مشخصه‌های تلاوت مجلسی مردمی چیست

قاسم مقدمی، داور چهارمین جشنواره تلاوت‌های مجلسی مردمی در مرحله فینال فینالیست‌ها، در گفت‌وگو با ایکنا از خوزستان، اظهار کرد: براساس اعلام متولیان جشنواره،‌ برای نخستین‌بار این سبک از برگزاری را شاهد بودیم؛ به این صورت که از قاریان خوشخوان کشور به عنوان داور دعوت می‌شود و به 5 قاری فینالیست نمره می‌دهند؛ نمره داوران ده درصد امتیاز خواهد بود و 90  درصد رأی و نظر مردم است.

وی ادامه داد: البته این را بگویم که در این جشنواره انتخاب مردم با انتخاب داوران کاملاً انطباق پیدا کرد؛ یعنی سه، چهار نفر اولی که مورد نظر داوران بودند، همان نفراتی بودند که مورد تأیید مردم بودند.

مقدمی با بیان اینکه جایگاه جشنواره تلاوت‌های مجلسی مردمی مطلوب است، افزود: خیلی خوب است که این جشنواره بیشتر از این دیده شود و جایگاه عمومی‌تری پیدا کند و تنها در بین چند روستا، شهر یا استان تمرکز پیدا نکند و کل کشور درگیر برگزاری آن شود تا کیفیت برگزاری و کمیت آن در حد مطلوبی قرار گیرد. جشنواره به میزبانی برج میلاد با حضور مطلوب و پرشور خانواده‌ها، نوجوانان و جوانان و شخصیت‌های قرآنی کشور برگزار شد که در نهایت برنامه موفقی از آب درآمد.

این قاری بین‌المللی قرآن کریم بیان کرد: ما به عنوان هیئت داور، آیین‌نامه مشخصی را مطالعه نکردیم، اما کلیاتی مبنی بر اینکه «تلاوتی را انتخاب کنید که مجلسی‌تر و مردمی‌تر باشد» از سوی دبیر جشنواره به هیئت داوران ابلاغ شد. البته این مجلسی‌تر و مردمی‌تر بودن تلاوت بدین معنا نیست که اصول و فنون تلاوت اصیل و خوب لحاظ نشود. در کنار اصول و قواعد و حدود تلاوت قرآن کریم در بخش‌های مختلف صوت و لحن و وقف و ابتدا و تجوید، خواندن برای مردم باشد، برای مردم شنیدنی‌تر باشد.

وی با بیان اینکه ارزیابی داوران از قرائت قاریان به صورت در نظر گرفتن مجموعه‌ای از بخش‌های مختلف همچون تجوید و وقف و ابتدا و صوت و لحن بود و کل ضوابط به صورت یک‌جا ارزیابی می‌شد، افزود: این خوب است و همان سمت و سویی است که خیلی از استادان دنبالش هستند که اتفاق بیفتد و در خیلی از مسابقات این دید وجود ندارند؛ این رویکرد از محاسن جشنواره بود.

تأثیر رسانه و استادان قرآن بر شناخت جشنواره 

مقدمی در پاسخ به این سؤال که چگونه می‌توان استقبال مردمی از این جشنواره را بیشتر کرد، گفت: در این زمینه رسانه خیلی می‌تواند اثرگذار باشد. چشم و گوش مردم را با این عنوان آشناتر کند، چنانکه حضور استادان و قشر تأثیرگذار استانی هم می‌تواند بسیار مهم باشد. نمایندگانی که متصدی برگزاری این جشنواره در استان‌ها هستند حتماً باید جزء قشر تأثیرگذار و افرادی باشند که کل استان را ببینند و این‌طور نباشد که شهری میزبان باشد و بیشتر شرکت‌کنندگان از آن همان شهر باشند. کل استان باید جذب این جشنواره شود. این موضوع می‌تواند در کیفیت جشنواره تأثیرگذار باشد و باعث شود شاهد تلاوت‌های فاخرتری باشیم؛ تلاوت‌های مجلسی با توجه به ظرفیت کشورمان خیلی باید تلاوت‌های با کیفیت‌تر و مردمی‌تری باشد. این اتفاق، جدید است و جدیداً خوب دیده شده است و امیدوارم این دید وسیع‌تر شود.

