آزمون وجدان در برابر کرونا / برخی پای کارند و بعضی کاسبکار

به گزارش ایکنا، به نظر می‌رسد جامعه ایرانی در برابر کرونا سه نما از خود نشان می‌دهد، نمای اول  و دوم مربوط به کسانی است که پای کار ایستاده‌اند و نمای سوم مربوط به کسانی که کاسبکارند و در آزمون وجدان مردود شده‌اند.

نمای اول: متخصصان و ایثارگران در میدان

نمای اول جامعه را متخصصان و ایثارگرانی که در میانه میدان مجاهدت می‌کنند، شکل می‌دهند. در کوران شیوع ویروس کرونا، گوشه‌ای از ایران نبوده است که شاهد رقم خوردن صحنه‌های بی‌نظیر از انسان‌دوستی، ایثارگری و شجاعت نباشد، بارزترین شکوه این ایثار در عمل پرستاران و پزشکانی متبلور است که شبانه‌روز و بیش از حد مسئولیت و توان خود، با حداقل امکانات به جنگ ویروس سرکش رفته‌اند و با شجاعت و روحیه‌ای مثال‌زدنی، نبض حیات بیماران کرونایی را به دست گرفته‌اند. در کنار این راست‌قامتان که در خط مقدم مقابله با بیماری حضور دارند، گروه‌های داوطلب هلال احمر، فعالان گروه‌های جهادی اعم از دانشجویان و طلاب، نیروهای مقاومت بسیج و دغدغه‌مندان حل مسائل اجتماعی در هر منطقه و محله، به یاری جریان پیشگیری و مقابله با ویروس جهان‌گیر کرونا شتافته‌اند. طرح بسیج ملی کرونا که طی آن 300 هزار اکیپ تخصصی، بیش از شش میلیون خانواده ایرانی را تحت کنترل قرار می‌دهند، در دنیا بی‌نظیر است و نمونه‌ای از همت بلند افراد «پای کار» ایرانی محسوب می‌شود.

این روزها برخی فعالان رسانه‌ای و فرهنگی نیز با تولید محتوای مناسب و اطلاع‌رسانی به موقع در رسانه‌های جمعی و شبکه‌های اجتماعی، بار مدیریت روانی این بحران را به دوش گرفته‌اند و پا به پای نیروهای درمانی، غم ویروس را از چهره‌ها و جان‌های مردم می‌زدایند. حاصل این همدلی و همکاری جمعی این بوده است که با وجود ابتلای بیش از 12 هزار نفر از مردم ایران به کرونا، بیش از چهار هزار نفر تاکنون بهبودی کامل خود را بازیافته‌اند؛ آن هم در حالی که هیچ شهری قرنطینه نشده و موتور محرک هیچ فعالیت مهم اقتصادی از کار نایستاده است.

یکی از کلیپ‌هایی که طی شبانه‌روز گذشته، نظر کاربران فضای مجازی را به خود جلب کرد، تلاش‌ حجت‌الاسلام محمد مداح، از نیروهای جهادی برای توزیع اقلام مورد نیاز بیمارستان‌های قم است، آن هم در حالی که تنها یک روز از فوت نابهنگام همسر و فرزندانش بر اثر کرونا گذشته است؛ این فقط یک قاب از صدها قاب ایثار و رشادت در تقویم کرونا محسوب می‌شود که افراد پای کار را نشان می‌دهد.

نمای دوم: خانه‌نشینی برای قطع زنجیره بیماری 

نمای دوم جامعه را این روزها، خانه‌نشینانی تشکیل می‌دهند که با سکون آگاهانه و مسئولانه خود، برای قطع زنجیره بیماری در جامعه تلاش می‌کنند. در کنار افرادی که بنابر تخصص و تجارب خود، با روحیه جهادی و ایثار به میدان آمده‌اند و می‌توانند مشکلی را حل کنند، بخش مهمی از مردم، وظیفه دارند با خانه‌نشینی و پرهیز از رفت‌ و آمدهای غیرضروری، قطع‌کننده زنجیره بیماری در کشور باشند؛ آنچنان که بعضی کارشناسان این اقدام را بزرگترین نیکوکاری در زمان شیوع کرونا می‌دانند.

این بخش از مردم عمده جمعیت جامعه را دربرمی‌گیرند و در مجموع عملکرد خوبی را از خود نشان داده‌اند؛ برآورد و اذعان مسئولان نشان می‌دهد که با وجود تعطیل نشدن ادارات از سوی دولت، رفت‌وآمدهای غیرضروری در شهرهای مختلف، از روزهای پایانی هفته گذشته به شدت رو به کاهش گذاشته و درک بیشتری از ضرورت پرهیز از اجتماعات شکل گرفته است.

