چالش‌های تبلیغ دین به شیوه مدرن؛ از نابسامانی دستگاه‌های فرهنگی تا تداخل ایده‌های مدیریتی
معاون راهبری استان‌ها و ارتباطات سازمان تبلیغات اسلامی با اشاره به نابسامانی، موازی‌کاری و عدم حرکت قرارگاهی و جبهه‌ای در عرصه تبلیغات دینی و فرهنگی، گفت: تعدد دستگاه‌های فرهنگی، مسئولانه رفتار نکردن آنها، تداخل ایده‌های مدیریتی، پاسخگو نبودن در برابر بعضی از موضوعات و حرکت‌های غیرمردمی و حاکمیت‌زده، مجموعه‌ای از چالش‌های حوزه فرهنگ اسلامی و تبلیغات دینی است.
به گزارش ایکنا، پایایی و مانایی دین خدا در گرو «تبلیغ» است؛ کلمهای که از جمله مهمترین موضوعات در عرصه گسترش صحیح مبانی دینی و قرآنی محسوب می‌شود و در جاى جاى قرآن کریم به آن اشاره شده و موضوعاتى نظیر جایگاه و اهمیت تبلیغ دین، ویژگیهاى تبلیغ دینى، شیوههاى تبلیغ دین، سوژههاى تبلیغ و صفات مبلغ از عناوینى‌اند که قرآن به آنها پرداخته و هر کدام شایسته تأمل و دقت هستند. لذا بر هر جامعه اسلامی لازم و ضرورى است که پیش از اقدام به تبلیغ از سخن و رأى قرآن آگاهى یابد تا تبلیغ به نیکوترین وجه انجام شود و به نتایج سودمندى دست یابد.
اهمیت تبلیغ تا آنجاست که خداوند در قرآن کریم به پیامبر(ص) می‌فرماید: «اگر آنچه را بر تو نازل کردیم تبلیغ نکنی، در واقع رسالت خود را انجام نداده‌ای» و این یعنی در پرتو تبلیغ است که راه سعادت و هدایت بر روی انسان‌ها گشوده و مبانی اصلی فرهنگ اسلامی تبیین و درونی می‌شود. بر همین اساس قرآن به شدت و صراحت روی آن تکیه می‌کند و راه‌های اجرا و عملی ساختن این زمینه را بیان می‌کند. لذا در کشور ما نیز ضرورت ایجاد نهاد‌ها و ارگان‌هایی که بتوانند هر یک به‌نوعی مروج آرمان‌های فرهنگی، دینی و باور‌های فکری اسلامی در جامعه باشند با حدوث انقلاب و پایه‌گذاری حکومت دینی مدنظر مقامات و مسئولان این عرصه قرار گرفت. در این راستا با فرمان امام راحل، نهاد‌های انقلابی یکی در پی دیگری شکل گرفتند و به انجام خدمات محوله مشغول شدند. در این جریان سازمان تبلیغات اسلامی از جمله نهاد‌هایی بود که با هدف اعتلای فرهنگ نغز و پربار اسلام راستین و تبلور حیات معنوی و تعیین و ترویج شاخص‌های اعتقادی، بنا نهاده شد. این سازمان از سال ۱۳۸۰ محور‌های اساسی آموزش، تحقیق و پژوهش، نشر و گسترش فرهنگ و معارف اسلامی و انس با قرآن، با بهره‌گیری از ابزارهای جدید و فناوری روز را در سرلوحه فعالیت خود قرار داد تا به امروز به در چارچوب رهنمودهای حضرت امام(ره) و مقام معظم رهبری، اقدامات و فعالیت‌های ارزشمند و گسترده‌ای را در طول حیات خویش به ثبت رسانده و منشأ خدمات ارزنده‌ای در کشور بوده است.
