سه توصیه مهم امام حسن عسکری(ع) به شیعیان

علیرضا هزار، استاد دانشگاه و پژوهشگر علوم اسلامی در گفت‌وگو با ایکنا، به بیان نکاتی درباره امام حسن عسکری(ع) پرداخت و گفت: در حوادثی که با دینداری، شریعت و مذهب ما پیوند دارند مهم‌ترین تکلیف ما معرفت، شناخت و آگاهی است. تولد، شهادت و وفات هر امام عزیزی، غیر از اینکه باعث تأثر یا شادی ماست و غیر از اینکه به مراسم می‌پردازیم یکی از دغدغه‌های مهم ما باید رشد معرفت و آگاهی باشد؛ آنچه که اصطلاحا به آن معرفت الامام می‌گویند. ما در شهادت اهل بیت(ع) بیش از تسلیت باید همدیگر را تعزیت کنیم. یکی از معانی تعزیت نیز عملکرد و فرآیندی در مسیر احیا و زنده نگه داشتن و رشد آن حادثه است.

سختی‌های دوران محنت

وی با بیان اینکه پس از علی بن موسی الرضا(ع)، آنقدر فضای فرهنگی و سیاسی جامعه آغشته به نام ایشان بودند که امامان بعد از وی را ابن الرضا می‌خواندند، افزود: در این راستا می‌توانیم هم به لحاظ اجتماعی و هم سیاسی ورود کرده و اقتضائات آن موقع و نقش ائمه ابن الرضا را بررسی کنیم.

هزار افزود: محنت، تعبیری است که در زبان فارسی به کار می‌بریم. سعدی می‌‌گوید «تو کز محنت دیگران بی غمی/ نشاید که نامت نهند آدمی» محنت یک کارکرد اجتماعی و سیاسی هم دارد. تقریباً از عصر امام جواد(ع) تا امام عسکری(ع) با عنوان دوران محنت نام می‌برند و کافی است در کتاب‌ها و پایگاه‌های علمی، عصر محنت را پیگیری کنید که همگی به شما می‌‌گویند این دوران از زمان مامون عباسی شروع و تا دوران امام حسن عسکری(ع) ادامه دارد. محنت فقط به معنای مشقت نیست بلکه به معنای عصر تفتیش و جست‌وجو برای پیدا کردن برخی از عقاید خاص است. این عصر در دوران امام عسکری(ع) نمود زیادی پیدا کرد و سختی‌‌های زیادی بر جامعه رفت.

توصیه‌های امام حسن عسکری(ع) به شیعیان

این استاد دانشگاه یادآور شد: یک گوهر در دوران حیات امام حسن عسکری(ع) به وجود آمده بود یا قرار به طلوع او بود و به همین دلیل حاکمیت، جامعه را تفتیش می‌کرد همانگونه که در دورانی تلاش می‌کردند بدانند آیا حضرت موسی(ع) به دنیا آمده که قرار است اتفاقات زیادی به دست وی رقم بخورد؟ در زمان امام عسکری(ع)، یکی از اقدامات محبوس کردن امام و شیعیان بود تا سخن از وجود مقدس مهدی موعود به میان نیاید و به همین دلیل امام حسن عسکری(ع) در سامرا در یک پادگان زندانی بودند و تحت حفاظت قرار داشتند تا اگر فرزندی به دنیا آمد او را از بین ببرند اما این حادثه چنان توسط امام مدیریت شد و تحت روش مدارا و تقیه و زندگی مدبرانه قرار گرفت که تمام اهداف خدای متعال محقق شد.

