ماجرای قطره اشک «مختار» و راهی شدنش به کوالالامپور
گروه چهره‌ها ــ بیست و چند سال بعد از آن استماع عاشقانه، حالا در کوالالامپور، منتظر قرعه خود و سرنوشتش در این مسابقات است تا تلاوت ایران در قدیمی‌ترین رقابت بین‌المللی جهان را نمایندگی کند و بهار تلاوتش را در مالزیِ همیشه بهار جشن بگیرد.
اولین بار که پای کرسی تلاوت یکی از قاریان ساکن مشهد نشست، نغمه‌های داوودی آن استاد، کودک ده، دوازده‌ساله داستان ما را از مرزهای زمینی عبور داد. عشق بود که از حنجره استاد می‌چکید و پای دل مستمعین می‌نشست. هوای جلسه؛ هوای حبس شده‌ای که نوری به بیرون دیده باشد، داشت، هوایی که انتهایش نم‌زده کردن مژه‌های یک یک مستمعین و قهرمان این داستان بود.
همانجا بود که شرایط را برای تصمیمی مهم فراهم دید، او راه خودش را پیدا کرده بود، آن اتفاقی که باید می‌افتاد، افتاده بود و تلاوت شورانگیز استاد اثر خودش را گذاشته بود. او مهم‌ترین تصمیم عمر خود را گرفت، اراده کرد قاری قرآن شود و شد. بعدها هم آرزو کرد در این راه به جایگاهی برسد که هرگاه تلاوت می‌کند، مستمع به حدی غرق در تلاوتش شود که اشک‌هایش جاری شده و تحت تأثیر کلام الهی قرار گیرد، همان حالتی که خود در اولین استماعی که از تلاوت داشت، دچارش شده بود.
مختار دهقان، حالا بیست و چند سال بعد از آن استماع عاشقانه، در مالزی منتظر قرعه خود و سرنوشتش در این مسابقات است تا تلاوت ایران در قدیمی‌ترین رقابت بین‌المللی دنیا را نمایندگی کند و شاید بهار تلاوتش را در مالزیِ همیشه بهار جشن بگیرد. او در همه مسابقاتی که حضور داشته است و حتی در مسابقات مالزی نیز به فکر ارائه تلاوتی تأثیرگذار بوده است. تلاوتی که نمونه‌اش را اولین بار از حنجره‌های «سلیمان جعفری» قاری افغانستانی مقیم مشهد شنید و او را حتی در مالزی و در لحظات پراسترس قبل از اجرا نیز رها نکرد.
در حاشیه مسابقات بین‌المللی قرآن جمهوری اسلامی ایران(اوایل اردیبهشت 97) خبرنگار ایکنا گفت‌وگویی با مختار دهقان، نماینده ایران در شصتمین دوره مسابقات بین‌المللی قرآن مالزی صورت گرفته و در آن از همه چیز سخن به میان آمده است از آمادگی او برای حضور در مسابقات مالزی تا آرزوهای قرآنی او و بسیاری مسائل دیگر. مشروح این مصاحبه در ادامه آمده است.
جناب دهقان، مقداری از خودتان بگوئید و اینکه به چه شغلی مشغول هستید؟
مختار دهقان هستم، متولد و ساکن مشهد مقدس، از سن هشت سالگی وارد فعالیت‌های قرآنی شدم و در حال حاضر هم مشغول تدریس درس قرآن در مدارس هستم. چند ماهی می‌شود که ازدواج کرده‌ام و در حال حاضر هم آماده حضور در مسابقات قرآن مالزی هستم.