داور چهارمین جشنواره تلاوت‌های مجلسی مردمی در مرحله فینال فینالیست‌ها، در پاسخ به این سؤال که جشنواره مجلسی چه‌قدر می‌تواند در تکرار تجربه کرسی‌های تلاوت دهه هفتاد اثرگذار باشد، اظهار کرد: نمی‌توان آن زمان را با شرایط کنونی مقایسه کرد. مضافاً بر اینکه در آن زمان قاریان بسیار خوب و مطرح مصری حضور خوبی در جمهوری اسلامی داشتند. این اتفاق به دلایل سیاسی چند سالی است نمی‌افتد و اگر هم قاریان مصری می‌آمدند مانند قاریان آن دهه‌ نیستند؛ بلکه قاریانی هستند که به لحاظ کیفیت تلاوت از سطح کمتری برخوردار هستند؛ این‌ها تأثیرگذار است. مردم هم از قاریانی مثل استاد شحات و غلوش و شعیشع ذهنیت دارند؛ اینها قاریان مطرحی بودند که در آن زمان حضور پیدا کرده و تلاوت می‌کردند. آن زمان هم می‌توان گفت ابتدای فعالیت قرآنی کشور بوده و برنامه‌های دیگری هم نبود و طبیعتاً حضور مردم پرشور بود؛ چون این اتفاق نادر و برای مردم جذاب بود.

وی افزود: یکی از عوامل ایجاد شور و اشتیاق می‌تواند برگزاری همین جشنواره مجلسی باشد به شرطی که نهادها، مسئولان، استادان و قاریان از این کار حمایت کنند. لازم است آیین‌نامه درستی برای جشنواره طراحی شود که تعیین کند تلاوت مجلسی باید چه مشخصه‌هایی داشته باشد. شاید هم این آیین‌نامه باشد اما ما به عنوان داور اطلاعی از آیین‌نامه این جشنواره نداشتیم. باید این گونه باشد که صحت قرائت و اتقان در تلاوت و رعایت چارچوب اصلی تلاوت جزء ضرورت‌های این مبحث باشد؛ برای همین می‌گوییم آیین‌نامه باید طراحی شود. در این جشنواره مردم نظر می‌دهند اما یکی از زیبایی‌های تلاوت، تجوید زیبا است و نبودن آن یک نقص است.

اجرای هنرمندانه صوت و لحن 

این قاری بین‌المللی قرآن ادامه داد: رعایت مسائل وقف و ابتدا قطعاً از زیبایی‌های تلاوت مجلسی خواهد بود. البته رعایت این موضوع در این جشنواره با شکل مسابقه‌ای فرق می‌کند. در مسابقه تکرار وجود ندارد ولی در تلاوت مجلسی این فضا مهیاتر است که قاری در جاهایی که معانی بسیار مطلوبی وجود دارد تأکید کند. چه بسا واژه‌ای باشد که باید بر آن تأکید کند. اینها از مشخصه‌های تلاوت مجلسی باید قرار بگیرد. حتماً باید قاری نسبت به مسائل تجوید، حروف، مخارج و احکام حروف آشنایی کامل داشته باشد چون یکی از زیبایی‌های تلاوت، اتقان و صحت در تلاوت است.

وی ادامه داد: بحث صوت و لحن هم حتماً باید هنرمندانه ارائه شود. قاری باید خود را بیانگر آیات قرآن کریم بداند و طوری تلاوت کند که مردم جذب شوند و پای رحل قرآن بنشینند و آیات را استماع کنند؛ حتی چه بسا از نوع صوت و لحن باید این توانایی را داشته باشد که مردم را قادر به فهمیدن مفاهیم قرآن بکند. اینها از مشخصه‌های تلاوت مجلسی است؛ لذا عدول از اینها قطعاً می‌تواند ضعف تلاوت و مخل در زیبایی تلاوت مجلسی باشد.

مقدمی در پایان گفت: ما در داوری متوجه بودیم که تلاوت در عین اینکه مجلسی و مرد‌م‌پسند باشد، حتماً باید این ضوابط را هم داشته باشد و دیدیم نظر ما با نظر مردم خیلی مطابقت پیدا کرده بود و به حق قاریان برتر انتخاب شدند.