طرز تفکر قرآنی براى درخواست امور دنیوی

دوره مجازی آموزش سبک زندگی و تفسیر قرآن کریم، به همت حجت‌الاسلام‌ والمسلمین عبدالامیر سلطانی به بیان نکات تفسیری و سبک زندگی آیات قرآن به ترتیب صفحات قرآن می‌پردازد. آنچه در ادامه می‌خوانید نکات سبک زندگی و تفسیری صفحه سی‌ و یکم قرآن کریم است:

فَمِنَ النَّاسِ مَنْ يَقُولُ رَبَّنا آتِنا فِي الدُّنْيا وَ ما لَهُ فِي الْآخِرَةِ مِنْ خَلاقٍ (200) وَ مِنْهُمْ مَنْ يَقُولُ رَبَّنا آتِنا فِي الدُّنْيا حَسَنَةً وَ فِي الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَ قِنا عَذابَ النَّارِ (201) أُولئِكَ لَهُمْ نَصِيبٌ مِمَّا كَسَبُوا وَ اللَّهُ سَرِيعُ الْحِسابِ (سوره بقره، 202)

سبک زندگی قرآنی

طرز تفکر قرآنی، براى درخواست دنيا و بهره‏‌مندى از رفاه در زندگى

«فَمِنَ النَّاسِ مَنْ يَقُولُ رَبَّنا آتِنا فِي الدُّنْيا ...» مراد از ناس مطلق افراد انسان اعم از مؤمن و كافر که جز افتخارات دنيوى را نمى‌‏خواهد و جز دنيا نمى‌‏طلبد، و كارى به آخرت ندارد، و چه مؤمن كه جز آنچه نزد خداست نمى‌‏جويد، و اگر هم چيزى از امور دنيا را بخواهد چيزى است كه مورد رضاى پروردگارش است، و بنا بر اين پس اينكه فرمود: (بعضى از مردم مى‏‌گويند) منظور گفتن به زبان قال نيست، بلكه گفتن به زبان حال است، و معناى آيه اين است كه: بعضى از مردم جز ‌دنيا را نمی‌خواهند و اينان در آخرت هيچ نصيبى ندارند، بعضى هم هستند تنها ‌آنچه را كه مايه رضا و خوشنودى پروردگارشان باشد، می‌جویند؛ چه در دنيا و چه در آخرت. اينان از آخرت هم نصيب دارند.

از اينجا روشن مى‌‏شود كه چرا حسنه را در نقل كلام اهل آخرت ذكر كرد و در نقل كلام اهل دنيا نقل نكرد، چون كسى كه دنيا را مى‏‌خواهد مقيد نيست به اينكه آن چيز نزد خدا هم حسنه باشد يا نباشد، او دنيا را مى‏‌خواهد كه همه‏‌اش نزد او حسنه و خوب‏ است، چون مايه زندگى دنيايى او است، و با هواى نفسش موافق و سازگار است، به خلاف كسى كه رضاى خدا را مى‏‌خواهد كه در نظر او آنچه در دنيا و آنچه در آخرت است دو جور است، يكى حسنه و ديگرى سيئه و او تنها حسنه را مى‏‌جويد و درخواست مى‌‏كند.

خداوند سريع‌الحساب است

و اينكه ميان جمله: «وَ ما لَهُ فِي الْآخِرَةِ مِنْ خَلاقٍ» و جمله: «أُولئِكَ لَهُمْ نَصِيبٌ مِمَّا كَسَبُوا» مقابله انداخته، اين معنا را مى‌‏فهماند كه اعمال طايفه اول كه فقط دنيا را مى‌‏خواهند، باطل و بى‌‏نتيجه است، به خلاف دسته دوم كه از آنچه مى‌‏كنند بهره مى‌‏برند، هم چنان كه در جاى ديگر فرموده: «وَ قَدِمْنا إِلى‏ ما عَمِلُوا مِنْ عَمَلٍ، فَجَعَلْناهُ هَباءً مَنْثُوراً» (سوره فرقان، آيه 23) و نيز فرموده: «وَ يَوْمَ يُعْرَضُ الَّذِينَ كَفَرُوا عَلَى النَّارِ، أَذْهَبْتُمْ طَيِّباتِكُمْ فِي حَياتِكُمُ الدُّنْيا، وَ اسْتَمْتَعْتُمْ بِها» (سوره احقاف آيه 20) و نيز فرموده: «فَلا نُقِيمُ لَهُمْ يَوْمَ الْقِيامَةِ وَزْناً» (سوره كهف، آيه 106).

«وَ اللَّهُ سَرِيعُ الْحِسابِ» سريع‌الحساب يكى از اسماى حسناى خداى تعالى است، و از آنجايى كه هيچ قيدى ندارد، به اطلاقش هم شامل دنيا مى‌‏شود و هم شامل آخرت، پس حساب خدايى هميشه حاصل است، و جريان دارد هر عملى كه بنده‌‏اش انجام دهد چه از حسنات باشد و چه غير آن، خداى عزوجل جزايش را مو به مو و درست بر طبق عملش مى‌‏دهد.

پس آنچه از معناى جمله‏ «فَمِنَ النَّاسِ مَنْ يَقُولُ» تا آخر سه آيه به دست آمد اين است كه خداى را ياد كنيد، چون كه مردم در طرز تفكرشان نسبت به دنيا دو دسته‌‏اند، بعضى از ايشان تنها دنيا را مى‌‏خواهند و جز دنيا به ياد هيچ چيز ديگر نيستند كه اين‌ دسته هيچ نصيبى در آخرت ندارند، بعضى ديگر كسانى هستند كه آنچه مايه رضاى خدا است مى‌‏خواهند. اين‌گونه افراد از آخرت هم نصيب دارند و خدا سريع الحساب است. ‌بنابراين اى مسلمانان شما با ياد خدا جزء نصيب‌‏داران در آخرت باشيد و از آنها مباشيد كه به خاطر ترک ياد خدا در آخرت بى‌‏نصيب شدند و در نتيجه شما هم نااميد و تهى‏دست شويد.

از امام ‏صادق(ع) نقل شده است كه درباره سخن خداوند: «ربّنا ءاتنا فى الدّنيا حسنة و فى الاخرة حسنة» فرمود: [مقصود از حسنه‏] در آخرت، خشنودى خدا و بهشت و در دنيا، توسعه در روزى و اخلاق نيكوست. (تفسير عَيّاشى، ج 1، ص 98، ح 274).

از حضرت على(ع) نيز نقل شده است كه فرمود: [حسنه‏] در دنيا همسر شايسته و در آخرت حوريه است، و همسر بد [مانند] عذاب آتش است. (تفسير قُرطُبى، ج 2، ص 286).

بايد دانست كه آنچه در روايات در تفسير حسنه آمده، بيانِ بخشى از مصاديق آن است.(1)

منابع:

1. طباطبايى، محمدحسين، ترجمه تفسير الميزان، ج2، ص119.