این پژوهشگر علوم اسلامی بیان کرد: اگر کلمات امام عسکری(ع) را جست‌وجو کنیم، یکی از مهم‌ترین تعابیر در کلام ایشان خطاب به شیعیان این است که حواستان به همدیگر باشد، دنبال عیوب هم نباشید و بهانه‌ای برای تخریب یکدیگر پیدا نکنید و گمان نکنید دوست شما باید فاقد هر عیبی باشد. حتی می‌‌فرمایند با همسرتان مدارا کنید. هدف از این کار جلوگیری از تشتت و انهدام بن‌مایه‌های خانوادگی شیعیان است. نقش اصحاب امام را هم نمی‌توانیم از یاد ببریم. دانشمندی به نام احمد بن اسحاق قمی که امین امام عسکری و به تعبیری وکیل وی بوده و کارهای زیادی توسط او به امر امام عسکری(ع) انجام شد و یکی از کارهای او آرامش‌بخشی به قلب شیعیان بود.

وی تأکید کرد: او می‌دانست که امام عسکری قرار است پدری برای فرزند موعود باشد و در شهر سامرا نیز تحت فشارهای سیاسی قرار داشت بنابراین طبیعی بود که التهابی در بدنه شیعیان وجود داشته باشد که نکند اجازه تولد مهدی را ندهند اما کسانی همانند احمد بن اسحاق قمی که مردم او را می‌شناختند و وجوهات خود را از طریق او به امام می‌رساندند به مردم بشارت می‌داد که خیالتان راحت باشد چون بنده به خانه امام عسکری وارد شدم و ایشان به من فرمود به خاطر جایگاهی که نزد ما دارید خبری که موجب خوشحالی من شده می‌خواهم به شما بدهم و بشارت به تو می‌دهم که از نرجس، مهدی متولد شد. اینگونه اشک شوق بر گونه‌های من جاری شد. وی سپس حضرت مهدی(عج) را در داخل اتاقی به من نشان داد و فرمود به او به عنوان امام عصر سلام کن. 

جایگاه نهاد خانواده نزد امام حسن عسکری(ع)

هزار افزود: امام حسن عسکری(ع)، کمتر از سی سال داشت که به شهادت رسید و از امامان جوانی است که بنی عباس او را به شهادت رساند اما طلوع امام زمان مهمترین اتفاق در دوران زندگی ایشان است. سال 260 که سال وفات امام عسکری(ع) است جامعه شیعه یقین پیدا کرده که جریان امامت توسط امام عصر ادامه پیدا می‌کند. از مجموع کلمات امام عسکری(ع) به عنوان دستورالعمل پس از ایشان سه نکته را متوجه می‌شویم و هر زمان شیعیان با این سه امر پیوند خورده‌اند به میزان زیادی توانسته‌اند از التهابات تاریخی عبور کنند. مهمترین نکته در کلمات امام حسن عسکری(ع) رشد معرفتی جامعه شیعه است. موضوع «تفقه در دین» از تأکیداتی است که تمام ائمه به شیعیان فرموده‌اند و یکی از مهمترین تأکیدات امام حسن عسکری(ع) نیز همین موضوع است. تفقه در دین نیز یعنی برنامه داشته باشیم و بر این اساس دین خدا و محکمات، اعتقادات و امامت را بشناسیم چون اگر معرفت نداشته باشیم با اندک شبهه‌ای همانند کشتی بی‌لنگر کج می‌شویم.

وی در پایان گفت: دومین نکته‌ای که امام حسن عسکری(ع) بر آن تأکید دارند توجه به مفهومی به نام خانواده است. در ادبیات ایشان و در نامه‌هایی که خطاب به شیعیان می‌نویسند و شیعیان را آماده دوران بعد از خود و غیبت می‌کنند تأکید بر خانواده به میزان زیادی وجود دارد و گویی شیعه در چارچوب خانواده مشخص می‌شود نه شخص منهای خانواده. در ادبیات امام عسکری(ع) سخن خطاب به فرد نیست بلکه خطاب به جمع و خانواده است. سومین نکته‌ای که امام حسن عسکری(ع) بر آن تاکید دارند توجه به وجود مقدس حجت‌الله است و اینکه هرچه جان و قلب ما با امام عصر پیوند بیشتری داشته باشد ثبات و ماندگاری ما در این عالم، دقیق‌تر و بهتر است.