قدمت ۸۰۰ ساله اولین ترجمه قرآن کریم به زبان لاتین

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از خوزستان، همیشه دو عامل مهم در ترجمه قرآن نقش اساسی داشته است؛ یکی عامل درونی بوده که پس از تثبیت اسلام در حجاز ترجمه قرآن به عنوان منبع اصلی دین اسلام جهت ابلاغ دینی به مردم غیرعرب اهمیت پیدا کرد. از زمانی که اعراب(مسلمانان) با جوامع غیرعرب ارتباط فکری پیدا کردند، ترجمه قرآن نیز مطرح شد. دیگری عامل بیرونی بود که دنیای غرب و مسیحیت به منظور فهم معارف اسلامی با هدف مقابله با آن، مبادرت به ترجمه قرآن به وسیله کشیشان کرد.

خصومت دیرین کلیسا در بد جلوه دادن مفاهیم قرآن هویداست و آثار سوء ترجمه‌های کشیشان که از قرن یازدهم میلادی با ترجمه لاتینی از قرآن شروع شده بود، سالها و قرن‌ها دوام داشت و همین روند از طریق لاتین به سایر زبان‌ها نیز سرایت پیدا کرد و هم اکنون نیز رسوبات این طرز تفکر در پاره‌ای مکتوبات باقی مانده است. به هرحال در ترجمه قرآن به زبان‌های دیگر مشکل دو چندان شد. یعنی از طرفی مغرب زمین با ترجمه‌های مغلوط و مغرضانه سیر ترجمه را تخریب کرده و از طرف دیگر ضعف مسلمین در ارائه ترجمه دقیق و بعضاً تأثیرپذیری آنان از غربیان مشکل را مضاعف کرده است.

اولین ترجمه لاتینی کهن مجموعه طلیطله(اندلس) است که به دستور پیتر مقدس(1156 – 1092) راهب معروف پیش از 800 سال پیش به زبان لاتین ترجمه شده است. تأثیر این ترجمه در ترجمه‌های پس از خود به حدّی است که در طول قرون متمادی بسیاری از نویسندگان مسیحی در اروپا از آن برای تقابل و معاندت با اسلام استفاده کردند. پس از او کشیش ایتالیایی بنام «لودوویکو ماراچی» ترجمه کاملتری را از قرآن ارائه داد که این ترجمه مورد توجه محقق یهودی آلمانی به نام «کریستین رینسیوس» قرار گرفت و وی آن ترجمه را ویراستاری و به چاپ رساند.

هفتصد سال پس از مجموعه‌های طلیطله دانشمندی به نام «مارک» ترجمه مناسبی را از  قرآن ارائه داد که مورد توجه مترجمین به خصوص مترجم فرانسوی «آندره دو رویه» قرار گرفت. پس از او شخصی به نام «خوان» مبادرت به ترجمه قرآن در اسپانیا کرد که متن عربی قرآن را همراه با زبان محلی «کاستیلی» و ترجمه لاتینی به صورت توأمان و سه زبانه آماده کرد.

از بین ترجمه‌های لاتین قرآن، ترجمه‌های «دومینکوس جرمانوس» که به عنوان مبلغ مذهبی در ایران بسر می‌برد و به زبان عربی و فارسی مسلط بود، بسیار اهمیت داشت که پس از سالها تلاش ترجمه‌اش در سال 1669.م پایان یافت. ترجمه دیگر لاتینی توسط اسقف اعظم یونانی «کریلوس لوکاریس» انجام گرفت.

پس از لاتین ترجمه قرآن به زبان‌های آلمانی، اسپانیولی، ایتالیایی، هلندی، سوئدی، یونانی، فرانسوی و انگلیسی مورد توجه قرار گرفت و تحت تأثیر ترجمه لاتین ترجمه قرآن به زبان‌های فوق نیز چاپ شد که شاید از حیث قدمت و کثرت زبان انگلیسی از سایر زبان‌ها گوی سبقت را ربوده است. امروزه تعداد زیادی ترجمه به زبان انگلیسی موجود است که مهمترین آنها ترجمه دکتر محمود مصطفی ایوب تحت عنوان «النباء العظیم» است. دکتر مصطفی ایوب از مسلمانان لبنان است و یک دوره تفسیر ده جلدی نیز به نگارش درآورده است.

ترجمه «محمد فاروق اعظم» که تحت عنوان ترجمه معانی قرآن کریم ـ هدی للناس تهیه شده است، از ترجمه‌های مطرح و قابل فهم است که در سال 1997 منتشر شده است. از تازه‌ترین ترجمه‌های انگلیسی ترجمه «دکتر کالن ترنر» است که انتشارات «کرزن» آن را در سال 1997.م منتشر کرده است. مترجم شیعه بوده و همسر وی ایرانی است. ترجمه دکتر کالن بر مبنای ترجمه فارسی محمدباقر بهبودی انجام گرفته که بیشتر سعی داشته است با الفاظ و تعابیر امروزی ترجمه شیوایی را ارائه کند.

بین ترجمه‌های مسلمانان ترجمه شاکر که به ترجمه شیعی نام گرفته است، مشهور است. این ترجمه که از ترجمه مولانا محمدعلی لاهوری اقتباس شده است بارها تجدید چاپ شده است. ترجمه پیکتال نیز از ترجمه‌های مطرح و مشهور به زبان انگلیسی است که توسط محمد مارمادوک ویلیام پیکتال، رمان‌نویس و پژوهشگر انگلیسی انجام یافته و تحت عنوان معانی قرآن کریم به چاپ رسیده است. پیکتال به خاطر یادگیری زبان‌های عربی و ترکی درباره فرهنگ و تمدن خاورمیانه داستان‌های خوبی را به رشته تحریر درآورده است.

پیتکال در سال 1917 رسماً به دین اسلام مشرف شد و تا سال 1920 خطیب و امام جماعت مسجد لندن بود. گر چه پیش از پیکتال مترجمین انگلیسی غیرمسلمان مانند جورج سیل (1734)، الکساندر (1649)، ادوارد هنری پالم (1880)، جان رادول (1861) و برخی مسلمانان شبه قاره چون محمد عبدالحکیم خان (1905)، میرزا ابوالفضل (1912)، محمدعلی لاهوری (1917) و میرزا حیرت دهلوی (1916) ترجمه‌هایی به زبان انگلیسی ارائه کرده بودند، اما گویا پیکتال نخستین مسلمان انگلیسی زبان است که به صراحت کار خویش را برگردان معانی قرآن کریم می‌نامد و از به کار بردن نام ترجمه خودداری می‌کند.

آخرین ترجمه از قرآن به زبان انگلیسی ترجمه استاد قرائی است که به صورت جزء جزء در مجله وزین ترجمان وحی چاپ می‌‌شد.

منابع: کتاب مستشرقان و قرآن نوشته دکتر محمد حسن زمانی