امر به معروف و نهی از منکر، معیار برتری امت اسلامی بر دیگران
جایگاه فریضه امر به معروف و نهی از منکر در نزد خداوند آنقدر بالاست که قرآن انجام آن را ممیزه و عامل برتری امت اسلامی بر سایر ملت‌ها و امت‌ها دانسته است. لذا پیشرو و ممتاز بودن امت اسلامی نیز تا زمانی است که این دستور الهی را اجرا کنند و آن را به فراموشی نسپارند.
به گزارش ایکنا، در آیات متعدد قرآن کریم به مسائل سیاسی و اقتصادی پرداخته شده است؛ مواردی نظیر اقتصاد و معیشت مردم و آثار اجتماعی و سیاسی توجه یا بی‌توجهی به آن از سوی حکومت‌ها، سبک زندگی اقتصادی مسئولان، رعایت نکات شرعی در معاملات، کمک به فقرا، اهمیت عدالت و شیوه مناسب حکومتداری.
همچنین اشاره به موضوعاتی همانند خمس، قرض‌الحسنه، زکات، ربا، رزق حلال، اهمیت کار و تلاش و تولید و سایر موضوعات نشان‌دهنده اهمیت این مقولات نزد خداوند متعال است. در این راستا بنا داریم در ایام ماه مبارک رمضان به بررسی آیات سیاسی و اقتصادی قرآن کریم و تفاسیر مربوط به آنها بپردازیم.
بیشتر بخوانید:
حساسیت قرآن درباره امر به معروف و نهی از منکر
یکی از مفاهیم و ارزش‌هایی که در قرآن بسیار بر آن تأکید شده «امر به معروف و نهی از منکر» است. این ارزش را در سه سطح مردم به حاکمان، حاکمان به مردم و مردم به مردم طبقه‌بندی کرده‌اند و در دوران معاصر با حضور پرقدرت رسانه و فضای مجازی در عرصه عمومی، این ابزار را یکی از مؤثرترین و کارآمدترین راه‌های امر به معروف و نهی از منکر برشمرده‌اند که حتی می‌تواند ابعاد جهانی پیدا کند و منحصر به یک محدوده جغرافیایی نشود.
یکی از آیات قرآن که به تبیین این ارزش پرداخته و آن را یکی از ویژگی‌های خاص جامعه اسلامی برشمرده آیه 110 سوره آل عمران است که خداوند می‌فرماید: «كُنْتُمْ خَيْرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَتَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَتُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ ۗ وَلَوْ آمَنَ أَهْلُ الْكِتَابِ لَكَانَ خَيْرًا لَهُمْ ۚ مِنْهُمُ الْمُؤْمِنُونَ وَأَكْثَرُهُمُ الْفَاسِقُونَ ؛ شما بهترين امتى هستيد كه براى مردم پديدار شده‌ايد: به كار پسنديده فرمان مى‌دهيد، و از كار ناپسند بازمى‌داريد، و به خدا ايمان داريد. و اگر اهل كتاب ايمان آورده بودند قطعاً برايشان بهتر بود؛ برخى از آنان مؤمنند و[لى] بيشترشان نافرمانند.»
نشانه برتری امت اسلامی از سایر امت‌ها
در واقع در این آیه اجرای فریضه امر به معروف و نهی از منکر به مثابه برتری امت اسلامی نسبت به سایر امت‌ها و پیروان سایر ادیان بیان شده است. به سیاق همین دلیل، عمل نکردن مسلمانان به این فریضه و فراموشی و بی‌توجهی نسبت به آن ممیزه امت اسلامی نسبت به سایر امت‌ها و ملت‌ها را از میان برده و این امت را به یکی شبیه به آنان تبدیل می‌کند؛ هرچند سایر مناسک و واجبات دینی را انجام دهند.