دوست دارم در مورد نحوه آشنایی خودتان با جلسات قرآن و ورود به این عرصه توضیحاتی بفرمائید، در واقع اتفاق خاصی باعث شد به این عرصه ورود پیدا کنید یا جو خانوادگی باعث شد تا سر از جلسات قرآن در بیاورید؟
گاهی والدین دانش‌آموزان به من مراجعه می‌کنند و از اینکه چه کاری را انجام دهند تا فرزندانشان قرآنی شود سوال می‌پرسند. آنها می‌گویند با اینکه تمام امکانات را در اختیار فرزندانشان قرار می‌دهند اما گرایش به سمت قرآن کم است. این جور مواقع من از خانواده‌ها میزان گرایش قرآنی والدین را جویا می‌شوم. اگر والدین در حیطه قرآنی فعالیت داشته باشند یا انسی در حد معمول با آیات الهی داشته باشند یقیناً فرزندان نیز همین گونه خواهند بود.
لذا اگر من در حال حاضر در عرصه فعالیت‌های قرانی هستم به واسطه قرانی بودن پدر و مادرم بوده است. والدین من هر دو قرآنی و استاد قرآن بودند و به واسطه این مسئله به سمت قرآن کشیده شدم. من مراحل مقدماتی روخوانی و روانخوانی قرآن را نزد پدر و تجوید مقدماتی را هم از مادرم یاد گرفتم.
پدر و مادر همچنان مشغول تدریس هستند؟ دیگر اعضای خانواده چطور آنها نیز به صورت حرفه‌ای قرآن را دنبال کرده‌اند؟
پدر دو سال قبل به رحمت خدا رفتند؛ مادر نیز فعالیتی در حد همان جلسات خانگی دارند. ما سه برادر و دو خواهر هستیم غیر از من که به صورت حرفه‌ای کار تلاوت قرآن کریم را دنبال کردم، آنها نیز قرآنی هستند، اما به صورت حرفه‌ای وارد این کار نشده‌اند.
اولین بار که متوجه صدای خوش خودتان شدید چه زمانی بود و چه کسی صدای شما را در واقع کشف کرد؟ آیا اولین تلاوت خودتان را به یاد دارید و در آن زمان چه حس و حالی داشتید؟
نحوه ورود من به بحث تلاوت قرآن کریم جالب بود و گفتن آن خالی از لطف نخواهد بود. تجوید را نزد مادرم یاد گرفتم، البته نه به صورت حرفه‌ای بلکه به شیوه قدیمی فرا گرفتم. رفت و آمد خودم را به جلسات قرآنی مشهد آغاز کردم و با دوستان هم محله‌ای در جلسات حضور پیدا می‌کردیم، تا آن موقع هیچگاه به تلاوت حرفه‌ای فکر نکرده بودم.
با توجه به اینکه از سمت پدری صدای خوبی داشته و داریم در جلسات به دنبال فرصتی برای تلاوت قرآن بودم، تا اینکه در یکی از جلسات پای تلاوت یکی از اساتید مشهدی نشستم و صدا و تلاوت ایشان عجیب من را تحت تاثیر قرار داد. در واقع آن روز من به صورت اتفاقی در جلسه استاد «سلیمان جعفری» از اساتید افغانی مقیم مشهد حضور یافتم و تلاوت ایشان به حدی به دل و جان من نشست که هیچگاه آن را فراموش نمی‌کنم، این تلاوت از نظر من به حدی زیبا بود که پای تلاوت اشک ریختم، همین جرقه‌ای شد تا به سمت تلاوت و قرائت قرآن رو بیاورم. در همان جلسه سوره مبارکه «شعرا» که استاد منشاوی تلاوت کرده‌اند به سبک و سیاق آن استاد تلاوت کردم و بعد هم حضورم به مرور در جلسات قرآنی پررنگ و پررنگ‌تر شد.
