امروز 31 اردیبهشتماه مصادف با سالروز صدور فتوای امام خمينی(ره) مبنی بر جايز بودن پيوند اعضا به عنوان روز ملی اهدای عضو نامگذاری شده است.
علی جعفریان، رئیس بخش پیوند کبد مجتمع بیمارستانی امام خمینی(ره) و عضو پیوسته فرهنگستان علوم پزشکی در گفتوگو با ایکنا، به تشریح مهمترین مباحثی که اکنون ایران در خصوص اهدا و پیوند عضو مبتلابه آن است پرداخت و گفت: درباره دهنده زنده عضو، آنچه در دنیا مطرح است، همه آن را قبول دارند و در خصوص آن مناقشهای وجود ندارد، اهدای نوعدوستانه عضو است که در ازای اهدای عضو چیزی دریافت نمیشود.
وی با اشاره به ضابطهمند بودن اهدای عضو در جهان گفت: در اکثر موارد این نوع اهدا (هدیه عضو) از سوی خویشاوندان نزدیک رخ میدهد؛ البته در برخی از مناطق دنیا خویشاوند درجه دو و سه نیز میتواند عضو اهدا کند و در برخی نقاط نیز کسی که از نظر عاطفی به بیمار وابستگی دارد هم میتواند عضو خود را به فرد نیازمند هدیه دهد. اما فرد غریبه نمیتواند به فرد بیمار عضو اهدا کند و در قبال آن وجهی دریافت کند.
جعفریان ادامه داد: عدم امکان اهدای عضو از فرد غریبه به فرد بیمار مشکلاتی را در عمل ایجاد کرده است، چرا که میزان اهدای عضو از دهنده زنده را کم و در کل اهدای عضو را کم میکند به خصوص اینکه دهنده مناسب عضو ممکن است در اطرافیان نزدیک وجود نداشته باشد.
وی با تأکید بر این مسئله که خرید و فروش عضو را هیچ کجای دنیا تجویز نمیکنند و از نظر اخلاقی محل بحث میدانند، گفت: عضو نباید تبدیل به وسیله کسب درآمد شود، اما در ایران از نظر قانونی این امر مجاز است و کسی جلوی آن را نگرفته است. البته مدتی بنیاد امور بیماریهای خاص به این مسئله ورود و تلاش کرد اهدای عضو را از حالت خرید و فروش دربیاورد و به کسی که عضو خود را اهدا میکرد، هدیه میداد؛ در ابتدا این اقدام مؤثر واقع شد، اما اکنون چون وجه هدیه داده شده ناچیز است، همچنان همان روند خرید و فروش در عضو «کلیه» ادامه دارد.
رئیس بخش پیوند کبد مجتمع بیمارستانی امام خمینی(ره) در پاسخ به این سؤال که آیا در خصوص سایر اعضای بدن مثل کبد نیز خرید و فروش وجود دارد؟ گفت: خیر؛ در بقیه ارگانها چنین چیزی نداریم.
وی تشریح کرد: اهدای قلب و ریه که از فرد زنده عملی نیست، در اهدای عضو کبد نیز اهدا را فقط از اعضای درجه یک، دو و سه خانواده میپذیریم پس خرید و فروش کبد موضوعیت ندارد.
این عضو پیوسته فرهنگستان علوم پزشکی با ابراز تأسف از اینکه اهدای اعضای افراد مرگ مغزی شده در کشور کمتر از میزانی است که باید باشد، گفت: در سال تقریباً هزار اهداکننده مرگ مغزی در کشور داریم در صورتی که با توجه به تعداد مرگ مغزیهایی که در کشور وجود دارد حداقل باید دو برابر عدد کنونی اهدای عضو صورت گیرد و در صورتی که اعضای همه افراد مرگ مغزی شده به بیماران نیازمند اهدا شود، نیاز بیماران کلیوی به کلیه کاملاً تأمین میشود و دیگر نیازی به خرید و فروش کلیه نیست.
وی تصریح کرد: باید بر روی اهدای عضو افراد مرگ مغزی شده کار فرهنگی صورت گیرد. نباید اجازه داد اهدای عضو از دهنده زنده، فعالیتهایی که برای ترویج اهدای عضو مرگ مغزی را تحتالشعاع قرار دهد.
جعفریان با ابراز تأسف از اینکه ارگانهای افراد مرگ مغزی به جای اینکه نجاتدهنده انسانهای دیگر باشد، دفن میشود، گفت: هفتهای سه روز دیالیز همه زندگی بیماران کلیوی را تحت الشعاع قرار میدهد و طبیعی است که چنین افرادی به دنبال خرید کلیه به هر قیمتی باشند؛ این ما هستیم که باید مکانیزم را طوری طراحی کنیم که خرید و فروش شکل نگیرد.
جعفریان بیشترین عضوی که در دنیا نیاز به پیوند دارد، کلیه عنوان کرد و گفت: چون با بیماریهای زمینهای زیاد و شایعی افراد دچار نارسایی کلیه میشوند، معمولاً در همه جای دنیا رتبه اول فهرست انتظار پیوند عضو، کلیه است بعد کبد، بعد قلب، ریه، پانکراس و ... .
