سه گروهی که ریشه همه عارضه‌های امت اسلامی هستند + صوت

به گزارش خبرنگار ایکنا، سومین جلسه از سلسله جلسات تدبر در سوره مبارکه توبه(برائت) با عنوان «شناخت عارضه‌های جمعی و شیوه مواجهه با آن» با تدریس هانی چیت‌چیان، عضو هیئت علمی مدرسه دانشجویی قرآن و عترت دانشگاه تهران شب گذشته، اول آبان‌ماه در مسجد کوی دانشگاه تهران برگزار شد.

وی در آغاز سخنانش گفت: اساساً برائت چیزی است که بدون آن اسلام پیاده نمی‌شود، ضرورت رسیدن انسان به کمال است، اما وقتی جامعه پای برائت می‌ایستد به تدریج هزینه‌ها بالا می‌رود، مثل هزینه‌های زمانی، عمری، خانوادگی و ... . همچنان مبارزه ادامه دارد و قرار است مؤمنین با تمام وجود در میدان حضور داشته باشند، اینجا و از درون چالش اتفاق می‌افتد وگرنه دشمن بیرونی آنقدر قوی نیست.

چیت‌چیان با بیان اینکه در این جلسه به بررسی عارضه‌ها می‌پردازیم، افزود: سوره برائت را وقتی مطالعه می‌کنید می‌بینید که سوره پنج دسته مخاطب دارد؛ یک مشرکان که از آنان اعلان برائت می‌شود که این مشرکان خود دو دسته هستند. دوم، مؤمنین حقیقی که اعلام برائت می‌کنند، سوم، گروه‌هایی که از اعلان برائت سرپیچی می‌کنند و خدا آن‌ها را توبیخ می‌کند، چهارم، خطاب «کُم» که نازل به آحاد جامعه اسلامی است، پنجم هم وجود پیامبر اکرم(ص) است.

وی ادامه داد: می‌خواهیم عارضه‌ها و گروه‌هایی که در جامعه اختلال ایجاد می‌کنند و خدا آن‌ها را به سیاق منفی معرفی کرده است، استخراج کنیم. اولین گروهی که سرپیچی می‌کند و نخستین جایی که مطرح می‌شود، آیه 42 سوره توبه است، «لَوْ كَانَ عَرَضًا قَرِيبًا وَسَفَرًا قَاصِدًا لَاتَّبَعُوكَ وَلَكِنْ بَعُدَتْ عَلَيْهِمُ الشُّقَّةُ وَسَيَحْلِفُونَ بِاللَّهِ لَوِ اسْتَطَعْنَا لَخَرَجْنَا مَعَكُمْ يُهْلِكُونَ أَنْفُسَهُمْ وَاللَّهُ يَعْلَمُ إِنَّهُمْ لَكَاذِبُونَ؛ اگر مالى در دسترس و سفرى [آسان و] كوتاه بود قطعا از پى تو مى ‏آمدند ولى آن راه پر مشقت بر آنان دور مى ‏نمايد و به زودى به خدا سوگند خواهند خورد كه اگر مى‏ توانستيم حتما با شما بيرون مى ‏آمديم [با سوگند دروغ] خود را به هلاكت مى ‏كشانند و خدا مى‏ داند كه آنان سخت دروغگويند»، اگر ماجرای جهاد آسان بود، همه دنبال سرت می‌آمدند، ولی چون مشقت دارد، بهانه‌جویی می‌کنند، در حالی که خودشان را با این کار به هلاکت می‌اندازند.

