اندکی فراتر از کلیشه‌ها درباره بانوی تاریخ‌ساز اسلام

سمیرا مهدی‌نژاد، نویسنده و پژوهشگر تاریخ اسلام، در گفت‌وگو با ایکنا از خوزستان، اظهار کرد: دهمین روز ماه مبارک رمضان برابر با روز رحلت جانسوز بانوی بزرگ، ام‌المؤمنین، حضرت خدیجه کبری(س)، است. سخن گفتن درباره حضرت خدیجه(س) در جایی که خداوند متعال به ایشان سلام می‌رساند، در جایی که جبرئیل(ع) از پیامبر خدا(ص) درخواست می‌کند سلام او را به حضرت خدیجه(س) برساند، دشوار به نظر می‌آید:

به فرض که قلم داشت تاب جولانش

قوای واژه چگونه شود غزلخوانش

بیان ناقص ما نیست در خورش وقتی

به او سلام فرستاده حی سبحانش

وی درباره پیشینه خانوادگی همسر رسول خدا(ص) توضیح داد: حضرت خدیجه(س) فرزندی از یک خانواده بسیار مشهور و باشرافت و بزرگ در مکه بودند. خانواده‌ای که جزو حنفای مکه و یکتاپرست بودند و بسیار پرنفوذ. جد ایشان از طرف پدر و مادر به حضرت اسماعیل(ع) و ابراهیم (ع) منتهی می‌شود. در واقع ایشان عموزاده پیامبر(ص) هستند که به جد چهارم رسول خدا(ص) می‌رسند. در انجیل هم نام مبارک حضرت خدیجه(س) به اسم بانوی مبارکه و همدم مریم(س) آمده است.

مهدی‌نژاد با بیان اینکه، برخی اصطلاحات امروزی وجود دارد که اگر به یک فرد در این روزگار نسبت داده شود، خیلی پرافتخار خواهد بود، گفت: وقتی به زندگی حضرت خدیجه(س) نگاهی می‌اندازیم، بسیاری از این القاب پرافتخار را در مورد ایشان صادق می‌بینیم. اگر در روزگاری غالب زنان، به فساد آلوده شوند و کسی قدیسه نام بگیرد، بسیار اهمیت دارد. در دوران تاریک جاهلیت در آن محیط فاسد و آلوده یکی از القابی که ایشان را به آن صدا می‌کردند «طاهره» بود. یعنی پاکدامنی ایشان چنان شهره بود که او را طاهره صدا می‌کردند. لقب دیگری که در تاریخ برای ایشان ثبت شده است «ام‌الایتام» است. ایشان فرزندان خواهر و فرزندان شوهر خواهرشان از همسر دیگر را که بی‌سرپرست بودند زیر پر و بال گرفته بودند و با کمال خوشرویی و محبت آنها را بزرگ می‌کردند.

برخی اختلافات تاریخی در مورد اینکه برخی گمان می‌کنند حضرت خدیجه(س) پیش از ازدواج با رسول خدا(ص) فرزندانی داشتند، مربوط به همین سرپرستی ایشان از ایتام است

این پژوهشگر تاریخ اسلام افزود: برخی اختلافات تاریخی در مورد اینکه برخی گمان می‌کنند حضرت خدیجه(س) پیش از ازدواج با رسول خدا(ص) فرزندانی داشتند، مربوط به همین سرپرستی ایشان از ایتام است.

وی با تأکید بر برخورداری حضرت خدیجه(س) از ویژگی فداکاری در بخشش اموالشان، تصریح کرد:  موضوع مهم دیگر، فداکاری مهم حضرت خدیجه(س) در موضوع اموال ایشان است. همانطور که می‌دانید ایشان به اصطلاح امروز، یک کارآفرین بسیار موفق بودند. آن طور که در تاریخ معلوم است، ثروت حضرت خدیجه(س) کاملاً حاصل دسترنج خودشان بود؛ یعنی به صورت میراثی به دستشان نرسیده بود. به همین دلیل پدر و عموی حضرت خدیجه(س) در امور اموال ایشان دخالت و تصرفی نداشتند.

مهدی نژاد بیان کرد: یکی از القاب دیگری که به حضرت خدیجه(س) اطلاق می‌شد، «ملکه عظیمه» بود. در تاریخ آمده در شهر مکه کسی از ایشان ثروتمندتر نبود. هشتادهزار شتر برای تجارت در مناطق مختلف داشتند. در مناطق مختلف مثل مصر، حبشه و جاهای دیگر تجارت‌خانه داشتند. به اصطلاح امروز تجارت‌خانه ایشان شعبه داشت و تعداد زیادی از افراد برای این بانو مشغول به کار بودند. در مورد منزل شخصی‌شان هم گفته‌اند چنان وسعت داشت که تمام مردم مکه در آن، جا می‌شدند. این خانه یک ویژگی خاصی گویا داشته است که تاریخ روی آن خیلی اصرار کرده و آن گنبد آبی ‌رنگی است که بالای منزل ایشان ساخته شده بود. رنگ آبی این گنبد از ابریشم رنگ گرفته بود. یک ابریشم آبی‌رنگ را با طناب‌هایی از ابریشم و ظاهراً میخ‌هایی از فولاد روی این گنبد کشیده بودند.

