریان اعطای مجوزها هستم، تا حدودی مفید است و باعث میشود فرد برای شرکت در این مصاحبه تلاش کند اطلاعات و دانشی را به دست بیاورد، اما تاثیر این ارزیابی هر چند بهتر از این است که نباشد، نتوانسته آن خلأ موجود و مشکلات را مرتفع نماید.
جمشیدی ادامه داد: شخص به عنوان استاد درس وصیتنامه وقتی می‌خواهد در آزمون شرکت کند منابع را می‌خواند که غالبا همان کتاب‌های پیرامون وصیتنامه امام(ره) است و نهایتا چند کتاب را می‌خواند و بخشی از سوالات را در مصاحبه پاسخ می‌دهد و تاییدیه می‌گیرد و نسبت به کسانی که اطلاعاتی ندارند این افراد پذیرفته می‌شوند. برگزاری آزمون ارزیابی کمک می‌کند یک گام به هدف نزدیک شویم اما رسیدن به هدف نیازمند پرورش تخصصی استاد در زمینه آراء و اندیشههای سیاسی حضرت امام(ره) است.
برگزاری دوره‌های ضمن خدمت و کارگاه‌های آموزشی و تمرکز بر نگرش اساتید
وی افزود: اشخاصی که در این آزمون‌ها شرکت می‌کنند از رشته‌هایی هستند که متمرکز بر آراء حضرت امام(ره) مسائل انقلاب، اندیشه سیاسی انقلاب و اندیشه سیاسی امام است، مانند عرفان اسلامی، جامعه‌شناسی انقلاب اسلامی، اندیشه سیاسی در اسلام و ...، این افراد حداقل باید چند درس پیرامون امام و اندیشههای ایشان گذرانده باشند یا علاوه بر شرکت در آزمون اساتید، در دوره‌های مستمر مرکز امام و انقلاب دانشگاه آزاد که به صورت کارگاه یا آموزش‌های ضمن خدمت برگزار میشود، شرکت کنند و بر دیدگاه‌ها و نگرش این اساتید بازنگری شود و دانش لازم درباره آراء و اندیشههای حضرت امام(ره) در اختیار آنها قرار گیرد. تاثیرگذاری آموزش چه در قالب کارگاه، چه دوره‌های موقت و کوتاه‌مدت و چه دوره‌های تخصصی به مراتب بیشتر از برگزاری آزمون است.
وی با اشاره به مصوبات معاون آموزشی برای این درس گفت: تغییر عنوان بر می‌گردد به محتوای درس و با توجه به اینکه وصیتنامه سیاسی-الهی حضرت امام(ره) یک متن راهبردی و استراتژیک است و به مثابه دستورالعمل اجرایی برای بقای انقلاب و حفظ ارزش‌های آن است، به همین جهت این یک تغییر عنوان صرف نیست و یک تغییر راهبردی و استراتژیک است.
یادآور میشود چندی پیش رئیس نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها به عدم آشنایی اساتید و مدرسان این درس با اندیشههای امام(ره) و نداشتن تخصص آنها اشاره و عنوان کرده بود: دستگاه‌های دانشگاهی دارای ظرفیت‌های خوبی هستند و به این درس که اجباری است دقت نمی‌شود، بخش اساتید این گروه نیاز به تحول و رسیدگی دارد.
انتهای پیام
گزارش از مریم روزبهانی
