وقف؛ بهترین شیوه برای مردمی‌سازی تأمین مالی تبلیغ و ترویج دین
عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) با بیان اینکه وقف یکی از بهترین شیوه‌ها برای مردمی‌سازی تأمین مالی جامعه است، گفت: وقف عملی خداپسندانه است و باید انگیزه الهی در میان مردم باشد تا به سمت آن هدایت شوند.
وقف تاریخچه‌ای کهن و سابقه‌ای دیرینه دارد و در اسلام نیز به عنوان یک سنت حسنه مورد سفارش و تأکید قرار گرفته است، اما هنوز ابعاد و زوایای آن مورد توجه صاحب نظران و به ویژه اقتصاددانان قرار نگرفته است.
گسترش روزافزون مسائل اقتصادی و پیچیدگی‌های آن؛ نقش بخش اوقاف و دارایی‌های وقفی در توسعه اقتصادی و لزوم برآورده شدن مقاصد شارع مقدس و واقف، ضرورت بازنگری در وقف را متناسب با شرایط زمان و مکان نشان می‌دهد.
نهاد وقف در غرب به عنوان یک نهاد مالی توانمند در تجهیز سرمایه برای حل مشکلات اجتماعی، جایگاه مطلوبی دارد؛ در حالی که علیرغم پشتوانه فرهنگی عمیق و محرکه‌ای قدرتمند دینی، جامعه ما هنوز نتوانسته از ظرفیت‌ها و قابلیت‌های بالای این سیره نیکو به طور مطلوب بهره‌مند شود. استفاده از روش‌ها و منابع نوین تأمین مالی در توسعه موقوفات یکی از راه‌های متناسب با تحول اوضاع و شرایط زمان و مکان برای استفاده از ظرفیت‌های بالای وقف است.
حجت‌الاسلام والمسلمین سیدکاظم رجایی، عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) در گفت‌و‌گو با خبرنگار ایکنا، با اشاره به آغاز دهه وقف و ضرورت ایجاد توسعه فرهنگ وقف و اعتمادسازی مردم برای حضور بیشتر در این عرصه اظهار کرد: وقف اتصال تأمین مالی فعالیت‌های خیرخواهانه با ظرفیت عظیم تأمین مالی مردم و به عبارتی مردمی‌سازی تأمین مالی فعالیت‌های خیرخواهانه و عمومی است. در این زمینه تأمین مالی حوزه‌هایی مانند آموزش، تربیت توحیدی، نشر معارف اسلامی، تولید کالاهای مقدس مانند قرآن، کتب روایی و ...، خدمات مقدس مانند تربیت مبلّغ دینی، ترویج و نشر معارف اسلامی از موضوعات اساسی جامعه است که می‌توان آن را به وقف پیوند زد.
وی ادامه داد: از طرفی چنانچه تأمین مالی این حوزه‌ها به دولت مرتبط شود، استقلال آن‌ها از دست رفته و به ابزاری برای دولت‌ها تبدیل خواهند شد. این مسئله باعث می‌شود تا دولت‌ها چنین حوزه‌هایی را به سمت و سوی سیاست‌های خود سوق دهند. برای اینکه استقلال این حوزه‌ها حفظ شود، وقف ظرفیت بسیار خوبی برای تأمین مالی آن‌ها دارد. البته تبلیغ دین وظیفه اصلی دولت است و دولت‌ها باید اموری همچون تبلیغ و ترویج دین را در دستور کار اصلی خود قرار دهند.
کاظمی افزود: می‌توان از طریق وقف به مردمی‌سازی تأمین مالی متصل شد. امروز تأمین مالی مراسمی مانند پیاده‌روی اربعین، به مردم وصل شده است که البته این مسئله سیاست حضرت رسول(ص) بود و ایشان همواره از این سیاست برای مردمی‌سازی تأمین مالی بهره گرفته و تأمین هزینه‌ها برای جنگ و دفاع را به مردم می‌سپردند. در این سیاست بسیاری از برنامه‌ها از خرد گرفته تا کلان به قدرت بی‌کران مالی مردم متصل می‌شوند. قدرت تأمین مالی مردم بسیار تأثیرگذار است که نمونه آن را نیز در مراسم پیاده‌روی میلیونی اربعین مشاهده می‌کنیم.
عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) بیان کرد: بنابراین، جایگاه وقف، جایگاه تأمین مالی و مردمی‌سازی فعالیت‌های خیرخواهانه و فعالیت‌هایی در راستای تربیت توحیدی جامعه و تکامل افراد و جهت‌دهی جامعه به سمت توسعه است. در حوزه وقف و تکامل آن، یکی از مهمترین مسائل، ایجاد انگیزه در میان مردم و تربیت توحیدی ایشان است. وقف عملی خداپسندانه است و باید انگیزه الهی در میان مردم باشد تا به سمت آن هدایت شوند.
