دشمن‌شناسی؛ اصل مهم سبک زندگی اسلامی
انسان برای دستیابی به سعادت و کمال باید دشمن‌شناسی و مبارزه با دشمن درون و بیرون را پیشه راه خود سازد و بخشی از سبک زندگی انسان‌ها باید معطوف بر مقابله با این دشمنان باشد که اگر پیروز شود، به سعادت دنیوی و اخروی دست خواهد یافت.
حجت‌الاسلام والمسلمین حسین داوری، رئیس اداره تبلیغات اسلامی شهرستان شهرکرد در گفت‌وگو با ایکنا از چهارمحال‌وبختیاری با تبیین آیه منتخب طرح ملی مسطورا در روز بیست‌وسوم ماه مبارک رمضان (یس/۶۱) و با اشاره به اینکه «دشمن‌شناسی» امروزه یکی از مباحث مورد توجه جامعه‌شناسان و روانشناسان است، اظهار کرد: هر چه جلوتر می‌رویم ضرورت و اهمیت مبحث دشمن‌شناسی بیشتر می‌شود و هر انسان مؤمن باید بر این موضوع واقف و یک دشمن‌شناس تمام‌عیار باشد.
وی با ذکر اینکه در قرآن کریم به ۲ دسته دشمن یعنی دشمن درون و دشمن بیرون اشاره شده است، ادامه داد: نفس اماره، دشمن درون است که از جمله در فراز «إِنَّ النَّفْسَ لَأَمَّارَةٌ بِالسُّوءِ إِلَّا مَا رَحِمَ رَبِّي» از آیه ۵۳ سوره مبارکه یوسف به آن اشاره دارد. البته نفس لوامه نیز به انسان کمک می‌کند که سراغ کارهای ناپسند نرود، همچنین نفس مطمئنه که حالتی از اطمینان و آرامش را به انسان عطا می‌کند که نتیجه تصمیم و عمل بر مبنای عقل است.
داوری با اشاره به اینکه بر طبق آموزه‌های دینی نفس اماره دشمن‌ترین دشمنان انسان است، توضیح داد: پیامبر گرامی اسلام(ص) در حدیثی فرمودند «أَعْدَى عَدُوِّكَ نَفْسُكَ الَّتِي بَيْنَ جَنْبَيْكَ» که نفس را به سرسخت‌ترین دشمن تعبیر می‌کنند. تعریفی از نفس نیز در آیه «بَلْ يُرِيدُ الْإِنْسَانُ لِيَفْجُرَ أَمَامَهُ» به روشنی مطرح شده است که اشاره دارد انسان دوست دارد هیچ مانعی پیش رویش نباشد و همه عمرش را به فجور و هوای نفس بپردازد.
وی با تأکید بر اینکه انسان برای دستیابی به سعادت نیازمند یک نیروی خودکنترلی درونی است، توضیح داد: در کنار نفس درون به‌عنوان دشمن اول انسان، قرآن از شیطان به‌عنوان دشمن دیگر انسان یاد می‌کند. در آیه ۶۰ از سوره یس، «إنّه لکم عدوٌّ مبین» شیطان یک دشمن آشکار برای انسان معرفی می‌شود و در فراز «فَاتَّخِذُوهُ عَدُوًّا» (فاطر/۶) خداوند از ما می‌خواهد شیطان را دشمن خود بدانیم.
داوری با بیان اینکه شیطان موجودی شرور است که با نفوذ در درون انسان به اغواگری و وسوسه می‌پردازد، افزود: شیطان در قبال انسان از راهکارهایی همچون وعده‌دادن، وسوسه‌کردن، ایجاد تفرقه و اختلاف، کینه‌توزی، ترس، زینت دادن کارهای ناپسند در چشم انسان و فراموشی یاد خدا بهره می‌جوید که انسان در برابر این تلاش شیطان تسلیم می‌شود و در مسیر شیطانی قرار می‌گیرد.
کارشناس ارشد و مدرس روانشناسی اسلامی بیان کرد: انسان برای پیروزی در برابر شیطان در وهله نخست باید آن‌را دشمن خود بداند، راه‌های نفوذ شیطان را بشناسد و مراقب باشد، راهکارهای مقابله جدی با شیطان را یاد بگیرد و در برابر آن مسلح و مجهز باشد.
داوری ادامه داد: غرایز درونی یکی از عواملی است که بر طبق مضامین روانشناسی باعث انحراف انسان‌ها می‌شود یعنی اگرچه یونگ معترف به وجود شیطان است اما در روانشناسی غربی که قائل به وجود روح نیست، رفتارهای غیر انطباقی و ناهنجار را حاصل عوامل و نیازهای درونی انسان‌ها می‌داند. این روانشناسی معتقد است که ریشه رفتارهای غیرسازنده انسان ریشه در عقده‌های روانی و درونی دارد. فروید رفتارهایی مانند خشم و شهوت و ... را که از غرائز درونی سرچشمه می‌گیرند، عامل اصلی انحراف انسان معرفی می‌کند.
وی افزود: روانشناسان غربی قائلند که اگرچه ریشه این رفتارها به‌صورت غریزی در وجود انسان‌ها قرار دارد اما ارضا و پاسخگویی بیش از حد به این نیازها یک انحراف محسوب می‌شود و باعث ایجاد اختلالات روانی و شخصیتی خواهد شد.
این کارشناس مسائل دینی تصریح کرد: در فرهنگ دینی صراحتاً بر مقابله با خواسته‌های نفس در کنار مقابله با شیطان بیرون تأکید شده است و در روانشناسی غربی نیز یکی از عواملی که باعث بالا بردن سلامت روانی فرد و جامعه می‌شود، مقابله جدی با غرایز است زیرا این تمایلات انسان را از مسیر پیشرفت و تعالی و کمال باز می‌دارد.
داوری در پایان گفت: انسان برای دستیابی به سعادت و کمال باید دشمن‌شناسی و مبارزه با دشمن درون و بیرون را پیشه راه خود سازد و بخشی از سبک زندگی انسان‌ها باید معطوف بر مقابله با این دشمنان باشد که اگر پیروز شود، به سعادت دنیوی و اخروی دست خواهد یافت.
انتهای پیام
