چرا قرآن در زندگی ما جدی نیست

به گزارش ایکنا از خوزستان، هانی چیت‌چیان، کارشناس قرآنی و عضو علمی مدرسه قرآن و عترت دانشگاه تهران در همایش «باران ذکر» که امروز جمعه ۲۱ آبان در دارالقرآن کریم اهواز برگزار شد، به بیان نکات تدبری سوره عبس پرداخت.

متن سخنان او به شرح زیر است:

نتیجه پایانی این همایش نکته‌ای است که در ابتدا می‌گویم و آن این است که چرا ما نسبت به قرآن حساسیتی نداریم؟ اگر عالمان ربانی نزد ما عظمتی دارند، به دلیل جلوه قرآن در وجود آنها است، پس چرا قرآن در زندگی ما به اندازه‌ای که این عالمان نزد ما عظمت دارند، از چنین جایگاهی برخوردار نیست؟

چرا قرآن در زندگی ما جدی نیست؟

ما در قبال این کتاب آسمانی، نگاه‌های نادرستی داریم که باعث می‌شود این کتاب جایگاه خود را در زندگی ما پیدا نکند. این مسئله به پیش فرض‌هایی که ما در زندگی داریم، بازمی‌گردد که اجازه نمی‌دهد قرآن وارد زندگی ما شود. ما در این جلسه درباره برخی از این پیش فرض‌ها صحبت می‌کنیم.

یکی از مشکلات جدی و آسیب‌ها در این زمینه آن چیزی است که امام خمینی(ره) در کتاب مصباح الهدایه بیان کردند: بزرگترین حجاب استفاده از قرآن در تاریخ اسلام این بوده است که با چوب تفسیر به رأی بر سر مردم زده شده تا مردم خودشان سراغ قرآن نروند. علما قرآن بخوانند و مردم به علما مراجعه کنند. به فرموده امام(ره) این بزرگترین حجاب استفاده از قرآن کریم است. بعد توضیح می‌دهند که بیان معنای آیه، کار مفسر است، اما تدبر یعنی پیام قرآن را متوجه شدن و در زندگی پیاده کردن. تدبر این است که معنای یک آیه را از المیزان بخوانیم در آن فکر کنیم و بدانیم براساس این پیام، در زندگی خود چه رویه‌ای را در پیش بگیریم. این دیگر کار مفسر نیست.

قبل از آغاز مسائل و احکام در همه رساله‌ها تأکید شده است لازم است اصول دین از توحید و معاد و نبوت را بشناسیم و اینها قابل تقلید نیست. چیزی بهتر از قرآن برای اصلاح توحید و معاد و نبوت وجود ندارد. چرا اینطور شد که ما اعمالی مثل نماز و روزه را انجام می‌دهیم اما روی باورهای توحیدی، فهم معاد و نبوت، منطق دین و فطری بودن دین کار نمی‌کنیم؟ طبیعی است که در چنین شرایطی شبهه به راحتی نفوذ می‌کند.

قرآن کریم فرموده است: «كِتَابٌ أَنْزَلْنَاهُ إِلَيْكَ مُبَارَكٌ لِيَدَّبَّرُوا آيَاتِهِ؛ كتابى مبارك است كه آن را به سوى تو نازل كرده‏‌ايم تا در [باره] آيات آن بينديشند» (ص، 29). غایت نزول قرآن کریم تدبر است. آیه 24 سوره محمد(ص) فرمود: «أَفَلَا يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ أَمْ عَلَى قُلُوبٍ أَقْفَالُهَا» تدبر در آیات، قفل قلب را باز می‌کند؛ یعنی اگر کسی در قرآن کریم تدبر نکند، قفل قلب او گشوده نمی‌شود. به واسطه تدبر است که تفسیر وارد زندگی انسان می‌شود.  

تدبر در قرآن براساس تفسیر المیزان

یک روش برای تدبر این است که آیات یک سوره را بخوانیم و بعد تفسیر آیات را براساس تفسیر المیزان بخوانیم و درباره پیام آیات فکر کنیم. روش دیگر این است که ترجمه آیات را بخوانیم و در سطح ترجمه به پیام آیات فکر کنیم و پس از آن به سراغ تفسیر قرآن کریم برویم.

آیات سوره مبارکه عبس و ترجمه آیات را با هم مرور می‌کنیم: «عَبَسَ وَتَوَلَّى ﴿١﴾ أَنْ جَاءَهُ الأعْمَى ﴿٢﴾ وَمَا یُدْرِیکَ لَعَلَّهُ یَزَّکَّى ﴿٣﴾ أَوْ یَذَّکَّرُ فَتَنْفَعَهُ الذِّکْرَى ﴿٤﴾ أَمَّا مَنِ اسْتَغْنَى ﴿٥﴾ فَأَنْتَ لَهُ تَصَدَّى ﴿٦﴾ وَمَا عَلَیْکَ أَلا یَزَّکَّى ﴿٧﴾ وَأَمَّا مَنْ جَاءَکَ یَسْعَى ﴿٨﴾ وَهُوَ یَخْشَى ﴿٩﴾ فَأَنْتَ عَنْهُ تَلَهَّى ﴿١٠﴾ کَلا إِنَّهَا تَذْکِرَةٌ ﴿١١﴾ فَمَنْ شَاءَ ذَکَرَهُ ﴿١٢﴾»

 اینجا ممکن است این سؤال پیش بیایید که آیا خطاب این آیات با پیامبر(ص) است؟ یکی از نکات مهم در تدبر این است که ایجاد سؤال می‌کند. سؤالات خود را بنویسید و با مراجعه به تفسیر پاسخ آنها را جستجو کنید. به گفته علامه طباطبایی براساس شواهدی که در سوره و آیات دیگر قرآن کریم وجود دارد که رسول خدا(ص) را به خلق عظیم وصف کرده است، عبوس بودن از ویژگی‌های ایشان نیست و خطاب این آیات با پیامبر خدا(ص) نیست.

نکات تدبری که از این دسته آیات می‌توان استفاده کرد این است که از روی ظاهر قضاوت نکنیم و مبنای توجه و ارزش گذاری را سعی و خشیت (به معنی تلاشگری در عین حق پذیری که در منظر خداوند ارزشمند است) قرار دهیم و اگر کسی استغنا داشت، به صرف استغنا فکر نکنیم که ارزش زیادی دارد.

عمری با قرآن 

ما یک عمر می‌توانیم در قرآن تدبر کنیم و این به دلیل عمق معنای قرآن کریم است. قرآن کتاب هدایت مردم است. باید قرآن را طوری بخواهیم که به زندگی ما نزدیک شود. بررسی‌ها و مطالعات فراوانی انجام شده است  که نشان می‌دهد معارف قرآن آسیب‌های زندگی ما را درمان می‌کند. چرا برای آسیب طلاق، معارف سوره طلاق را وارد جامعه نمی‌کنیم؟ چرا هرم مازلو در ذهن ما وجود دارد اما سوره اعراف که نیازهای انسان را بیان می‌کند، نه؟ چرا برای قوانین بين‌المللی، به کتاب‌های مختلف مراجعه می‌کنیم اما سوره آل عمران را نمی‌خوانیم؟ ما دین را وارد زندگی نکردیم و از ناکارآمدی دین صحبت می‌کنیم.

همچنین، همایش «باران ذکر» از سوی مؤسسه ابرار با همکاری مؤسسه قرآنی ریحانه الحسین(ع) برگزار شد.