عضو هیئت علمی مجمع مدارس دانشجویی قرآن و عترت دانشگاه تهران گفت: آیه 38 «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا مَا لَكُمْ إِذَا قِيلَ لَكُمُ انْفِرُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ اثَّاقَلْتُمْ إِلَى الْأَرْضِ أَرَضِيتُمْ بِالْحَيَاةِ الدُّنْيَا مِنَ الْآخِرَةِ فَمَا مَتَاعُ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا فِي الْآخِرَةِ إِلَّا قَلِيلٌ؛ اى كسانى كه ايمان آورده‏‌ايد، شما را چه شده است كه چون به شما گفته مى ‏شود در راه خدا بسيج ‏شويد كندى به خرج مى‏‌دهيد، آيا به جاى آخرت به زندگى دنيا دل خوش كرده‏‌ايد، متاع زندگى دنيا در برابر آخرت جز اندكى نيست»، در مورد آسیب‌هایی است که اگر در آحاد جامعه وجود داشته باشد، زمینه بروز این عارضه‌ها بروز پیدا می‌کند. «الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ أَنْ يُجَاهِدُوا بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنْفُسِهِمْ؛ در جهاد با مال و جانشان از تو عذر و اجازه نمى‏‌خواهند»، (آیه 44)، آن کسی که برای جهاد اجازه می‌گیرد، معلوم است که ایمان ندارد، آن‌هایی که مؤمن هستند، ولی نمی‌توانند، برای اجازه گرفتن نمی‌آیند، بلکه با چشمانی اشک بار می‌آیند و می‌پرسند که نمی‌شود یک جوری ما بیاییم؟ این در زندگی ما هم هست مثلاً گفته‌اند که حج بر کسی که استطاعت دارد، واجب است، کلی بهانه می‌آوریم و تا 60 سالگی برای خود عدم استطاعت جور می‌کنیم، نمی‌خواهیم برویم، اگر برایمان مهم باشد، هر ماه فقط برای این کار پولی را کنار می‌گذاریم.

وی ادامه داد: مؤمن واقعی و غیر واقعی اینجا معلوم می‌شود. اگر کسی مؤمن باشد، انجام امر خدا برایش مهم می‌شود و استطاعت را به امر خدا می‌رساند. آدم مؤمن هیچ وقت استطاعت را بهانه نمی‌کند، بلکه تلاش می‌کند، استطاعت را به دست بیاورد. آیه 49 گروه دیگری را معرفی می‌کند «وَمِنْهُمْ مَنْ يَقُولُ ائْذَنْ لِی وَلَا تَفْتِنِّی أَلَا فِی الْفِتْنَةِ سَقَطُوا وَ إِنَّ جَهَنَّمَ لَمُحِيطَةٌ بِالْكَافِرِينَ؛ و از آنان كسى است كه مى‏‌گويد مرا [در ماندن] اجازه ده و به فتنه‏‌ام مينداز هش‏دار كه آنان خود به فتنه افتاده‏‌اند و بى‏‌ترديد جهنم بر كافران احاطه دارد»، گروهی از اینها محکم می‌ایستند و ابراز بی‌تابی می‌کنند که در این مجاهدت همراهی نکنند، اینها خودشان را به فتنه می‌اندازند.

چیت‌چیان بیان کرد: «الَّذِينَ يَلْمِزُونَ الْمُطَّوِّعِينَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ فِي الصَّدَقَاتِ؛ كسانى كه بر مؤمنانى كه [افزون بر صدقه واجب] از روى ميل صدقات [مستحب نيز] مى‏‌دهند عيب مى‏‌گيرند»، (آیه 79) به خاطر صدقات تحقیر و سرزنش می‌کنند، اما اگر به آن‌ها بدهی صدایشان در نمی‌آید و اگر منافعشان را تأمین کنی دهانشان بسته می‌شود. آیه 61 «وَمِنْهُمُ الَّذِينَ يُؤْذُونَ النَّبِيَّ وَيَقُولُونَ هُوَ أُذُنٌ قُلْ أُذُنُ خَيْرٍ لَكُمْ يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَيُؤْمِنُ لِلْمُؤْمِنِينَ وَ رَحْمَةٌ لِلَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَالَّذِينَ يُؤْذُونَ رَسُولَ اللَّهِ لَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ؛ و از ايشان كسانى هستند كه پيامبر را آزار مى‏‌دهند و می‌گويند او زودباور است، بگو گوش خوبى براى شماست به خدا ايمان دارد و [سخن] مؤمنان را باور مى ‌كند و براى كسانى از شما كه ايمان آورده‏‌اند، رحمتى است و كسانى كه پيامبر خدا را آزار مى‌رسانند، عذابى پردرد [در پيش] خواهند داشت» گروهی دیگر از کسانی که تخلف می‌کنند، می‌گوید، راه می‌افتند و پیامبر(ص) را اذیت می‌کنند.

