سیف: قاریان تلاوت آموزشی و مفهومی داشته باشند / ابوالقاسمی: در بحث حفظ قرآن انگیزه مقدم بر روش است

به گزارش خبرنگار ایکنا، مؤسسه پژوهشی و فرهنگی انقلاب اسلامی، نشست تخصصی بیان قرآن با محوریت الگوی جامع حفظ و تلاوت قرآن کریم در اندیشه مقام معظم رهبری را به صورت مجازی و پخش زنده از abarat.tv برگزار کرد.

در این نشست سیدمهدی سیف، مدرس حفظ قرآن و احمد ابوالقاسمی، قاری بین‌المللی کشورمان به ارائه مطالبی پرداختند. دبیر این نشست هم محمد اسحاقی، معاون پژوهش و آموزش دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت الله خامنه‌ای بود.

در ابتدای این نشست سیف با اشاره به اینکه مبانی حفظ و تلاوت از خود قرآن گرفته می‌شود، گفت: در ادامه این مبانی از سیره و سنت پیامبر اکرم(ص) و اهل بیت(ع) و به تبع آن از مراجع، علما، نائب‌الامام و مقام معظم رهبری که نظر قرآن و اهل بیت را به طور ناب و دقیق به ما منعکس می‌کنند، اخذ می‌شود.

سیف با تأکید بر اینکه آموزش و انس با قرآن در دو بخش عمومی و تخصصی باید دنبال شود، افزود: بخش عمومی، بخش مورد نیاز همه جامعه اسلامی است و بخش تخصصی هم خاص قاریان و حافظان است که به صورت حرفه‌ای و تخصصی قرآن را تلاوت می‌کنند. انس و آموزش عمومی قرآن اولاً باید به صورت جامع باشد، این را هم باید بدانیم که هر وقت یک فعالیت عمومی است، نباید مسائل مربوط به آن موضوع را از هم تفکیک کرد و حفظ، قرائت، تدبر و ... را از هم جدا دانست، چرا که در آموزش عمومی همه مسائل در هم تنیده است و به صورت یک واحد کلی آموزش داده می‌شود به عنوان مثال ما در مقطع ابتدایی، علوم را به بخش‌های فیزیک، شیمی و ... تقسیم نمی‌کنیم و بلکه همه اینها را در یک مجموعه به نام علوم ارائه می‌دهیم یا در ریاضیات نیز همین مسئله صادق است.

این مدرس قرآن کریم با اشاره به اینکه در آموزش عمومی باید طرح و برنامه‌ای داشته باشیم که علاوه بر صحیح‌خوانی قرآن با آن انس و الفت نیز پیدا شود، اظهار کرد: این برنامه علاوه بر موارد فوق باید باعث حفظ، درک و فهمِ عمومی، تدبر و استفاده از آیات قرآن شود. شاید سوال شود که برای چه آیات را حفظ و درک کنیم؟ برای اینکه قرآن را در زندگی به کار ببریم. ما به این طرح کلی آموزش و انس با قرآن به صورت جامع، بخش عمومی، می‌گوییم.

بر اساس گزارش ایکنا، در بخش دیگری از این نشست احمد ابوالقاسمی، قاری بین‌المللی کشورمان در سخنانی با اشاره به طرح این سؤال که نگاه مقام معظم رهبری به عمومی کردن قرآن چیست؟ به برخی بیانات معظم‌له پرداخت و گفت: اگر فرمایشات رهبر معظم انقلاب را کنار هم قرار دهیم، تصویر جامعی برای ما نمایش داده خواهد شد که در آن نگاه ایشان به عمومی کردن قرآن و مسیری که باید طی شود، واضح است.

ابوالقاسمی افزود: ایشان در یکی از سخنان خود می‌فرمایند: مردم اینقدر باید با قرآن آشنا شوند که همین مردم در کوچه و خیابان با زبان قرآن با یکدیگر حرف بزنند. سؤالی که وجود دارد، این است که آیا این شدنی است؟ بله هست. در صدر اسلام نمونه‌هایی وجود داشته است و در عصر حاضر هم فرد خردسالی به نام «محمدحسین طباطبایی» وجود داشت که هر سؤالی از او پرسیده می‌شد با زبان قرآن پاسخ می‌داد. بنابر این امکان اینکه زبان قرآن وارد محاورات مردم در کوچه و خیابان شود، وجود دارد.

این قاری بین‌المللی با طرح این سؤال که جامعه قاریان و حافظان در این مسیر چه کمکی می‌تواند داشته باشد، به یکی از سخنان مقام معظم رهبری در مورد برگزاری کرسی‌های استماع صرف قرآن کریم اشاره و بیان کرد: حضرت آقا فرمودند کرسی‌های تلاوتی گذاشته شود و مردم بعد از تلاوت به خانه بروند، همیشه برای من این سؤال وجود داشت که چرا مردم بعد از استماع به خانه‌های خودشان بروند، برداشت من این بود منظور معظم له این بوده است که خواندن صرف قرآن حتی اگر کسی هم متوجه نشود هم مهم است.

