دعای جوشن صغیر؛ دریچه‌ای به روی نعمت‌های فراموش شده
یکی از گنجینه‌های باقی مانده از امام موسی کاظم(ع)، دعایی به نام جوشن صغیر است؛ همه فقرات و بندهای دعای جوشن صغیر یادآوری نعمت‌ها؛ به خصوص نعمت‌هایی است که قدرشان را نمی‌دانسته یا فراموش کرده‌ایم. این فقرات با عبارت «کَم مِن»(چه بسیار) شروع می‌شود؛ یعنی چه بسیار نعمت‌هایی که فراموش کرده‌ایم.
به گزارش ایکنا از خوزستان، یکی از گنجینه‌های باقی مانده از امام موسی کاظم(ع)، دعایی به نام جوشن صغیر است؛ دعایی مملو از روح و ادب شکرگزاری؛ دعایی که چشم‌های بسته ما را به نعمت‌های پیرامونمان می‌گشاید و به یادمان می‌آورد چه مواهب و مهربانی‌هایی در زندگیمان جاری است که در این سطرها نمود پیدا کرده است. دعایی که با حال و هوای این روزهای ما مناسبت دارد و در خواندن آن در شرایط سخت، گره گشا و تأثیرگذار است.
حجت‌الاسلام سید اسماعیل علوی، عضو پژوهشگاه مطالعات اسلامی نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها در ارتباط با این گنجینه برجای مانده از حضرت موسی کاظم(ع) در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا خوزستان، گفت: با در نظر گرفتن هدف کلی آفرینش انسان از نظر رسیدن به یک تکامل عبادی و معرفتی، متوجه می‌شویم که هر وسیله‌ای در غیر جایگاه خود به کار برده شود، تبعات منفی در پی خواهد داشت. به طور مثال وقتی ما معتقد باشیم خدای تبارک و تعالی نجات انسان را در عبودیت و معرفت قرار داده است، هر مسیری به جز این اسباب زحمت و اضطراب او خواهد شد. مثل ماشینی که به جای آنکه از مسیر اصلی و بزرگراه به طرف مقصد برود، راه‌های صعب العبور را برای رسیدن به هدفش انتخاب کند. انسان امروزی چون از مسیر عبودیت دور شده، به راه‌های صعب العبور و دره‌ها گرفتار شده است.
وی با بیان اینکه بازگشت به دین و ایجاد تغییرات اساسی در رفتار و کردار و طرز تفکر مایه نجات و برون‌رفت انسان از تمام چالش‌های بنیان‌براندازی است که امنیت و آزادی انسان را به خطر انداخته است، با اشاره به سخنی از امام موسی کاظم (ع) گفت: از ایشان نقل شده است که علم مردم را در چهار چیز یافتم: «وَجَدْتُ عِلْمَ اَلنَّاسِ كُلَّهُ فِي أَرْبَعٍ أَوَّلُهَا أَنْ تَعْرِفَ رَبَّكَ وَ اَلثَّانِي أَنْ تَعْرِفَ مَا صَنَعَ بِكَ وَ اَلثَّالِثُ أَنْ تَعْرِفَ مَا أَرَادَ مِنْكَ وَ اَلرَّابِعُ أَنْ تَعْرِفَ مَا يُخْرِجُكَ مِنْ دِينِكَ» اول این که متوجه باشیم و به سراغ خداشناسی برویم. دوم اینکه بدانیم خدای تبارک و تعالی چه کارهایی با ما کرده است؛ به عبارتی چه چیزهایی برای ما تدارک دیده؛ مثلا شما ببینید از صحت و سلامت و امنیت و امکاناتی که برای ما فراهم کرده است. سوم اینکه خداوند تبارک و تعالی چه اراده‌ای کرده و از ما چه درخواستی دارد. چهارم اینکه انسان به تعبیر امام موسی کاظم(ع) باید متوجه باشد که چه چیزی او را از دین و دینداری خارج می‌کند.
علوی با اشاره به شرایط حاکم بر دوران زندگی امام موسی کاظم(ع) گفت: در دوره ایشان شرایط بر شیعیان و اهل ایمان سخت شده بود. مهدی عباسی ظلم را به غایت رسانده بود تا اینکه تصمیم گرفت تمام شیعیان را از بزرگ تا کوچک به خصوص وجود مقدس امام موسی کاظم(ع) را به شهادت برساند. پس از آن علی بن یقطین که در دستگاه به اصطلاح خلافت آنها بود، نامه‌ای خدمت امام موسی کاظم(ع) فرستاد که در آن این نکته را تذکر داده بود. حضرت گروهی از بزرگان سادات را جمع کردند و فرمودند این نامه را علی بن یقطین فرستاده که دستگاه خلافت چنین تصمیمی دارد. بعد هر کس نظرش را گفت. بعضی پیشنهاد مخفی شدن حضرت را دادند و برخی پیشنهاد فرار. حضرت به آنها فرمود که مطمئن باشید اولین خبری که از طرف مرکز حکومت می‌آید خبر از دنیا رفتن این خلیفه است. عرض کردند: چه طور ممکن است؟ حضرت در پاسخ به دعای جوشن صغیر اشاره فرمودند.
