کیفیت در تولید کتاب را جایگزین کمیت کنیم/ بی‌اطلاعی ۸۰ درصد پژوهشگران از منابع داخلی

حجت‌الاسلام والمسلمین محمدعلی مهدوی‌راد، استاد دانشگاه تهران، در گفت‌وگو با ایکنا؛ درباره اینکه سالانه بیش از ۵۰ هزار عنوان کتاب دینی منتشر می‌کنیم و این میزان تولید کمی آفتی برای کیفیت نیست و چقدر با نیاز‌ها تناسب دارد، گفت: اولاً سیطره کمیت همگانی است؛ ثانیاً اینکه چشم بر عقل سیطره دارد و همگانی و تقریباً عمومی است.

وی با بیان اینکه ایرانیان به لحاظ جامعه‌شناختی و روان‌شناسی بیشتر اهل گوش و شنیدن هستند تا دیدن و چشم، بیان کرد: متأسفانه کمیت خیلی مهم شده است؛ وقتی ارزش‌گذاری بر مبنای کمیت شد، فردی که بگوید ۳۰، ۴۰ و ۵۰ جلد و بیشتر کتاب دارم و به همین دلیل مورد توجه بیشتری قرار بگیرد، فرهنگ‌سازی متفاوتی صورت می‌گیرد.

مهدوی‌راد ادامه داد: اگر همین ارزش‌گذاری را به سمت کیفیت سوق می‌دادیم، به گونه‌ای که افراد بگویند یک کتاب داریم که ۲۰ سال روی آن زحمت کشیده‌ایم، فرهنگ‌سازی از نوع دیگری ایجاد می‌شد.

تفاوت حمال العلم و محقق

این استاد حوزه و دانشگاه به بیان خاطره‌ای از ملاصدرا در این زمینه پرداخت و افزود: معروف است که یکی از علما به عنوان عالم ایرانی به نجف رفته بود؛ علمای نجف از وی پرسیده بودند که چند تا حدیث حفظ هستی، گفته بود که چیز زیادی حفظ نیستم، برخی از افراد حاضر در مجلس برای مفاخره گفته بودند که ۴۰۰ حدیث حفظیم و حتی تا هزار حدیث نیز گفتند؛ ملاصدرا در آن مجلس روایتی خواند و معنایش را از آنان پرسید و آن‌ها نیز معنایی گفتند؛ ملاصدرا تا ۹ معنا برای این یک روایت بیان کرد و حاضران تأیید کرده بودند که این معانی بهتر است.

وی اضافه کرد: وقتی ملاصدرا ۹ معنای متفاوت از این روایت را برای آن جمع بیان می‌کند، با بیان سند روایت رسول اکرم(ص) «رُبَّ حَامِلِ فِقْهٍ إِلَى مَنْ هُوَ أَفْقَهُ مِنْهُ؛ چه بسیار کسانی که فقه را حمل می‌کنند به کسی که او بهتر می‌فهمد» را قرائت کرد؛ بنابراین برخی افراد فقط حمال علوم هستند.

استاد دانشگاه تهران با بیان اینکه کسی که تنها به دنبال بالا بردن تعداد کتب خود بدون توجه به کیفیت آن است حمال‌العلم به شمار می‌آید، تصریح کرد: عالم بزرگواری درباره یک کتاب تحقیق کرده بود که بنده به اسم آن کتاب نیاز داشتم و وقتی به ایشان زنگ زدم تا اسم آن کتاب را که چندی پیش تحقیق کرده بود بپرسم، نام آن را که نمی‌دانست، ولی کسانی هم داریم که عبارات کتبی را که تحقیق کردند حفظ هستند، زیرا آن قدر این نسخه‌ها را مقابله کرده‌اند که حفظ شده‌اند.

مهدوی‌راد افزود: الان اگر بخواهند محققی را در جایی معرفی کنند، می‌گویند که ۳۰ تا ۴۰ جلد کتاب دارد. آیا می‌گویند که کتابی دارد که چندین سال برای آن زحمت کشیده است؛ محققی کتابی نوشته بود که در قطع رقعی در دو یا سه جلد چاپ کرده بود؛ بنده به وی گفتم که آن را در یک جلد وزیری و زیبا چاپ می‌کردی که پاسخ داد چون اگر جلد‌ها بیشتر باشد، در ارتقا امتیاز بیشتری دارد. وقتی می‌نویسد تا ارتقا پیدا کند همین وضع را شاهدیم.

سه درصد علما از پژوهش‌های جهان عرب آگاهی دارند

عضو هیئت علمی پردیس دانشگاه تهران با بیان اینکه ۸۰ درصد پژوهشگران ما از منابع داخل ایران هم خبر ندارند، افزود: محققی وقتی این مطلب را از من شنید گفت که شاید غلو است، ولی وقتی تحقیق میدانی کرد این سخن را تأیید کرد؛ همچنین سه درصد علمای ما از پژوهش‌های جهان عرب خبر دارند. تازه این آمار هم از روی تسامح است و همین میزان هم مطلع نیستند.

این استاد حوزه و دانشگاه در پاسخ به این سؤال که آیا این فرهنگ اختصاص به مراکز پژوهشی دارد یا آنکه گستره حوزه، دانشگاه و حتی رسانه‌ها را دربر گرفته است، گفت: متأسفانه این مسئله در همه جا وجود دارد؛ شهید مطهری بیان می‌کرد که شخصی یک منبری را دعوت کرد و گفت که حرف‌های خوب و مفید برای مردم بزن. منبری دو شب حرف‌های علمی زد، ولی متوجه شد که مشتری زیادی ندارد؛ دعوت‌کننده به او گفت که مطالب مردم‌پسند را نیز قاطی بحث کن. کل فرهنگ ما این طور شده است.

دغدغه صندلی‌های خالی

مهدوی‌راد با بیان اینکه برخی از ما جلسه برگزار می‌کنیم و دغدغه داریم که چرا صندلی‌ها پر نشده است، اظهار کرد: شفیعی کدکنی برای بنده داستانی را نقل کرد که به لندن رفته بود؛ «مادلو» قرار بود سخنرانی کند و اطلاعیه آن را بر در و دیوار زده بودند؛ روز جلسه ۲۵ نفر حاضر بوند و برای او نیز مهم نبود که چند نفر به این جلسه می‌آیند، بلکه این مهم بود که چند نفر آدم فهمیده حضور دارد.

وی تأکید کرد: اگر این اشکالات را رفع کنیم و رویکردمان در فرهنگ‌سازی علمی را تغییر دهیم، بسیاری از این مشکلات حل خواهد شد و هزینه‌ها نیز کاهش خواهد یافت.

انتهای پیام