وی گفت: بنابر این، اصل خود قرآن خواندن باید در جامعه موضوعیت پیدا کند. شخص پیامبر(ص) که خود قرآن مجسم بود نیز نیاز به خواندن قرآن داشتند و قرآن می‌شنیدند. بنابر این برداشت من از فرمایشات رهبر انقلاب این است که ایشان وقتی توصیه می‌کنند قرآن را زیبا بخوانید، کرسی استماع بگذارید، قهرمانان قرآنی را تکریم کنید و ... به دنبال این هستند تا شاید با این کارها چرخه‌ای ایجاد شود و آن چرخه، باعث ایجاد کردن اشتیاق در مردم برای انس با قرآن شود.

ابوالقاسمی با اشاره به اینکه در حال حاضر شاید به گوش هر ایرانی بیشتر از یک دقیقه تلاوت قرآن نرسد، گفت: وقتی وضعیت اینگونه است، نباید توقع داشته باشیم، کسی که حتی به طور اتفاقی هم یک دقیقه در روز قرآن گوش نداده است، بتواند در جامعه با زبان قرآن حرف بزند. اگر قرآن خواندن بیشتر شود قرآن شنیدن مردم بیشتر می‌شود و وقتی که قرآن بیشتر شنیده شد، عبارات آن بیشتر در ذهن مردم ماندگار می‌شود و در نتیجه بیشتر با آن انس می‌گیرند و رفته رفته وارد زندگی آنها می‌شود. این چرخه در مدت کوتاهی انجام نمی‌شود و ممکن است صد سال زمان ببرد. اگر جامعه می‌دانست پیام‌هایی در قرآن وجود دارد که اگر به کار ببندد چقدر پیشرفته‌تر عمل خواهد کرد، شاید انس و الفت بیشتری با قرآن پیدا می‌کرد. اگر صد آیه از این دست در ذهن مردم بود و در طول روز از آن استفاده می‌کرد، نتایج بهتری حاصل می‌شد. بنابر این فهم من از بیانات حضرت آقا برای تلاوت روزانه قرآن، منبر قرآنی و ... این است.

در ادامه این نشست سیدمهدی سیف نیز طی سخنانی با اشاره به اینکه باید کرسی تلاوت در کشور ارتقا پیدا کند، گفت: معتقدم برای عموم مردم باید مقداری در شیوه ارائه قرائت تجدید نظر داشته باشیم. در یک نقلی آمده است قرائت پیامبر(ص) برای عموم مردم اولاً شمرده، واضح و شفاف بود تا مردم به راحتی متوجه شوند و ثانیاً آیات را جمله جمله می‌خواندند تا در اذهان مردم نقش ببندد. علاوه بر فرمایشات مطرح شده در این نشست، باید از لحاظ برنامه‌ریزی و آموزش نیز حفظ قرآن را سطح‌بندی کنیم تا یادگیری برای عموم مردم بر اساس آن سطوح باشد.

سیف با تأکید بر اینکه قرآن ما را توبیخ می‌کند مبادا به لفظ آن اکتفا کنیم، افزود: آیات متعدد در این زمینه مطرح شده است. در دعایی در همین زمینه امام صادق(ع) می فرمایند: «خدایا قرائت من را قرائت بدون تدبر و توجه قرار نده». وقتی خدای متعال ما را قادر دانسته و با ما سخن گفته است از این رو باید قرآن را بشنویم، درک کنیم، یاد بگیریم و بازگویی کنیم. ما معلمان باید شیوه‌های ساده متناسب با عموم را بیشتر طراحی کنیم. ما باید شیوه‌ای را پیشنهاد کنیم که از عهده مردم ساخته باشد، یعنی برای حافظ کردن مردم از یک مدل ساده شروع کنیم به عنوان مثال ابتدا تک کلمه‌ای آموزش دهیم، بعد تک‌جمله‌های کوتاه، بعد فرازهای کوتاه و ... تا به مرز حفظ حرفه‌ای برسیم. از نظر من کسی که قاری قرآن هست به خاطر اینکه با آیات مأنوس است و در طول سال بارها قرآن را تلاوت کرده به نوعی حافظ قرآن است، یعنی این قاری از بس که آیات را تکرار کرده و خوانده است، می‌تواند برخی آیات را از حفظ بخواند. بنابر این ما می‌توانیم از طریق صدا و سیما و مدارس مدل‌هایی از حفظ را طراحی و ارائه کنیم که از یک طرف آسان باشد و از سویی دیگر حفظ باید مقداری مفهومی باشد یعنی عموم مردم، بدانند عبارات و کلمات قرآنی که می‌خوانند به چه معنی است.