وی ادامه داد: تا به آیه 64 می‌رسیم «يَحْذَرُ الْمُنَافِقُونَ أَنْ تُنَزَّلَ عَلَيْهِمْ سُورَةٌ تُنَبِّئُهُمْ بِمَا فِي قُلُوبِهِمْ قُلِ اسْتَهْزِئُوا إِنَّ اللَّهَ مُخْرِجٌ مَا تَحْذَرُونَ؛ منافقان بيم دارند از اينكه [مبادا] سوره‏‌اى درباره آنان نازل شود كه ايشان را از آنچه در دلهای‌شان هست‏ خبر دهد بگو ريشخند كنيد بى‏‌ترديد خدا آنچه را كه [از آن] مى‏‌ترسيد، برملا خواهد كرد» که گروه دیگری را معرفی می‌کند و ظاهراً دسته دیگری هستند. قبلی‌ها از همراهی در برائت تخلف می‌کنند، از این آیه گروهی را معرفی می‌کند که خدا صراحتاً به آن‌ها منافق می‌گویند. «الْمُخَلَّفُونَ» می‌توانند منافق باشند، می‌شود یک نفر در ابتدا مخلف باشد، اما در ادامه در او نفاق شکل گیرد.

عضو هیئت علمی مجمع مدارس دانشجویی قرآن و عترت با اشاره به آیه 47 سوره توبه «لَوْ خَرَجُوا فِيكُمْ مَا زَادُوكُمْ إِلَّا خَبَالًا وَلَأَوْضَعُوا خِلَالَكُمْ يَبْغُونَكُمُ الْفِتْنَةَ وَفِيكُمْ سَمَّاعُونَ لَهُمْ وَاللَّهُ عَلِيمٌ بِالظَّالِمِينَ؛ اگر با شما بيرون آمده بودند جز فساد براى شما نمى‏‎افزودند و به سرعت‏ خود را ميان شما مى‏‌انداختند و در حق شما فتنه‏‌جويى می‌کردند و در ميان شما جاسوسانى دارند [كه] به نفع آنان [اقدام مى‌كنند] و خدا به [حال] ستمكاران داناست» گفت: در آیه اشاره یک‌خطی هم به گروه «سَمَّاعُونَ» می‌شود، اینها گروهی فریب‌خورده هستند، اینطور هستند که شعار بدهند و کتک خور کف خیابان هستند و البته جزء مخلفون به حساب می‌آیند.

وی افزود: منافقان از اول هم در امت اسلامی دنبال اهداف خودشان بوده‌اند. از آیه 81 «فَرِحَ الْمُخَلَّفُونَ بِمَقْعَدِهِمْ خِلَافَ رَسُولِ اللَّهِ وَكَرِهُوا أَنْ يُجَاهِدُوا بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنْفُسِهِمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَقَالُوا لَا تَنْفِرُوا فِي الْحَرِّ قُلْ نَارُ جَهَنَّمَ أَشَدُّ حَرًّا لَوْ كَانُوا يَفْقَهُونَ؛ بر جاى‏ ماندگان به [خانه] نشستن خود پس از رسول خدا شادمان شدند و از اينكه با مال و جان خود در راه خدا جهاد كنند، كراهت داشتند و گفتند در اين گرما بيرون نرويد، بگو اگر دريابند آتش جهنم سوزان‏‌تر است» به اینها مُخَلَّفُونَ می‌گویند. خیلی خوشحال هستند که منفعت خود را لحاظ کرده‌اند و در مواقف سود با امت اسلامی بوده و در مواقف ضرر نبوده‌اند. در همه صحنه‌های دیگر بودند ولی موقعی که باید جان و مال می‌دادند به نحو شگفت‌انگیزی آنجا نبودند، استدلالشان هم این یود که انسان خودش را به هلاکت نمی‌اندازد و انسان عقل دارد و خودش را به مهلکه‌های مختلف نمی‌اندازد. خدا هم می‌فرماید «لَوْ كَانُوا يَفْقَهُونَ»(81) «فَلْيَضْحَكُوا قَلِيلًا وَلْيَبْكُوا كَثِيرًا» بعد از این کم بخندید و بیشتر گریه کنید.