شما هم جزء آن دسته از قاریانی که آرزوی کسب رتبه در مسابقات داخلی و بین‌المللی هستند، بوده‌اید یا به فراتر از مسابقات فکر می‌کردید؟
بعدها که بیشتر فکر کردم متوجه شدم همان تلاوت استاد جعفری آینده تلاوت من را ترسیم کرده است و من به دنبال چیزی جز تلاوت تأثیرگذار نیستم. از همان شروع حرفه‌ای تلاوت دوست داشتم به سطحی از تلاوت برسم که وقتی تلاوت می‌کنم، مستمع را تحت تاثیر قرار دهم. بحث بین‌المللی و مطرح شدن در میان نبود و این انگیزه در من وجود نداشت.
من دوست داشتم مثل استاد جعفری که زمان تلاوت وی همه تحت تأثیر قرار می‌گرفتند، تلاوت من نیز بعدها به گونه‌ای باشد که به دل‌ها نفوذ کند و اشک‌ها را جاری کند. این تنها انگیزه من بود.
الان از استاد جعفری که این همه بر روی تلاوت و حتی زندگی حرفه‌ای شما تأثیر داشته است، خبر دارید؟
ایشان یک عصر طلایی و درخشان بین سال‌های 75 تا 84 داشتند و بعد به دلیل مشکلات شخصی از بحث تلاوت دور شدند. خوشبختانه یکی دو سال است که ورود مجددی به عرصه فعالیت‌های قرآنی داشته‌اند و اتفاقاً چند روز قبل در جلسه من حضور یافتد. جالب است بدانید که استاد جعفری اصلاً از این موضوع اطلاع نداشت که الگوی تلاوت من بوده است. این را در جلسه عنوان کردم و ایشان بسیار خوشحال شدند. در این جلسه تلاوت زیبایی هم داشتند.
به بحث قبلی برگردیم، بحث تلاوت تأثیرگذار، فکر می‌کنید الان به آن جایگاه رسیده‌اید؟ یا بهتر بگویم تا چه میزان به آن نزدیک شده‌اید؟
قطعاً هنوز به آن نرسیده‌ام، چون کار بسیار سختی است، بحث این نوع تلاوت که عنوان تلاوت خاشعانه عنوان مناسب‌تری برای آن است، بسیار سخت است. برای رسیدن به آن بسیار باید تلاش کرد، خصوصاً در بحث خودسازی بسیار تاثیر دارد. تلاوتی که بخواهد سال‌ها در ذهن مستمع بماند، سخت دست یافتی است. هنوز خیلی کار دارم تا به آن سطح از تلاوت برسم، اما نهایت سعی من این است که به آن سطح برسم.
به اعتقاد من سطح هدف یک قاری باید رسیدن به این موضوع در تلاوت باشد. یعنی قاری قبل از هر چیز باید به زیبا خواندن و تاثیرگذار بودن تلاوتش برای مستمع و به تفکر وادار کردن شنونده تمرکز کند. در واقع من با تلاوت‌هایی که بیش از حد موسیقایی باشد، مخالف هستم.
الان فضای تلاوت کشور در این وادی هست؟ و یا در راه طی کردن و رسیدن به این مسیر قرار دارد؟
من ترجیح می‌دهم به این سوال پاسخ ندهم.(با خنده)
ابتدای این گفت‌وگو اشاره کردید که معلم قرآن هستید، با توجه به اینکه ارتباط مستقیمی با کودکان و نوجوانان دارید، در حال حاضر گرایش نوجوانان به سمت قرآن را چطور ارزیابی می‌کنید؟ راضی کننده هست یا نه؟
بچه‌ها به خاطر فطرت پاکی که دارند، قطعاً گرایش خلیی خوبی به بحث قرآن دارند. آن چیزی که من متوجه شده‌ام و وجود آن برای گرایش به سمت قرآن الزامی است، انگیزه و عامل جذب است که باید فراهم باشد تا بچه‌ها در بستر قرار بگیرند. به اعتقاد من مربی قرآن، نقش بسیار به‌سزایی در جذب دارد. اگر معلم موفق باشد، خود قرآن با توجه به اعجازی که دارد، ظرفیت این را دارد که بشر را به سمت خوبی هدایت کند.