سازمان تبلیغات اسلامی نقاط قوت برجسته‌ای از نظر اهداف و مسئولیت‌ها، ویژگی انقلابی و دینی و مردمی بودن، ارتباط مستقیم با نهاد رهبری معظم انقلاب اسلامی، امکان استفاده از بودجه‌های دولتی و غیردولتی، داشتن جایگاه معین در برنامه‌های پنج ساله و گستردگی در شهرها و روستاهای سراسر کشور دارد و از این نظر کارکردهای آن مهم و ارزشمند بوده و توانسته است در راستای تحقق اهداف عالیه نظام جمهوری اسلامی حرکت کند. اما در این میان جذابیت، استمرار و پویایی فزاینده این فعالیت‌ها بی‌شک، نیازمند بررسی، بازنگری و هماندیشی در فرایند برنامهها و عملکردها براساس شاخص‌های معتبر است تا میزان انطباق فعالیت‌ها با رهنمودها، سیاست‌ها و برنامه‌های مصوب آن افزایش یافته و اثربخشی فرهنگی، مذهبی و تبلیغی سازمان تبلیغات اسلامی در گستره اجتماع و به ویژه در میان نسل آیندهساز جوان و نوجوان بیشتر شود. به همین منظور و همزمان با روز تبلیغ و اطلاع‌رسانی دینی، گفت‌وگویی را با حجت‌الاسلام والمسلمین روح‌الله حریزاوی، معاون راهبری استان‌ها و ارتباطات سازمان تبلیغات اسلامی، داشتیم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.
معاون راهبری استان‌ها و ارتباطات سازمان تبلیغات اسلامی با بیان اینکه نام‌گذاری این روز به اسم تبلیغ و اطلاع‌رسانی دینی مبتنی بر پیام تاریخی و حکم حضرت امام خمینی(ره) مبنی بر تأسیس شورای تبلیغات و سپس سازمان تبلیغات اسلامی است که به دست بزرگانی مانند شهید حقانی و به همت مبلغان و دغدغه‌مندان ترویج اندیشه‌های ناب اسلامی تأسیس شد، که در ۴۰ سال گذشته فعالیت‌های گسترده و قابل توجهی داشته است، گفت: نکته اساسی در حکم امام خمینی(ره) و همه احکامی که رهبر معظم انقلاب برای رؤسای سازمان تبلیغات اسلامی صادر کرده‌اند وجود دارد و آن تأکید بر ترویج و ارائه اسلام ناب است. اسلام ناب در حقیقت نسخه، خوانش و قرائت نابی است که امامین این انقلاب از دین دارند و عبارت است از اسلام قیام، اسلام جهاد، اسلام هجرت، اسلام ظلم‌ستیزی، اسلام آزادی‌خواه، اسلام استقلال‌طلب و اسلام عدالت‌خواه که در مقابل اسلام‌های جعلی مانند اسلام آمریکایی و تشیع انگلیسی قلمداد می‌شود که در یک جمله حرف اصلی آن قیام در مقابل قدرت‌خواهی است. اگر این اندیشه و هدف دنبال شود می‌توانیم بگوییم که سازمان تبلیغات اسلامی به وظیفه اصلی خود عمل کرده است.
جریان تبلیغ مدرن به شکل شتاب‌دهنده مجموعه‌های مردمی
وی با اشاره به رویکردهای جدید سازمان تبلیغات اسلامی در جهت تبلیغ اثرگذار دینی، ادامه داد: یکی از دغدغه‌هایی که رؤسای سازمان تبلیغات اسلامی در دوره‌های قبل و فعلی مدنظر داشته‌اند، اولاً توسعه مفهومی تبلیغ و ثانیاً استفاده از ابزارها و فناوری‌های نو است. تحول و سرعت پیشرفت و تحولات مدرنیسم، بهره‌مندی و استفاده بشر از ابزارهای جدید و ضرورت بهره‌مندی دستگاه تبلیغ از این مسیر را نشان می‌دهد. این امکان وجود ندارد که ما تبلیغ را در ساحت‌های سنتی محصور و زندانی کنیم. بر همین اساس در دوره‌های قبل اقداماتی مانند تأسیس مؤسسه فرهنگی تبیان، خبرگزاری مهر و فعالیت‌های ارزشمند دیگر انجام شد. در دوره جدید و از دو سال گذشته تاکنون فعالیت‌ها به شکل متمرکز در قالب یک بنیاد تحت عنوان تبلیغ نوین صورت گرفته است؛ البته این بنیاد به اصطلاح معنای حقوقی آن نیست و در حقیقت به معنای ساختار فعال برنامه‌ریزی و هدایت‌گر شناخته می‌شود که تحت عنوان این فعالیت‌ها سازماندهی شده و وحدت‌رویه در آن ایجاد شده است. از این طریق شرکت‌های مختلفی که جریان انقلاب اسلامی در حوزه فعالیت‌های تبلیغی، خبری، رسانه‌‌ای و مجازی دارند و فعال هستند همگی سازماندهی شدند و به همان موازاتی که تبلیغ چهره به چهره و تبلیغ اصیل و سنتی ما ساماندهی شده است، به همان میزان جریان تبلیغ مدرن را به شکل شتاب‌دهنده مجموعه‌های مردمی با حمایت‌هایی که از طرف صندوق‌های نوآور جذب شده و با کمک‌هایی که از طرف معاونت علمی و مجموعه‌های دیگری که در حوزه سرمایه‌گذاری فضای مجازی و ارتباطی و خبری فعال هستند، دنبال می‌شود.