عضو پژوهشگاه مطالعات اسلامی نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها با تصریح به اینکه دعای جوشن صغیر، بین ما غریب است، افزود: مرحوم علامه آقا بزرگ تهرانی در جلد 13 الذریعه فقط یک شرح از علما در زمینه این دعای شریف ذکر می‌کند. البته در حال حاضر مطالبی درباره این دعا نوشته شده است. جا دارد که افراد با ایمان بخشی از هزینه و وقت خود را صرف نشر و ترویج این دعای شریف کنند که به هر حال از مصادیق اتمّ و اکمل نشر معارف دینی و از مصادیق کامل توسل و مایه اطمینان خاطر انسان است.
وی ادامه داد: دعای جوشن صغیر در یک تعبیری 16 و در تعبیر دیگری 17 بند است. مضامین این دعا خیلی ارزشمند است. مرور و خواندن و توجه به این دعای شریف باعث می‌شود انسان هم نعمت‌هایی که از آنها غافل شده ببیند و هم متوجه قدرت خداوند تبارک و تعالی شود. آرامشی که در آیه 62 سوره یونس به آن چنین اشاره شده است: «اولیای الهی هیچ حزن و اندوهی ندارند» با مرور این دعا و توجه به مضامین آن برای انسان حاصل می‌شود و به درجه‌ای می‌رسد که هیچ خوف و حزنی از هیچ سختی نخواهد داشت.
علوی افزود: تقریبا همه فقرات و بندهای این دعا یادآوری نعمت‌ها؛ به خصوص نعمت‌هایی است که قدرشان را نمی‌دانسته یا فراموش کرده‌ایم. این فقرات با عبارت «کَم مِن»(چه بسیار) شروع می‌شود؛ یعنی چه بسیار نعمت‌هایی که فراموش کرده‌ایم. مضامین این دعا تماما به این نکته بر می‌گردد که ما نعمت‌های الهی را ببینیم.
عضو پژوهشگاه مطالعات اسلامی نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها گفت: یکی از نمود های زیبای این دعای شریف این است که خدای تبارک و تعالی را با عنوان وجود بردباری که هیچ عجله و شتابی ندارد توصیف می‌کند. خدای تبارک و تعالی را به عنوان وجود مقتدری که ابدا مغلوب نخواهد شد یاد می‌کند. همین اقرارهای ما و تذکرات و یادآوری‌ها به قدرت خداوند تبارک و تعالی خیلی ارزشمند است. در این دعا مضامینی وجود دارد مبنی بر اینکه خدایا هیچ حادثه‌ای نمی‌تواند پناهگاه محکمی که شما برای بنده خود تدارک دیده‌ای از بین ببرد.
وی با بیان اینکه یکی از نکات بسیار مهم در روایات، حسن ظن به خدای تبارک و تعالی است، افزود: فقرات آخر این دعای شریف مملو از این تذکرات است که ما وقتی از خدای عزوجل درخواستی داریم مطمئن و امیدواریم که خداوند تبارک و تعالی این حاجت را برآورده می‌کند. سالهای سال است که می‌بینیم شیعیان به طور اخص و مسلمانان به طور عام توسط جهان استکبار تحت فشار و ظلم هستند و این ظلم و ستم را به شکل‌های مختلفی نشان می‌دهند. به تعبیر دعای جوشن صغیر گاهی اوقات این دشمنی را با طعنه زدن ابراز می‌کنند. امروز میبینید رسانههایشان از کوچکترین اتفاقات، سوژه‌ای برای به چالش کشیدن اعتقادات شیعیان می‌سازند.
علوی خاطرنشان کرد: در معرفی این دعا همین قدر کفایت می‌کند که وقتی همه اطرافیان امام موسی کاظم(ع) درباره خطری که از طرف دستگاه حاکم آنها را تهدید می‌کند، نظر دادند حضرت فرمود من این دعا را خواندم و اطمینان هست به اینکه اولین نامه‌ای که از طرف مرکز حکومت می‌آید بیانگر از بین رفتن آن دشمن غدار و نقش بر آب شدن نقشههایش باشد.