تاکنون در مسابقات زیادی حضور داشته‌اید و به زودی هم عازم کشور مالزی هستید، (این گفت‌وگو قبل از اعزام به کشور مالزی صورت گرفته است) تا کنون چه رتبه‌هایی کسب کرده‌اید؟
من در بخش نوجوانان از مسابقات دانش‌آموزی تا اوقاف و سازمان تبلیغات حضور داشته و رتبه‌دار هم هستم. بعد از سن بلوغ حضورم در مسابقات دچار وقفه شد و در مقطعی قصد حضور در مسابقات را نداشتم و به گونه‌ای از مسابقات کناره‌گیری کرده بودم.
موضوعی که باعث شد مجدد به عرصه مسابقات قرآن بازگردم، این بود که در سال 1388 یکی از دوستان قاری به واسطه رتبه‌ای که در مسابقات به دست آورده بود در آزمون اعزام به سفر حج پذیرش و به سرزمین وحی مشرف شد. همین موضوع انگیزه‌ای شد تا مجدد در مسابقات حضور پیدا کنم. از سال 91 حضور در مسابقات اوقاف را از سر گرفتم و سال 96 موفق به رتبه دوم یا عالی شدم و در نهایت نیز به عنوان نماینده ایران در مسابقات بین‌المللی قرآن کشور مالزی انتخاب شدم.
در حال حاضر برای مسابقات مالزی از آمادگی لازم برخودار هستید؟
از زمانی که مشخص شد قرار است به مالزی اعزام شوم، یک سری تمرینات خاص را آغاز کردم و مشورت‌هایی با اساتید و خصوصاً دوستانی که سال‌های قبل در این رقابت‌ها حضور داشته‌اند، انجام دادم. خوشبختانه تمرینات خوبی داشته و از آمادگی خوبی برخوردارم.
طی چند سال گذشته، شاهد حضور قاریانی از مشهد در این مسابقات بوده‌ایم که اتفاقاً قوی ظاهر شده و نمایندگان شایسته‌ای برای تلاوت ایران بوده‌اند، شاید این مقداری کار شما را سخت کرده باشد، برنامه‌ریزی خاصی برای این قضیه و تلاوت خودتان در این مسابقات دارید؟
مسابقات مالزی با مسابقات ایران تفاوت‌هایی دارد، تجوید، وقف و ابتدا در مسابقات تأثیرگذار نیست، بلکه صوت و لحن و چینش آهنگ‌ها مهم است. بر همین اساس قرعه‌هایی که سال‌های قبل متسابقان داشته‌اند، تمرین کرده‌ام. زمانی که برای اجرا در این مسابقات در نظر گرفته می‌شود، 10 دقیقه هست و نهایت تلاش خودم را انجام داده‌ام تا قبل از مسابقات به خوبی در شرایط رقابت‌ها قرار بگیرم.
در مورد آرزوهای قرآنی خودتان هم بفرمائید، شاید با توجه به نزدیکی به مسابقات مالزی الان بزرگ‌ترین آرزوی شما کسب رتبه در این مسابقات باشد.
آرزوی شخصی من این است که فارغ از بحث مسابقات تلاوتی تاثیرگذار داشته باشم، همانطور که به واسطه یک تلاوت زیبا و اثرگذار جذب قرآن شدم، دوست دارم تلاوت من نیز به گونه‌ای باشد که هرکس مستمع تلاوت من شد جذب قرآن کریم شود. این آرزوی بزرگ من است که از کوچکی تاکنون همراهم بوده است.
جالب است که این را هم بگویم که علاوه بر این همیشه آرزو داشته‌ام، فضای آموزش و پرورش به گونه‌ای باشد که مربیان قرآن بیشتری جذب شوند و بتوانند در بحث قرآنی مدارس کار کنند؛ چرا که ما در این زمینه کمبود بسیاری داریم. استخدام مربیان قرآن در سال 90 اقدام شایسته‌ای بود که البته کم بود.
