چگونه اطلاعات خود را درباره حضرت فاطمه(س) توسعه دهیم

به گزارش ایکنا از خوزستان، کاظم‌ رجبعلی، مدیر مجمع مدارس دانشجویی قرآن و عترت دانشگاه تهران، امروز یکشنبه 27 بهمن در همایشی با موضوع آشنایی با کلام حضرت صدیقه طاهره(س) که ویژه معلمان و مبلغان در دارالقرآن‌ الکریم اهواز برگزار شد، با بیان اینکه می‌توان ادعیه برجا مانده از حضرت فاطمه(س) را دستمایه یک نظام معرفتی برای شناخت شخصیت ایشان قرار داد، گفت: وقتی به ما می‌گویند درباره شخصیت حضرت زهرا(س) صحبت کنید ذهن ما به سراغ تاریخ می‌رود؛ اما آنچه در تاریخ از ایشان ثبت شده، نهایتاً 10 تا 20 صفحه است که ممکن است خیلی منسجم نباشد. در این صفحات حقایق مهمی وجود دارد؛ اما در کنار آن ابهامات زیادی نیز هست.

وی ادامه داد: مشکل اولیه ما در شناخت حضرت فاطمه(س) حجمِ کمِ اطلاعات است که گاهی باعث اشکال می‌شود. باید راهی پیدا کنیم که به مطالب بیشتری دست پیدا کنیم. مطلب بیشتر را نمی‌شود ساخت؛ اما می‌توان از مطالب موجود استفاده بهتری کرد و آنها را توسعه داد.

رجبعلی با بیان اینکه ما نیاز فراوانی به شناخت شخصیت زهرا(س) داریم، گفت: بخشی از چیزهایی که درباره حضرت زهرا(س) به ما گفته‌اند در قالب کلمات مختصری است که به شکل اسم و صفت کدگذاری شده و در اختیار ما قرار گرفته است. باید این نکته را درباره اهل‌بیت(ع) بدانیم که وقتی برای آنها اسمی گذاشته می‌شود، میان اسم و مسمی سنخیت وجود دارد. حضرت فاطمه(س)، «فاطمه» بود که نامش چنین شد. بنابراین یکی از مسیرهای ما برای شناخت ایشان، تحقیق واژه‌ای است. فاطمه در روایت به معنای بریده از آتش است و فراتر از آن به این معنی است که انسان با محبت ایشان از آتش جهنم دور می‌شود. پس اسم‌ها سرفصلی برای شناخت اهل‌بیت(ع) است.

مدیر مجمع مدارس دانشجویی قرآن و عترت دانشگاه تهران در ادامه، بدیهیات تاریخی زندگی حضرت فاطمه(س)، روایات متن‌های باقی مانده از حضرت را به عنوان دیگر روش‌ برای شناخت ایشان دانست و گفت: یک مدخل برای شناخت حضرت زهرا(س) بدیهیات زندگی ایشان است. این بدیهیات از تاریخ به دست می‌آید. مثلاً اینکه ایشان در سنین جوانی به شهادت رسیدند یا ایشان زن بودند، یا اینکه دختر پیغمبر اسلام(ص) بودند و .... مدخل دیگر، بررسی کلمات و احادیث برجای مانده از ایشان به لحاظ متکلم، مخاطب و محتواست. مدخل چهارم بررسی متن‌های برجای مانده از ایشان مانند خطبه فدکیه، حدیث کساء و ... است. در نهایت می‌توان همه این روش‌ها را به هم متصل کرد و اگر چنین شود به مطالب زیادی می‌توانیم دست پیدا کنیم.

وی در ادامه هر یک از این مدخل‌ها را توضیح داد و درباره اسامی حضرت زهرا(س) گفت: وقتی درباره «فاطمه» و «فاطمیت» او صحبت می‌کنیم، می‌بینیم یک نفر هست که کار او ایجاد حد است. گویی یک نفر یک میدانی ایجاد کرده و نفر دیگری محدوده ایجاد می‌کند. انسانی می‌خواست به آتش برود و یک نفر دیگر نگذاشت. نقش حضرت صدیقه طاهره(س) در اینجا خود را نشان می‌دهد. نام دیگر ایشان «زهرا» به معنی درخشنده و نورانی است. در روایتی ابان‌بن تغلب از امام صادق(ع) درباره دلیل این نام‌گذاری سؤال کردند و حضرت به تفصیل درباره نور سیمای حضرت در هنگام نماز سخن گفته‌اند که جالب توجه است.

رجبعلی ادامه داد: مدخل دیگر برای شناخت حضرت فاطمه(س) بدیهیات زندگی ایشان بود. برای مثال ایشان بانو بودند. اگر به همین حقیقت بدیهی توجه کنیم، زن بودن ایشان بسیاری از تحلیل‌هایی که مقام زن را به زیر می‌کشد، زیر سؤال می‌برد. روایات و کلمات حضرت، دیگر مدخل ما برای شناخت ایشان است. برای مثال ایشان در روایتی فرمودند: «هر کس خالص‌ترین عبادت‌هایش را به درگاه خدا ببرد خداوند بهترین مصلحتش را برای او رقم می‌زند.» این نشان می‌دهد فرد باید رابطه میان خود و خدا را اصلاح کند، تا به مصلحت خوبی برسد.