نویسنده کتاب «زندگی بی شما هیچ» ادامه داد: از همین چند گزارش هم می‌توانیم نتیجه بگیریم که قدرت بالای مدیریتی آن حضرت عیان بود. با توجه به سن جوانی ایشان، واضح است که نبوغ بالایی داشتند. تا اینجا قصه اموال حضرت خدیجه(س) است که کم و بیش با آن آشنا شدیم. از این جا به بعد یک نکته می‌خواهم عرض کنم. اگر به زندگی‌های امروز برگردیم، آدمیزاد، همان آدمیزاد است. یکی از سخت‌ترین کارها برای انسان‌ها خرج کردن پول است. افراد گاهی حاضرند انواع کارهای یدی را انجام دهند اما ریالی خرج نکنند. برای این موضوع در اطراف خودمان مثال زیاد داریم. گاهی واجب شده است در موضوعی دست به دست هم دهیم، پولی جمع کنیم و کاری انجام بدهیم؛ اما پای کار که می‌رسد تعداد کسانی که حاضرند پول خرج کنند، کم هستند.

وی اضافه کرد: حال تصور کنید ما در میان افرادی هستیم که اتفاقاً پول هم خرج می‌کنند، ببینیم میزان این پول خرج کردن چقدر است؟ ما در قرآن کریم دستور داریم:‌ «وَجَاهِدُوا بِأَمْوَالِكُمْ وَأَنْفُسِكُمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ»(توبه، 41) در راه خدا با اموال و جان‌هایتان تلاش کنید. معمولا افراد در قسمت مالی از این دستور تبعیت نمی‌کنند و در این قسمت ریزش می‌کنند. یک وقت کسی، قسمتی از مالش را عطا می‌کند، یک وقت کسی مثلاً اعلام می‌کند یک‌سوم اموالم را در زمان حیاتم برای تأسیس دارالایتام تقدیم می‌کنم. تعداد کمی ‌این‌طور هستند. یا دوسوم اموالم را تقدیم می‌کنم. تعداد کمی این‌طورند. یا اعلام‌ می‌کند نیمی از اموالم را می‌بخشم. تعداد بسیار انگشت‌شمارند. چه کسی پیدا می‌شود چنین ثروت هنگفتی را در طبق اخلاص بگذارد و تقدیم پیغمبر اکرم(ص) بکند؟

در روایت تاریخی آمده است که حضرت خدیجه(س) خدمت عمویشان ورقه رفتند و گفتند عموجان کلید تمام اموالم را نزد حبیبم ببر و از جانب من به او بگو تمام این اموال هدیه است. تمام آن ملک شماست، هر گونه تصرفی که می‌خواهید انجام دهید. چنین فداکاری را اگر با امروز خودمان مقایسه کنیم و ذات آدمیزاد که می‌شناسیم، بسیار ارزشمند و حیرت‌برانگیز است

مهدی‌نژاد به روایتی تاریخی از حمایت حضرت خدیجه(س) نسبت به رسول خدا(ص) اشاره کرد و گفت: در روایت تاریخی آمده است که حضرت خدیجه(س) خدمت عمویشان «ورقه» رفتند و گفتند عموجان کلید تمام اموالم را نزد حبیبم ببر و از جانب من به او بگو تمام این اموال هدیه است. تمام آن ملک شماست، هر گونه تصرفی که می‌خواهید انجام دهید. چنین فداکاری را اگر با امروز خودمان مقایسه کنیم و ذات آدمیزاد که می‌شناسیم، بسیار ارزشمند و حیرت‌برانگیز است. حضرت خدیجه(س) به هر شکل ممکن از اسلام نوپا حمایت کردند؛ مالی، روحی، عاطفی.

نویسنده کتاب «بازخوانی برخی زوایای عاشورا» اظهار کرد: ما شاید بتوانیم قطره‌ای از زحمات حضرت خدیجه(س) را جبران کنیم، چگونه؟ می‌توانیم از امروز با حضرت خدیجه(س) عهد کنیم و به ایشان عرضه کنیم بانوجان ما از شما مدد می‌خواهیم که از این به بعد برای محکم‌تر شدن اسلام و ایمان و رشدکردن و جان‌گرفتن این نهال ایمان که در قلب کودکان و نوجوانان از محبان اهل‌بیت(ع) در این کشور و جاهای مختلف دنیا پا می‌گیرد و یا هنوز پا نگرفته سهمی داشته باشیم. راحت از کنارش عبور نکنیم. از ایشان مدد بخواهیم که کمکمان کنند. اگر نیاز هست از مالمان تا جایی که در توان ما است، کمک کنیم و خاطرمان باشد از حضرت خدیجه(س) در این امور کمک بخواهیم.

وی ادامه داد: اگر اقدام حمایتی لازم است وارد عمل بشویم. اگر اقدام قدمی، قلمی، دستی و یدی نیاز هست وارد عمل شویم. اینها را با توسل به آن بانوی بزرگوار انجام دهیم. بانویی که در مکه مورد حسادت تمام زنان بودند و وقتی خبر ازدواج او با یک فردی که می‌گفتند یتیم ابوطالب است، مرد فقیری است و درآمدی ندارد، آمد اتفاق بزرگی را در تاریخ رقم زد و با همین حمایت‌های مالی، روحی و عاطفی که از رسول خدا(ص) صورت دادند، تاریخ‌ساز شدند.

مهدی‌نژاد گفت: می‌توانیم از امروز عهد ببندیم و با بانوی تاریخ‌ساز اسلام، ام‌المؤمنین، حضرت خدیجه کبری(س)، نجوا کنیم و عرض کنیم: ای مادر ما، ما با شما عهد می‌بندیم که نه مثل شما، بلکه با توجه به فداکاری‌های شما، فداکارانه در خدمت رسول خدا(ص) و در خدمت فرزندان رسول خدا(ص) که علم‌های هدایت دین خدا در زمین هستند و به خصوص در خدمت آخرین ذخیره الهی امام السرّ والعلن حجت‌بن‌الحسن(عج) باشیم. این فداکاری را در همه جهات نشان بدهیم. ان‌شاءالله حضرت توفیق ما را در این راه افزون بفرمایند.