چیت‌چیان با بیان اینکه آن‌هایی که عذر دارند وقتی نزد پیامبر(ص) می‌آیند طوری است که «نَصَحُوا لِلَّهِ وَرَسُولِهِ مَا عَلَى الْمُحْسِنِينَ مِنْ سَبِيلٍ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ»، (آیه 91) اظهار کرد: اینها از روی خیرخواهی می‌آیند و اینکه نمی‌خواهند با آمدنشان وبال گردن پیامبر شوند. تا الان مخلفون، منافقون و سماعون را داشتیم، گروه بعدی اعراب هستند. اینها آدم‌های بادیه‌نشین هستند و از مدنیت به دور بوده‌اند، به دور از فرهنگ است و حالت تهاجمی دارد، «الْأَعْرَابُ أَشَدُّ كُفْرًا»، (آیه 97). به احکام علمی ندارد و آدم‌های بدوی صفتی هستند و بسیاری از آداب انسانی را نیز در آن‌ها نمی‌بینید.

وی عنوان کرد: در آیه 101 صراحتاً اعراب در برابر اهل مدینه قرار می‌گیرند، این آیه نشان می‌دهد که اعراب غیر از اهل مدینه هستند، یک گروه از اعراب اینطور هستند که وقتی می‌گویید زکات و خمس پرداخت کنید، خیلی برایش گران تمام می‌شود، «وَمِنَ الْأَعْرَابِ مَنْ يُؤْمِنُ بِاللَّهِ»، (آیه 99) هم داریم، «الْأَعْرَابُ أَشَدُّ كُفْرًا وَنِفَاقًا» نیز داریم، این آیه نشان می‌دهد که این افراد می‌توانند منافق شوند، یعنی یک نفر می‌تواند اعراب باشد، منافق هم باشد، این دسته‌بندی‌ها قابل اشتراک در مصادیق هستند.

چیت‌چیان گفت: تا به آیه 107 «وَالَّذِينَ اتَّخَذُوا مَسْجِدًا ضِرَارًا وَكُفْرًا وَتَفْرِيقًا بَيْنَ الْمُؤْمِنِينَ وَإِرْصَادًا لِمَنْ حَارَبَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ مِنْ قَبْلُ وَلَيَحْلِفُنَّ إِنْ أَرَدْنَا إِلَّا الْحُسْنَى وَاللَّهُ يَشْهَدُ إِنَّهُمْ لَكَاذِبُونَ؛ و آنهايى كه مسجدى اختيار كردند كه مايه زيان و كفر و پراكندگى ميان مؤمنان است و [نيز] كمينگاهى است براى كسى كه قبلا با خدا و پيامبر او به جنگ برخاسته بود و سخت‏ سوگند ياد مى كنند كه جز نيكى قصدى نداشتيم و[لى] خدا گواهى مى‏ دهد كه آنان قطعا دروغگو هستند» می‌رسیم. معلوم نیست «وَالَّذِينَ» به کجا برمی‌گردد علی‌القاعده به مخلفون برنمی‌گردد، یا به آیات بالایی یا به اعراب بر می‌گردد یا خودش یک دسته چهارمی می‌شود، در هر صورت گروه خیلی شدیدی هستند و کاری که می‌کنند، خیلی کار سنگینی است، منافقان امر به منکر می‌کردند، اما اینها مسجد درست کرده‌اند، ولی مسجد را به هدف تفریق بین مؤمنین ساخته‌اند، یا پیشرفته منافق هست یا یک دسته جدید هستند.