وی با اشاره به تأثیرگذاری انس با این دعا در رسیدن به آرامش گفت: در زمان جنگ تحمیلی، در شهرستان دزفول وقتی هواپیماهای دشمن حمله می‌کردند، آنقدر ارتفاع هواپیماها پایین بود که مردم را وحشت‌زده کرده بودند و هر آن احتمال سقوط اینها روی خانه‌های مردم بود. در آن شدت و سختی توصیه بزرگان این بود دعای جوشن صغیر خوانده شود. ما که می‌خواندیم همان بار اول که دعا را ختم کردیم آرامش عجیبی تمام وجود ما را می‌گرفت و این از برکات جوشن صغیر است. مشابه این تجربه در جنگ سی و سی روزه نیز رخ داد. در این جنگ وقتی اشغالگران به جنوب لبنان حمله کردند، رهبر انقلاب سفارش فرمودند آنهایی که جوشن صغیر می‌خوانند خیالشان راحت باشد و هیچ نگرانی نداشته باشند. اسناد و مدارک آن نیز موجود است. تمام شبکه‌های تلویزیونی و رادیویی لبنان مرتب و مکرر دعای شریف جوشن صغیر را پخش می‌کردند و نتیجه آن را هم دیدیم.
عضو پژوهشگاه مطالعات اسلامی نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها گفت: در این دعای شریف از خداوند متعال می‌خواهیم که ما را از شکرگزاران قرار دهد؛ گرچه شکرگزاران به فرموده قرآن کریم کم هستند: «و قلیل من عبادی الشکور» از خدا می‌خواهیم ما را از آن قلیل محسوب کند. از خدای تبارک و تعالی می‌خواهیم از افرادی باشیم که همیشه نعمت‌های الهی را در یاد خودشان دارند. از خدای تبارک و تعالی در این دعای شریف می‌خواهیم که همیشه اقرار کنیم به اینکه «و اقّر علی نفسه بتقیصر فی اداء حقک» خدایا من شاهدم نعمت‌هایت مرا فرا گرفته است، احسان‌های خوبت مرا در خودشان غرق کرده؛ اما متاسفانه من نتوانستم حق تو را ادا کنم.
علوی با بیان اینکه مضامین این دعا خیلی دلنشین و زیبا است، تأکید کرد: امروز واقعا به این مضامین نیازمندیم. به تعبیر حضرت امام موسی کاظم(ع) در این دعا، انسان وقتی توجه کند می‌بیند که واقعاً مسئولیت‌هایش خیلی سنگین است، متوجه می‌شود دستش خالی است، احساس می‌کند سختی‌های معیشت و زندگی او را شکننده کرده است. در این دعای شریف انسان حال خود را با کسانی که در شداید سخت‌تری هستند، قیاس می‌کند؛ امام عرضه می‌دارند: بنده ای که خیلی عبادتش از من بیشتر است، اما خیلی گرفتار است، اگر دست و پای من آزاد است، او در زنجیر است. سختی‌ها و گرفتاری‌ها اسباب زحمت او شده است. خدایا مطمئن هستم که نعمت‌هایی که من غرق در آنها هستم و گرفتاری‌هایی که ازآنها نجات پیدا کردم همه مرا به ستایش تو مکلف می‌کند: «وکَمْ مِنْ عَبْدٍ اَمْسى وَاَصْبَحَ فَقیراً عاَّئِلاً عارِیاً مُمْلِقاً مُخْفِقاً مَهْجُوراً جائِعاً ظَمْئانَ یَنْتَظِرُ مَنْ یَعُودُ عَلَیْهِ بِفَضْلٍ اَوْ عَبْدٍ وَجیهٍ عِنْدَکَ هُوَ اَوْجَهُ مِنّى عِنْدَکَ وَ اَشدُّ عِبادَهً لَکَ مَغْلُولاً مَقْهُوراً قَدْ حُمِّلَ ثِقْلاً مِنْ تَعَبِ الْعَناَّءِ وَ شِدَّهِ الْعُبُودِیَّهِ وَکُلْفَهِ الرِّقِّ وَثِقْلِ الضَّریبَهِ اَوْ مُبْتَلاً بِبَلاءٍ شَدیدٍ لا قِبَلَ لَهُ [بِهِ] اِلاّ بِمَنَّکَ عَلَیْهِ واَنَا الْمَخْدُومُ الْمُنَعَّمُ الْمُعافَى»: اى خدا و اى آقاى من و چه بسا بنده‌اى که بسر برد شب و روز خود را در حال فقر و تنگدستى و برهنگى و یأس و هجران دوستان و گرسنگى و تشنگى و چشم براه است تا آیا کسى بر او احسانى کند یا (چه بسا) برده و غلام آبرومندى در پیش تو که از من که آزادم آبرومندتر و عبادت و طاعتش به درگاه تو بیشتر است و زیر زنجیر و قدرت ارباب است و بار سنگین بردگى بر دوش دارد چه از رنج و تعب و چه سختى کارهاى بردگى و چه مشقت غلام بودن وچه پرداخت وجه سنگین به ارباب خود یا آن شخصى که به بلاء و سختى دچارگشته و تاب تحمل آن را ندارد جز اینکه تو در رفع آن بر او کمک کنى ولى مرا هم دیگران خدمت کنند و هم نعمت بخشند.
انتهای پیام