وی تصریح کرد: چنانچه آموزش و پرورش در راستای تعالی جامعه به سمت تربیت توحیدی حرکت کند، طبیعی است که تمایل به انجام امور خیر همچون وقف و ... نیز در جامعه بیشتر خواهد شد. اما اگر جامعه به این سمت و سو حرکت نکند و مراکز تربیتی جامعه یعنی خانواده، آموزش و پرورش و رسانه (از رسانه ملی گرفته تا فضای مجازی و ...) منافع شخصی را برجسته کنند، فعالیت‌های خیرخواهانه از جمله وقف، ارتقا پیدا نکرده بلکه کاهش نیز خواهد یافت.
رجایی بیان کرد: متأسفانه امروز ملاک‌هایی که در دستور کار رسانه‌های مختلف قرار دارد، ملاک‌های منفعت‌طلبانه مالی و شخصی است و این مسئله باعث کاهش امور خیرخواهانه در جامعه می‌شود. مجموعه دست‌اندرکاران وظیفه سنگینی در این زمینه دارند. اگر بتوانیم جامعه را به سمت توحید و دین سوق دهیم، طبیعی است که منافع اجتماعی و جمعی به جای منفعت شخصی نشسته و حرکت به سمت امور خیر از جمله وقف ارتقا پیدا می‌کند.
عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) گفت: نکته مهم دیگر استفاده شفاف و صحیح از موقوفات است. مراکزی که دست‌اندرکار حوزه وقف هستند باید نحوه فعالیت‌ها و بهره‌گیری از موقوفات را با شفافیت کامل در اختیار مردم قرار دهند. متولیان موقوفات باید به بهترین شکل از موقوفات بهره‌گیری کنند و در استفاده از درآمد آن‌ها به بهترین شکل و در راستای انجام نیت واقفان رفتار کنند.
رجایی ادامه داد: همچنین در زمینه جمع‌آوری و گردآوری مؤسسات و نهادهای خیریه نیز شفاف‌سازی بسیار مهم است. در این رابطه چنانچه مبلغی برای ایجاد یک مرکز خیریه دریافت شد، باید این مبلغ در شفافیت کامل و با اطلاع دقیق واقفان و خیراندیشان هزینه شده و از وجود خیّران در مراحل مختلف ایجاد چنین مرکزی استفاده شود. این مسئله باعث افزایش اعتماد مردم به حوزه وقف شده و زمینه فعالیت بیشتر ایشان در این عرصه را فراهم می‌کند.
عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) در ادامه سخنان خود بیان کرد: مسئله دیگر سیاستگذاری پسینی یعنی استفاده و بهره‌گیری درست و صحیح از موقوفات و درآمدهای آن است. چنانچه مردم مشاهده کنند که درآمدهای موقوفات به درستی صرف نشده و هزینه نمی‌شود، اعتماد ایشان به حوزه وقف نیز بسیار کاهش خواهد یافت.
رجایی با اشاره به مشکلات اقتصادی جامعه و تأثیر نهاد وقف در رفع این مشکلات تصریح کرد: نیت جدید در وقف، همان ترجمه نیات قدیم در شرایط امروزی جامعه است. برای مثال ترجمه امروزی وقف برای عزاداری امام حسین(ع) این است که هزینه ایجاد موکب‌های اربعین، زوار حاضر در مراسم پیاده‌روی و ... از طریق موقوفات تأمین شود.
وی بیان کرد: امروز می‌توانیم در حوزه‌های مختلفی همچون انس با قرآن از طریق فضای مجازی، احداث مدارس قرآنی و ... نیات جدید را وارد کرد و با وقف‌های جدید زمینه بهره‌گیری بیشتر جامعه از ظرفیت وقف را فراهم کنیم. همچنین امروز نیاز فراوانی به وقف‌های جدید در رابطه با ایجاد اندیشکده‌های مختلف در حوزه‌هایی همچون تربیت توحیدی، الگوسازی اهل بیت(ع)، رواج الگوی سیاستگذاری حضرت رسول(ص) و امیرالمؤمنین(ع) برای ارائه به سیاست‌گذاران در نظام جمهوری اسلامی و ... هستیم که امیدواریم واقفان خیراندیش از این نیات جدید در راستای ایجاد وقف استفاده کنند.
عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) تصریح کرد: پیامبر اکرم(ص) و امیرالمؤمنین(ع) در دوران حکومت خود چنان به صورت صحیح از حوزه موقوفات و دیگر امور همچون زکات و ... استفاده بهینه کردند که در این دوران نیازمند چندانی در جامعه مسلمانان وجود نداشت. سیاست‌های اتخاذی پیامبر(ص) و حضرت علی(ع) با اعتمادسازی و تربیت توحیدی جامعه و نیز بهره‌گیری از شیوه اقطاعات و اعطای زمین به مردم باعث شد تا جامعه مسلمانان در این دوران به سمت رفاه اجتماعی حرکت کند. امروز نیز جامعه ما نیازمند آن است که از این روش‌ها برای حرکت مردم به سمت رفاه اجتماعی استفاده کند. در این زمینه می‌توانیم حتی رقبه‌ای را برای استخراج سیاست‌گذاری‌های رسول کرم(ص) و امیرالمؤمنین(ع) جهت حرکت جامعه به سمت توسعه وقف کنیم.
انتهای پیام