بر اساس این گزارش در بخش دیگری از این نشست احمد ابوالقاسمی به طرح این سؤال که آیا مردم انگیزه‌ای برای حفظ دارند یا خیر؟ پرداخت و گفت: اینکه مقام معظم رهبری می‌فرمایند تلاوت باید در جامعه زیاد شود، به این نتیجه خواهد رسید که غیرمستقیم حفظ قرآن زیاد شود، اگر به جوامع اهل سنت نگاه کنید، متوجه می‌شوید اکثراً حافظ قرآن (البته نه به صورت تخصصی) هستند، این حافظ شدن به شیوه غیر مستقیم بوده است، یعنی اینقدر در نمازهای طولانی خودشان قرآن خوانده‌اند که ناخودآگاه حافظ بخشی از قرآن شده‌اند.

وی افزود: اینکه می‌گویم حفظ قرآن عمومی، منظور این است که افراد بدون اینکه خودشان بخواهند یا متوجه شوند حافظ بخشی از قرآن خواهند شد. در جامعه‌ای حتی اگر انگیزه کافی برای حافظ قرآن شدن وجود نداشته باشد، اما فضا برای شنیدن قرآن خوب باشد، بخش زیادی از آن جامعه به صورت ناخودآگاه حافظ قرآن خواهد شد. الان عموم مردم دعایی که در مورد امام رضا(ع) خوانده شده است، حفظ کرده‌اند بدون اینکه از ابتدا چنین قصدی داشته باشند، به این دلیل که این دعا بسیار زیاد از رسانه‌ها پخش شده است.

این قاری بین‌المللی با تأکید بر اینکه حرکت به سمت حفظ قرآن کُند است، گفت: اگر فضا برای شنیده شدن قرآن فراهم شود، مردم حافظ قرآن خواهند شد و دیگر کسی نمی‌تواند آن را از ذهن مردم خارج کند. وقتی قرآن زیاد پخش شود مردم ناخودآگاه در معرض کلمات و عبارات قرآنی قرار می‌گیرند حتی اگر معنا و مفهوم آن را ندانند. اینگونه مردم به صورت غیر مستقیم حافظ بخشی از قرآن می‌شوند. این البته در مدت زمان بسیار طولانی محقق خواهد شد.

ابوالقاسمی با اشاره به اینکه در حال حاضر برای آموزش روخوانی قرآن طرح های جدید ارائه می‌دهند، گفت: مگر روخوانی قرآن کریم چقدر سخت است که نیاز به طرح جدید داریم؟ مسئله مهم این است که مردم نمی‌خواهند، یاد بگیرند، اگر همین مردم بخواهند حافظ قرآن شوند، هیچکس جلودار نیست، حتی با یک کتاب نیمه پاره هم این کار را انجام می‌دهند. انگیزه‌ها را باید فعال کرد و به این باور برسند قرآن در زندگی اثرگذار است تا به سراغ قرآن بیایند.

در ادامه سیف نیز به بیان یک نکته پرداخت و گفت: افراد وقتی با استماع قرائت قرآن انس پیدا می‌کنند که زبان آنها عربی باشد، این شیوه شنیدن شاید برای کشورهای عرب‌زبان مناسب باشد. اما آنهایی که عرب‌زبان نیستند مانند هند و پاکستان و .. با ضرب و زور تکرار فراوان انس می‌گیرند، اما خیلی اوقات آیات را درک نمی‌کنند. پس باید یک تفکیک زبان عربی و غیر عرب قائل شویم. پیشنهاد من برای حفظ قرآن این است که اساتید قرائت قرآن کریم به جای ارائه دادن تلاوت مجلسی و تخصصی و فنی به ارائه تلاوت آموزشی و مفهومی در محافل خود بپردازند. البته تلاوت مجلسی و حرفه‌ای باید به قوت پیش برود اما همین اساتید تلاوت آموزشی و مفهومی را نیز در دستور کار قرار دهند.

احمد ابوالقاسمی، نیز با تأکید بر اینکه به جای اصلاح روش‌ها باید به انگیزه‌ها بپردازیم، گفت: کسی که انگیزه ندارد با هیچ روشی حافظ قرآن نمی‌شود. الان کسانی که حافظ قرآن هستند بر اساس حضور در جلسات و شنیدن قرآن انگیزه حافظ شدن پیدا کرده‌اند. شنیدن، روش نمی‌خواهد. راهکار همین است که شنیدن غیر مستقیم تنها روش است. کثرت شنیدن تمام مشکلات را حل می‌کند افراد وقتی زیاد شنیدند رغبت پیدا می‌کنند و بعد از رغبت به سراغ روش‌های حفظ آسان و دشوار و .. می‌روند. الان در مساجد تلاوت روزانه یک صفحه قرآن کریم در حال اجراست، آیا این اثرگذار بوده است؟ من می‌گویم اگر یک نفر 30 سال به مسجد رفته باشد پای این تلاوت روزانه یک صفحه نشسته باشد، یک حافظ قرآن خواهد بود.