Monoteizmin dereceleri; Kim yarattı ve kim yönlendiriyor?

Allah, evrenin tek Yaratıcısıdır ve yaratıkları doğru yönlendirir. Ancak bazı insanlar bu hidayeti kabul etmezler ve kendilerine Allah'tan başkasını veli seçerler. Bu seçim, körlüğü seçip karanlıkta yürümek gibidir.

Kur’an-ı Kerim Ra’d suresi 16 ayetinde şöyle buyuruyor:

قُلْ مَنْ رَبُّ السَّمٰوَاتِ وَالْاَرْضِؕ قُلِ اللّٰهُؕ قُلْ اَفَاتَّخَذْتُمْ مِنْ دُونِهٖٓ اَوْلِيَٓاءَ لَا يَمْلِكُونَ لِاَنْفُسِهِمْ نَفْعاً وَلَا ضَراًّؕ قُلْ هَلْ يَسْتَوِي الْاَعْمٰى وَالْبَصٖيرُۙ اَمْ هَلْ تَسْتَوِي الظُّلُمَاتُ وَالنُّورُۚ اَمْ جَعَلُوا لِلّٰهِ شُرَكَٓاءَ خَلَقُوا كَخَلْقِهٖ فَتَشَابَهَ الْخَلْقُ عَلَيْهِمْؕ قُلِ اللّٰهُ خَالِقُ كُلِّ شَيْءٍ وَهُوَ الْوَاحِدُ الْقَهَّارُ

Göklerin ve yerin Rabbi kimdir? diye sor. ‘’Allah’tır’’ diye de cevap ver sonra de ki: Öyle ise O’nu bırakıp da kendilerine bile fayda sağlama veya zararı önleme gücüne sahip olmayanları Veliler yerine mi koyuyorsunuz ‘’ sor onlara : ‘’ Hiç körle gören bir olurmu; yahut karanlıklarla aydınlık eşit olurmu?’’ Yoksa Allah’ın yarattığı gibi yaratan ortaklar buldular da iki yaratma arasındaki benzerlikten dolayı mı şaşırdılar? De ki: ‘’ Her şeyi yaratan Allah’tır. O birdir, karşı konulamaz güce sahiptir.

Bu ayet, Kur’an'ın en tek tanrılı ayetlerinden biridir. Bu ayette Allah ve insanın yaratılmış dünyadaki rehberliği hakkında sorular sorulmaktadır. Bu ayetin başında "Göklerin ve yerin Rabbi kimdir?" diye sorar. Cevap verir ‘’Allah’’ devamında soruyor "Kendilerine fayda ve zarar veremeyen evliyayı neden aldınız?"

Ayetin bu bölümünün konusu, Allah'ın kabulü değil, "Rububiyet" tartışması, dünya işlerinin Allah tarafından yönetilmesi anlamına gelir. Burada kesin bir fark var. Firavun, "Ben Allah'ım" demedi, "Ben Yüce Rabbimim" dedi  فَقَالَ اَنَا۬ رَبُّكُمُ الْاَعْلٰىۘ (Nâziât / 24); Yani, dünyanın hükümdarı olduğunu iddia etti. Dünyayı yaratan değil. Zümer suresi 3. ayetinde şöyle buyruluyor: Yani putperestler putlara tapıyorsa, bu Allah'a ulaşmak içindir. Onun için bu insanlara hep müşrik diyoruz, çünkü onlar Allah'a ortak koştular.

Ancak Allah'ın sadece sözde değil, fiilde de kendilerinin velisi olduğunu kabul edenlerin davranışları ilahi olmalı, hareketlerinin ve konuşmalarının ölçüsü ve temeli Allah yolunda ve Allah için olmalıdır. Bu nedenle bu ayette anlatılanlar, insanın kendi yolunu seçmesi için bir soru şeklinde sorulmuştur; Doğru yolu mu yoksa yanlış yolu mu seçin? Görmek ve bilinçli olmak mı yoksa kör olup uykuya dalmak mı?

"Körle gören bir olur mu?" diye sorar. İnsan ile Rabbi arasındaki ilişkiyi görmek ve dikkatli olmak için öğüt ve vurgu anlamına gelir. Allah, insanın düşünebilmesi ve doğru seçimi yapması için bu zorluğu insanın önüne koyabilmesi için bu konuları sorular şeklinde gündeme getirmiştir.

İranlı araştırmacı ve müfessir Seyyid Muctaba Huseyni'nin sözlerinden alınmıştır.

4042844