در این میان، شرایط خانه‌نشینی و خبر‌های گاه و بی‌گاه غیرموثق از احتمال قرنطینه شهرها، طبیعتاً غریزه‌ای انسانی به نام تلاش برای بقا را بیشتر تحریک می‌کند. لذا طبیعی است که مردم، برای روزهایی که خانه‌نشین هستند، کمی بیشتر از حد معمول خرید کنند و همین امر موجب شود، در آخر هر روز، قفسه‌های فروشگاه‌ها خالی از اغذیه و اجناس باشد، اما این امر هرگز بدین معنا نیست که در کشور کمبود کالای اساسی وجود دارد یا اینکه اقدام مردم در جهت خرید کالاهای مورد نیاز، اقدامی ضدفرهنگی باشد. مروری بر تصویرهایی که از وضعیت کشورهای دیگر در شبکه‌های اجتماعی دست به دست می‌شود، زمینه خوبیست تا عده‌ای دست از خودتحقیری ملی بردارند و اقدام طبیعی مردم برای تهیه مایحتاج مورد نیاز خود در زمان بحران را غیرعادی و بی‌فرهنگی تلقی نکنند. البته نمی‌توان کتمان کرد که عده‌ای در این میان در خرید اقلام ضروری، زیاده‌روی می‌کنند و اقدام‌ها رفته‌رفته جنبه‌ای از احتکار به خود می‌گیرد.

تصاویر ارسالی از کانادا برای خبرنگار ایکنا، دیروز

نمای سوم: کاسبکاران 

اما در کنار دو بخش مذکور، متأسفانه نمای سوم جامعه، کاسبکارانی را نشان می‌دهد که اگرچه تعداد آن‌ها محدود است، اما رفتار آن‌ها تأثیر منفی عمیقی بر جامعه خواهد گذاشت. کاسبکاران کسانی هستند که با انگیزه‌های مادی و غیرانسانی و احتمالاً به دلیل ضعف باورهای دینی، فقدان تربیت صحیح خانوادگی و سایر دلایلی که باید از منظر جامعه‌شناختی بررسی شود، به دوختن کیسه برای خود از مهلکه کرونا مشغول‌اند. این روزها کاسبکاران را نیز می‌توان در سه سطح ترسیم کرد. سطح نخست آن‌هایی هستند که به انباشت غیرمجاز و احتکار مواد غذایی و اقلام بهداشتی اقدام می‌کنند. این گروه از افراد که می‌خواهند با منفعت‌طلبی نان خود را از جان مردم حاصل کنند، با برخوردهای قاطعانه دستگاه قضایی و انتظامی مواجه شده‌اند. کاسبکارانی که می‌خواهند از این راه برای خود، درآمد کسب کنند گاه به کم‌فروشی و گران‌فروشی نیز اقدام می‌کنند که لازمه مقابله با آن هوشیاری مردم و گزارش شکایت به سازمان تعزیرات حکومتی است. قرآن کریم در شرح ماجرای قوم حضرت شعیب(ع) به عاقبت احتکار، کم‌فروشی و گران‌فروشی اشاره می‌کند که بازخوانی آن این روزها در رسانه‌های عمومی و تریبون‌های فرهنگی خالی از لطف نیست.

سطح دوم، کاسبکاران سیاسی هستند که نمی‌خواهند باور کنند رقابت انتخاباتی محدود به انتخابات است و پس از هر انتخابات، منافع ملی باید مبنای عمل همه گروه‌های سیاسی باشد. متأسفانه این روزها برخی افراد با انگیزه‌های کاسبکاری سیاسی به نفع جناح یا حزب مورد نظر خود موضع‌گیری می‌کنند، مثلاً عده‌ای برای ارجاع همه قصورات احتمالی و انتقادها به دولت و عده‌ای دیگر برای خالی‌کردن شانه دولت از بار تعهدات و مسئولیت‌هایی که در برابر مردم دارد، تلاش می‌کنند. هر دوی این رویکردها مصداق کاسبکاری سیاسی است، چراکه در ایام شیوع کرونا، قاطبه مردم اختلاف نظرهای سیاسی و جناحی را کنار گذاشته‌اند و فقط به حل بحران می‌اندیشند. رهبر معظم انقلاب، طی روزهای اخیر دو بار از مجموعه وزارت بهداشت و همه نیروهای سلامت قدردانی کرده و همه را به همکاری و پشتیبانی از این مجموعه دعوت کرده‌اند.

اما شاید بتوان گفت این ایام، سطح دیگری از کاسبکاری شکل گرفته که در نوع خود قابل تأمل است؛ سطح سوم کاسبکاران را افرادی تشکیل می‌دهند که یک کار معمول را با منت و قیمت انجام می‌دهند در حالی که شاید سابقاً بابت انجام آن کار، هیچ چشم‌داشت مالی نداشته‌اند. به نظر می‌رسد عرصه بروز و ظهور این کاسبکاری، بیش از همه میدان فعالیت‌های فرهنگی و رسانه‌ای باشد، مثلاً کارشناسی که تا دیروز به راحتی با رسانه‌ها مصاحبه می‌کرد، امروز و در شرایط شیوع کرونا، از تعیین مبلغ برای انجام مصاحبه سخن می‌گوید. شاید نمونه‌ای بارز از این کاسبکاری، آن باشد که شب گذشته، جواد خیابانی روایت کرد؛ ورزشکاری برای حضور در برنامه ورزشی که محتوای فرهنگی - ورزشی در ایام شیوع کرونا تولید می‌کند، 30 میلیون تومان پول درخواست کرده است!