وی ادامه داد: در بدن هر چه ویروس و باکتری وارد بدن شود، بدن می‌فهمد که دشمن خارجی است؛ چون ساختار DNA آن با سلول‌های بدن آشنا نیست، ویروس و باکتری اینطور هستند، ولی سرطان چرا اینقدر هولناک است، چون سلول خود بدن است و بدن نمی‌فهمد که دشمن است. این مسجد ضرار مانند سرطان است، مسجد را دقیقاً برای تفریق استفاده و پاتوق هر کسی که می‌خواهد با حکومت دینی مبارزه کند، می‌کنند. 

چیت‌چیان در جمع‌بندی سخنانش گفت: سه دسته عارضه به طور مشخص مطرح می‌شود، دسته چهارمی هم هستند که زیر مجموعه منافقند. این عارضه‌ها کی شکل گرفته؟ وقتی امت اسلامی قدرت پیدا کرده، در چنین شرایطی سه دسته عارضه شکل گرفته، این سه دسته خیلی مهم هستند، دسته اول عارضه‌هایی که به دلیل منفعت‌گرایی بین مسلمانان به وجود می‌آیند، لذا اگر حرکت امت اسلامی به‌گونه‌ای باشد که بخواهد به منافع شخصی‌اش آسیب بزند، دیگر نمی‌تواند همراهی کند به اینها می‌گوید مخلف، دسته اول به دلیل تعارض بین منفعت شخصی امت اسلامی به وجود می‌آید. دسته دوم عارضه‌ها به دلیل این به وجود می‌آیند که ظاهر اسلام را می‌گیرد، اما باطن و معرفت اسلام را نمی‌گیرد، اینها می‌شوند اعراب، تفقه دین را نمی‌گیرد، به دلایل متعددی این اتفاق می‌افتد، مثلاً اگر یک سری ظواهر را داشته باشی، استخدام می‌شوی. دین رساله عملیه نیست، چون در آن تفقه و تفکر و یک عالم مطالب دیگر غیر از انجام واجبات دارد. ظاهر دین را می‌گیریم و باطنش را از دست می‌دهیم و این دومین دلیل عارضه در انسجام جامعه اسلامی است، اینها «أَشَدُّ كُفْرًا وَنِفَاقًا» هستند. آدمی که ظاهر دین را داشته باشد و باطنش را نداشته باشد هر کاری از او برمی‌آید.

وی اظهار کرد: دسته سوم ابداً همراه شما نیست، اساساً با حکومت دینی نبوده‌اند، نیستند و نخواهند بود، پس چرا اینجا هستند؟ به خاطر منافع. مبنایشان امر به منکر و نهی از معروف است و اساساً کار دیگری می‌کند. ترجیح منفعت‌های شخصی، ظاهرگرایی بدون تفقه و آدم‌هایی که منافق را درست می‌کنند، ریشه همه عارضه‌های امت اسلامی این سه دسته هستند و شیوه مواجه هر کدام متناسب با خود اوست و اگر امت اسلامی یعنی آحاد مردمی که نمی‌خواهند در این سه دسته باشند، یک کارهایی را کنند یا اینها به وجود نمی‌آیند یا اگر به وجود بیایند انسجام جامعه را مختل نمی‌کنند.

چیت‌چیان در رابطه با موضوع جلسه آینده، گفت: موضوع بعدی ما معرفی این سه دسته و شیوه‌های مواجهه با آن‌هاست و بعد در مورد خطاب عمومی سوره و همچنین صادقون صحبت می‌کنیم. مؤمنین صادق، آن‌هایی که اگر امت اسلامی سرپا می‌ایستد به برکت وجود آن‌هاست.

یادآور می‌شود، این جلسات یکشنبه‌های هر هفته بعد از نماز مغرب و عشا صرفاً به صورت مجازی در مسجد کوی دانشگاه تهران برگزار می‌شود. پخش زنده جلسات از طریق لینک https://www.skyroom.online/ch/elmshahr/madresedoa در دسترس قرار می‌گیرد.