الان وضعیت مربیان قرآنی مدارس به گونه‌ای است که در تقسیم بندی‌ها هر 20 مدرسه یک مربی قرآن دارد، اگر به گونه‌ای شود که هر مدرسه یک مربی قرآن جوان و با ذوق داشته باشد، بسیار عالی خواهد بود این یکی از آرزوهای من است.
تا از بحث در مورد مسابقات عبور نکرده‌ایم، می‌خواستم نظر شما را در مورد مسابقات قرآن در کشورمان و تغییراتی که طی این سال‌ها در مسابقات رخ داده است بدانم، به نظر شما مسابقات مسیر درستی را طی می‌کند؟
چند سالی هست که مسابقات دچار تغییراتی شده و انصافاً مثبت هم بوده است. مخصوصاً اضافه کردن مرحله نیمه نهایی به مسابقات کشوری بسیار خوب بود. اما مشکل بزرگی که بچه‌های قرآنی با آن مواجه هستند، این است که خروجی مسابقات کم است. یعنی هر سال یک یا در بهترین حالت دو نفر در مسابقات بین‌المللی رتبه می‌آورند و از دور مسابقات کنار می‌روند، به اعتقاد من این خروجی برای مسابقاتی که 80 قاری خوب ورودی آن است، مطلوب نیست.
در حال حاضر دغدغه همه قاریان این است که هر سال 80 قاری از بهترین‌ها در مسابقات کشوری حضور می‌یابند و تنها دو نفر از دور خارج می‌شود و سایر قاریان باقی می‌مانند. من به قاطع می‌گویم 20 قاری اول مسابقات کشوری تفاوت چندانی با هم ندارند، یعنی اینگونه نیست که سال 96 که من رتبه دوم را کسب کردم، سطح تلاوتی بسیار بالاتر از نفر دهم داشته باشم.
شما خودتان پیشنهادی که قابلیت اجرایی داشته باشد دارید؟
اگر همین اتفاقی که الان در مسابقات در قالب سطح‌بندی می‌افتد و قاریان رتبه‌های ممتاز و عالی و ... را کسب می‌کنند به گونه‌ای تعریف شود که مثلاً حائزین رتبه‌های ممتاز از مزایا و امتیازات قاریان بین‌المللی بهره‌مند شوند و دیگر نیازی به حضور در مسابقات نداشته باشد، می‌تواند خروجی‌ها بیشتر شود.
ممکن است یک سال کسی ممتاز نشود و یا یک سال پنج نفر ممتاز شوند. این افراد اگر در مسابقات بین‌المللی هم حضور نیابند باز هم مزایای قاری بین‌المللی را خواهند داشت و اگر اینگونه باشد، به دنبال پیشرفت و ارتقاء تلاوت خود خواهد بود.
تلاوت کدام یک از اساتید را بیشتر گوش می‌دهید؟
من شخصا از تلاوت‌های استاد عبدالباسط و منشاوی بسیار لذت می‌برم و زیاد هم گوش می‌کنم اما با توجه به ظرفیت صدایی که دارم، بیشتر سبک‌هایی مانند استاد شحات، محمد عمران و حصان را هم گوش می‌کنم.
در بحث آرامش‌بخشی هم بیشتر تلاوت‌های استاد منشاوی را گوش می‌کنم، تلاوت‌های این استاد برای من بسیار آرامش‌بخش است. تلاوت قاریان ایرانی را هم گوش می‌کنم.
در پایان اگر صبحت خاصی دارید، بفرمائید.
آرزوی موفقیت برای شما و همکارانتان دارم و از همه مردم برای موفقیت در مسابقات مالزی التماس دعا دارم و امیدوارم نماینده شایسته‌ای برای جمهوری اسلامی ایران در این مسابقات باشم.
انتهای پیام