وی در پاسخ به این سؤال که با توجه به افزایش مبتلایان به بیماری کبد چرب در ایران، آیا این مسئله موجب افزایش نیاز به پیوند کبد خواهدشد؟ گفت: بله؛ این اتفاق رخ داده است. البته هنوز با آمارهای نیاز به پیوند کلیه فاصله زیادی وجود دارد، اما شایعترین بیماری که موجب میشود نیاز به پیوند کبد به وجود بیاید، بیماری کبد چرب است که به سیروز میرسد. برخلاف گذشته که هپاتیتهای ویروسی موجب نیاز به پیوند کبد میشد، اکنون هپاتیت b با واکسیناسیون کنترل شده و هپاتیت C نیز درمان میشود و عاملی که در ایران (و البته در دنیا) به عنوان عامل شایع نیاز به پیوند کبد بروز میکند، بیماری کبد چرب است.
جعفریان ادامه داد: کبد چرب یک خطر جدی در جامعه ایران است. بیماری کبد چرب به دلیل سبک زندگی بروز میکند و آنچه مسلم است این است که اگر افراد سبک زندگی خود را اصلاح کنند روند بیماری کبد چرب کنترل میشود. بنابر این باید به شدت به این مسئله حساس بود. اکنون آمار ابتلا به کبد چرب در کشور در حال افزایش است و اگر همین روند ادامه داشته باشد و افراد مبتلا به کبد چرب رژیم غذایی مناسبی در پیش نگیرند، وزنشان را کم نکنند و فعالیت ورزشی نداشته باشند، باید منتظر بود که طی بیست سال آینده تعداد زیادی بیمار نیازمند به پیوند کبد در جامعه داشته باشیم.
وی پیشنهاد کرد: همانطور که بر روی بسته سیگار نوشته میشود که برای سلامتی ضرر دارد، باید بر روی مواد خوراکی که مصرف زیاد آن منجر به بیماری کبد چرب میشود هم هشدارهای لازم نوشته شود.
رئیس بخش پیوند کبد مجتمع بیمارستانی امام خمینی(ره) نسبت به ابتلای نسل جوان به بیماری کبد چرب هشدار داد و گفت: نسل جوان امروز ما دچار کم تحرکی هستند، اضافه وزن دارند، از تنقلاتی مثل چیپس، پفک و سایر تنقلات ناسالم استفاده میکنند و این بسیار نگرانکننده است.
وی از دیگر مسائل بسیار مهم و نگرانکنندهای درباره اهدای عضو را فاصله گرفتن خدمات پزشکی ایران با دنیا دانست و گفت: این مسئله چون اورژانسی نیست و نتیجه آن اکنون دیده نمیشود، مورد غفلت قرار گرفته است. در طول چهار دهه گذشته با وجود همه چالشها و مشکلاتی که داشتیم حتی در زمان جنگ، گروه پزشکی ما تلاش کرد خدمت روز دنیا را به مردم ارائه کند و تا حدود زیادی در این کار موفق بود و مثال آن موفقیتهای ما در پیوند کبد در کشور است.
این عضو پیوسته فرهنگستان علوم پزشکی، از رتبه اول پیوند کبد ایران در منطقه سخن گفت و اضافه کرد: دنیا پیوند کبد ایران کاملاً شناخته شده است. بیش از 150 تا 200 پیوند در هر یک از مراکز ما در سال صورت میگیرد. یک پیوند کبد بین 300 تا 400 هزار دلار در امریکا هزینه دارد در حالی که در ایران با پنج هزار دلار پیوندهای بسیار موفق و با نتایج خوب و قابل رقابت با دنیا انجام میشود.
وی تصریح کرد: این اتفاق محصول تلاشی است که در سالهای گذشته با همت همه اعضای گروه پزشکی انجام شده و وزارت بهداشت نیز حمایت کرده است، اما اکنون ما در حال بازگشت به شرایطی هستیم که فاصله ما با دنیا در حال زیاد شدن است. بخشی از این مشکل مربوط به مسائل تحریمی است، بخشی به دلیل مسائل اقتصادی است و بخشی نیز به دلیل کاهش ارتباطات با مراکز علمی است.
جعفریان ادامه داد: در کنگرهای که دو هفته پیش در ترکیه برگزار شد و چون ویزا نیاز نداشت و هزینه سفر نیز چندان نجومی نبود و امکان حضور برای پزشکان ایرانی نیز وجود داشت، حاضر بودیم. در این کنگره تکنولوژیهایی مطرح بود که حتی در چشم انداز ما هم وجود نیست. اکنون به دلیل تحریم برخی تکنولوژیها و دستگاهها را نداریم، از سوی دیگر پول خرید تجهیزات را هم نداریم و ارتباطات ما با مراکز علمی نیز روز به روز در حال محدودتر شدن است پس در آینده نزدیک از نظر خدمات پزشکی عقب خواهیم ماند. البته این عقبماندگی محدود به پیوند عضو نیست و در همه بخشهای پزشکی بروز خواهدکرد.
وی نسبت به ادامه روند موجود ابراز نگرانی کرد و گفت: اگر این وضع ادامه پیدا کند نگران هستم که دوباره به سالهایی بازگردیم که هیئت امنای صرفه جویی ارزی کمیسیون تشکیل دهد که آیا بیماران را برای درمان به خارج بفرستیم یا نه؛ که البته با شرایط اقتصادی موجود این کار هم امکانپذیر نیست.
جعفریان در پایان گفت: ما در حال عقب ماندن از علم روز دنیا هستیم اگر همین روند ادامه داشته باشد در چند سال آینده حتی نمیتوانیم به آنچه در دنیا در حال رخ دادن است نزدیک شویم چه برسد به اینکه با دنیا رقابت کنیم.
گفتوگو از زهرا ایرجی
انتهای پیام