حجت‌الاسلام والمسلمین حریزاوی با پرداختن به مشکلات و چالش‌های پیش روی عرصه تبلیغ و اطلاع‌رسانی دینی در کشور، اظهار کرد: طبیعتاً مسائل مالی و زیرساخت‌های فعالیت‌های فرهنگی یکی از موارد بنیادین در این عرصه محسوب می‌شوند اما آن طوری که ما از آموزه های اسلامی یاد گرفته‌ایم، ابتدا نباید در مورد کمبود امکانات سخن گفت، بلکه باید در خصوص برنامه‌ریزی، سیاست‌گذاری و طراحی صحبت کرد. در این خصوص حضرت علی(ع) می‌فرمایند، برنامه‌ریزی مهمتر از وسیله و امکانات است. با این حساب ما قبل از اینکه بخواهیم در خصوص مشکلات مالی حرکت‌های فرهنگی سخن گوییم، باید در خصوص نابسامانی، موازی‌کاری و عدم حرکت قرارگاهی و جبهه‌ای صحبت کنیم.
معاون راهبری استان‌ها و ارتباطات سازمان تبلیغات اسلامی افزود: تعدد دستگاه‌های فرهنگی، مسئولانه رفتار نکردن برخی از آنها، تداخل ایده‌های مدیریتی و مسئولیتی، پاسخگو نبودن در برابر بعضی از موضوعات و حرکت‌های غیرمردمی و حاکمیت‌زده، که به اصطلاح می‌توان آن را فرهنگ نفتی نام برد، مجموعه‌ای از چالش‌هایی است که در حوزه فرهنگ و تبلیغات دینی وجود دارد. البته در کنار این موارد، فعالیت‌های بسیار ارزشمند و ماندگاری نیز انجام شده است.
لزوم ایجاد قرارگاه فرهنگی منسجم
وی ادامه داد: ریاست سازمان تبلیغات اسلامی نیز در نطقی که به دعوت هیئت رئیسه مجلس با موضوع چالش‌های امروز عرصه فرهنگی و به مناسبت روز تبلیغ و اطلاع‌رسانی دینی در مجلس داشتند، بخشی از این آسیب‌ها و نابسامانی‌ها را با مردم و دلسوزان فرهنگی و نمایندگان مردم مستقیماً و صراحتاً در میان گذاشتند که این‌ها واقعیت‌هایی است که در این حوزه وجود دارد. هرچند اظهارنظرهای مختلفی در این زمینه شد اما این موارد چیزی از نابسامانی فرهنگی کشور و چیزی که می‌توان به عبارتی آن را ولنگاری فرهنگی یا لجام گسیختگی فرهنگ نامید کم نمی‌کند. لذا در اینجا دستگاه‌های فرهنگی باید کنار یکدیگر بیایند، بنشینند و یک قرارگاه فرهنگی را تشکیل دهند؛ قرارگاهی که به معنای دقیق کلمه محقق شود، به این معنی که حاضر باشند قیادت و فرماندهی فرهنگی را پیدا بکنند و از او پیروی کنند.
زندان می‌سازند اما مسجد نه!