مدیر مجمع مدارس دانشجویی قرآن و عترت دانشگاه تهران افزود: یک مدخل دیگر، متن‌های برجای مانده از حضرت است. از جمله این متن‌ها خطبه فدکیه است. خطبه فدکیه شامل هفت سرفصل است؛ توحید، جایگاه حضرت رسول اکرم(ص) در نظام آفرینش، قرآن کریم، عمل به قرآن(فرائض)، اهل‌بیت(ع)، چالش با انصار و گفت‌وگو با ابوبکر است. حضرت فاطمه(س) در آغاز این خطبه به گونه‌ای درباره خدا حرف زدند که خدا بی‌نهایت است اما دست ما به او می‌رسد. پس از آن درباره تدبیر آفرینش سخن می‌گویند. سرفصل بعدی، درباره حضرت رسول(ص) است و اینکه با آمدن ایشان چه شد و رفتن ایشان چگونه بود. بعد از آن درباره قرآن حرف می‌زنند، گویی دستاورد رسول خدا(ص) را در قرآن می‌بینند. توصیفات ایشان از قرآن بی‌نظیر است.

وی ادامه داد: بعد از آن فلسفه دستورات قرآن را بیان می‌کنند؛ چرا نماز می‌خوانیم؟ چرا روزه می‌گیریم؟... . . پس از آن درباره تبعیت از اهل‌بیت(ع) که یکی از فرایض قرآن است صحبت می‌کنند و در انتهای آن یک موضوع چالشی را مطرح کردند و آن شک در ارث بردن است که حضرت فاطمه(س) با استناد به قرآن آن را ثابت می‌کند. سرفصل بعدی خطبه فدکیه چالش با انصار است. حضرت جملاتی در شجاعت انصار و اینکه باید نسبت به قرآن و اهل‌بیت(ع) امانتدار باشند، بیان می‌کنند و کار را به جایی می‌رسانند که خلیفه اول مجبور می‌شود سخن ایشان را قطع کند. حضرت با آیات قرآن، با انصار اتمام حجت می‌کند و با قرآن سخن خلیفه اول را رد می‌کند. خلاصه خطبه فدکیه این است که حضرت فاطمه(س) می‌گویند من براساس قرآن با شما اتمام حجت می‌کنم، از این رو عذری ندارید.

رجبعلی با معرفی کتاب «صحیفه فاطمیه» که مجموعه ادعیه حضرت فاطمه(س) است، تأکید کرد: صرفا با رویکرد دعایی به این کتاب نگاه نکنید. به چشم درس آن را ببینید، هر کدام از این دعاها محتوایی دارند و نکاتی از آن استخراج می‌شود. برای مثال ادعیه ایشان در تعقیبات نماز، درس برنامه‌ریزی به ما می‌دهد. بخش سوم، دعاهای ایشان در حوائج است. این دعاها بیش از اینکه جنبه دعا داشته باشد این نکته را به ما می‌فهماند بدهکاری، سختی، بیماری و ... موقعیت‌هایی هستند که در آنها بعضی چیزها را بهتر می‌فهمیم. بخش دیگر کتاب، نمازهای حضرت است، اگر می‌خواهیم حالت فاطمی بگیریم نمازهای حضرت خیلی فوق‌العاده است.

مدیر مجمع مدارس دانشجویی قرآن و عترت دانشگاه تهران ادامه داد: یک بخش دیگر این کتاب، حدیث شریف کساء است. حدیث کساء به درد این می‌خورد که بدانیم با خانواده خود چگونه صحبت کنیم. حضرت به همسرش می‌گوید نور چشمم. به فرزندانش می‌گوید: «ثمرة فؤادی» میوه دلم، یعنی دل مادر مانند باغی است و فرزندان میوه آن است. خطاب‌ها، صحبت‌ها، ادبیات‌سازی حضرت فاطمه(س) را در این حدیث ببینید. دقت کنید زبان حضرت در ارتباط با پدر، فرزندان و همسرشان چگونه می‌چرخد. این ادبیات حضرت فاطمه(س) است که اگر در رفتار ما بروز کند در بلندمدت اثرگذار خواهد بود.

وی با بیان اینکه حضرت فاطمه(س) 9 کلید واژه دارد که شامل تکبیر، تهلیل، حمد، تسبیح، شهادت،‌ صلوات، سؤال(اسئلک)، استعاذه و استغفار است، گفت: فهمیدن این کلید‌واژه‌ها باعث فهم بهتر دعاهای حضرت می‌شود. چهار کلید واژه اول توحید است. تکبیر، توحیدِ به معنای پیش‌روی است. یعنی مرزهای بیشتری را جلو برویم و عقب‌نشینی نکنیم. تهلیل هم توحید است؛ به معنای اینکه همه با هم در یک الله متمرکز شویم. تسبیح توحید به معنای منزه دانستن، رفع نقص، دست و پازدن و حرکت کردن است. حمد هم زبان ستایش و به به گفتن و حال خوب است. اینها کلیدواژه‌هایی است که اگر بشناسیم با ادعیه ایشان بهتر ارتباط برقرار می‌کنیم.