آیت‌الله مکارم شیرازی در تفسیر نمونه درباره این آیه بیان می‌دارد: «اين آيه امر به معروف و نهى از منكر را به عنوان يك وظيفه عمومى و همگانى ذكر مى‌كند. نكته جالب توجه اينكه در اين آيه مسلمانان به عنوان بهترين (امتى) معرفى شده كه براى خدمت به جامعه انسانى بسيج گرديده است و دليل بهترين امت بودن آنها اين ذكر شده كه (امر به معروف و نهى از منكر مى كنند و ايمان بخدا دارند). اين خود مى رساند كه اصلاح جامعه بشرى بدون ايمان و دعوت به حق و مبارزه با فساد ممكن نيست و ضمنا از آن استفاده مى شود كه اين دو وظيفه بزرگ با وسعتى كه در اسلام دارد در آئين‌هاى پيشين نبوده است.
اما چرا اين امت بهترين امت‌ها بايد باشد، آن نيز روشن است زيرا آنها داراى آخرين اديان آسمانى هستند و آخرين دين روى حساب تكامل كامل‌ترين آنها است.
در اينجا امر به معروف و نهى از منكر بر ايمان به خدا مقدم داشته شده و اين نشانه اهميت و عظمت اين دو فريضه بزرگ الهى است، به علاوه انجام اين دو فريضه ضامن گسترش ايمان و اجراى همه قوانين فردى و اجتماعى مى‌باشد و ضامن اجرا عملا بر خود قانون مقدم است.
از همه گذشته اگر اين دو وظيفه اجرا نگردد ريشه‌هاى ايمان در دل‌ها نيز سست مى‌گردد و پايه‌هاى آن فرو مى‌ريزد، و به همين جهات بر ايمان مقدم داشته شده است. از اين بيان نيز روشن مى‌شود مسلمانان تا زمانى يك «امت ممتاز» محسوب مى‌گردند كه دعوت به سوى نيكي‌ها و مبارزه با فساد را فراموش نكنند و آن روز كه اين دو وظيفه فراموش شد نه بهترين امتند و نه به سود جامعه بشريت خواهند بود. ضمنا بايد توجه داشت كه مخاطب در اين آيه عموم مسلمانان هستند، همان‌طور كه ساير خطابات قرآن چنين است و اينكه بعضى احتمال داده‌اند كه مخصوص مهاجران يا مسلمانان نخستين باشد هيچ گونه دليلى ندارد.
سپس اشاره مى‌كند كه مذهبى به اين روشنى و قوانينى با اين عظمت منافعش براى هيچ كس قابل انكار نيست، بنابراين اگر اهل كتاب (يهود و نصارى) ايمان بياورند به سود خودشان است، اما متأسفانه تنها اقليتى از آنها پشت پا به تعصب‌هاى جاهلانه زده‌اند و اسلام را با آغوش باز پذيرفته‌اند در حالی كه اكثريت آنها از تحت فرمان پروردگار خارج شده و حتى بشاراتى كه درباره پيامبر در كتب آنها بوده ناديده انگاشته و بر كفر و عصبيت خود همچنان باقى مانده‌اند.»
ایمان به خدا؛ شرط اثرگذاری امر به معروف و نهی از منکر
براین مبنا می‌توان گفت در نگاه اسلامی امر به معروف و نهی از منکر معیار و ملاک اصلی برتری و فضیلت‌مندی یک امت بر سایر امت‌هاست و خداوند مسلمانان را به امر به معروف و نهی از منکر جامعه بشری فراخوانده و انجام این فریضه را محدود به جغرافیای خاص و محدودی نکرده است.
در عین حال امر به معروف ونهی از منکر در صورتی اثرگذار است که برگرفته از ایمان به خدا باشد. از طرف دیگر خداوند امر به معروف و نهی از منکر را وظیفه تک تک مسلمانان دانسته و آن را مخصوص به قشر، سن، جنس، نژاد و زبان خاصی نکرده است.
انتهای پیام