حجت‌الاسلام والمسلمین حریزاوی با تأکید بر اینکه مسئله اصلی این است که امروز دستگاه‌های فرهنگی از نداشتن رهبر به معنای هماهنگ‌کننده، سیاستگذار و تقسیم‌کننده کار رنج می‌برند و در این حوزه تداخل دارند که بخشی از این موضوع را باید در جلسات تخصصی دنبال کرد، به ایکنا گفت: در کنار این موارد، چیزی که ما به عنوان بی‌توجهی به بودجه‌های فرهنگی و مزاحم دانستن حرکت‌های فرهنگی یا به نوعی مستحب دانستن آنها می‌توانیم یاد کنیم در حال آسیب زدن است، در حالی که دولت‌ها حاضرند میلیاردها تومان برای ساخت زندان‌ها هزینه کنند اما زمانی که به ساخت مسجد و حوزه علمیه می‌رسند آن را برعهده مردم می‌گذارند؛ در حالی که امروز مانند قدیم مسجدسازی یک کار پر خرج و پرهزینه است.
وی ادامه داد: امروز در کشور سازمانی به عنوان نوسازی مدارس داریم؛ کار این سازمان به گونه‌ای است که اگر مدارسی طول عمرشان به اتمام می‌رسد و یا دچار آسیب و خرابی می‌شوند آنها را بازسازی کرده و یا از نو می سازد، در حالی که تاکنون سازمانی با عنوان نوسازی مساجد نداشته‌ایم. لذا شاهدیم که برخی از مساجد ما فرسوده شده‌اند؛ شاید مردم در حد نگهداری از آن بتوانند هزینه کنند، اما برای نوسازی و بازسازی یک مسجد گاهی اوقات باید دستگاه‌های دولتی پای کار بیایند، چراکه امکانات گسترده‌ای دارند. همچنین مابقی مجموعه‌های فرهنگی که با دست خالی کار می‌کنند در این حوزه نیازمند حمایت هستند.
معاون راهبری استان‌ها و ارتباطات سازمان تبلیغات اسلامی با بیان اینکه یکی از شعارهای ما تبلیغ با دست خالی است، اظهار کرد: این وظیفه مجلس فعلی و دولت آینده را بیشتر می‌کند که بیایند و بیشتر در مورد فرهنگ در عین اینکه تجمیع برخی از مجموعه‌های فرهنگی ضروری است، برای تقویت فعالیت‌های موجود و طراحی فعالیت‌های نوپا برنامه‌ریزی کنند.
کاهش تصدی‌گری؛ افزایش تنظیم‌گری
حجت‌الاسلام والمسلمین حریزاوی در خصوص اقدامات و برنامه‌های این سازمان برای جذب و جلب جوانان به مبانی دینی و قرآنی از طریق تبلیغ اثرگذار نیز گفت: این سؤال بسیار بزرگی است چراکه ۹۰ درصد مخاطبان برنامه‌های سازمان تبلیغات اسلامی جوانان و نوجوانان هستند و ما به قشر کهنسال و میان سال به عنوان مخاطب نگاه نمی‌کنیم، بلکه به عنوان یک مجری و همکار می‌نگریم. سازندگان مساجد و سرمایه‌گذار در عرصه فرهنگی و دینی، معمولاً افرادی هستند که بهره بیشتری از مال دنیا دارند و آنها باید تجارب خود را در اختیار جوانان بگذارند؛ سازمان تبلیغات اسلامی یک سازمان جوان است و در حال حاضر نیز مدیریت سازمان تبلیغات اسلامی جوان‌سازی شده است؛ حدود یکصد مدیر جوان طی یک سال گذشته به بدنه و پیکره عظیم سازمان تبلیغات اسلامی اضافه شده‌اند و به موازات آن هر سال حدود یک صد نفر در حال بازنشستگی از این سازمان هستند. همین موارد این سازمان را در آینده کوتاهی به یکی از جوان‌ترین سازمان‌ها و چابک‌ترین مراکز فرهنگی تبدیل خواهد کرد. این جوانان هستند که می‌توانند برای جوانان برنامه‌ریزی کنند و کار را هم باید به خود جوان‌ها سپرد؛ لذا در این زمینه ما بنا را بر کاهش سطح تصدی‌گری و افزایش سطح تنظیم‌گری، قرارگاه‌سازی و شبکه‌سازی گذاشته‌ایم.
گفت‌وگو از وهاب خدابخشی
انتهای پیام
