چرایی برابری زیارت حضرت عبدالعظیم(ع) و امام حسین(ع) + فیلم

امروز هشتم آبان‌ مصادف با چهارم ربیع‌الثانی سالروز ولادت حضرت عبدالعظیم‌الحسنی(ع) است. مهمترین نشانه عظمت معنوی و مقامات باطنی آستانه حضرت عبدالعظیم(ع) برابری فضیلت زیارت مزار آن بزرگوار با فضیلت زیارت سیدالشهدا(ع) است. شیخ‌المحدثین، صدوق، از محمد بن‌یحیی عطّار، که یکی از اهالی ری است، این‌گونه نقل کرده که خدمت امام هادی(ع) رسیدم. ایشان فرمود: «کجا بودی؟» گفتم که حسین بن‌علی(ع) را زیارت کردم. امام هادی(ع) فرمودند: «أما إنّک لَوزُرتَ قَبرَ عَبدِالعَظیمِ عِندَکُم کُنتَ کَمَن زارَ الحُسَینَ بنَ عَلِیٍّ(ع)؛ بدان که اگر قبر عبدالعظیم را در شهر خودتان زیارت کنی، مانند کسی هستی که حسین بن‌علی(ع) را زیارت کرده باشد.»

در احادیث اهل‌ بیت(ع) فضایل، آثار و برکات فراوانی برای زیارت امام حسین(ع) بیان شده است، مانند آمرزیده شدن گناهان، دعای فرشتگان، دعای اهل ‌بیت(ع)، طولانی شدن عمر، افزوده شدن روزی، زدوده شدن اندوه، شادی دل، تبدیل شدن بدی‌ها به خوبی‌ها، تبدیل شدن شقاوت به سعادت و برخورداری از حق شفاعت. همچنین، در شماری از احادیث فضیلت زیارت امام حسین(ع) بیشتر از حج و حتی طبق برخی از احادیث، ثواب آن بیش از هزار حج و هزار عمره است.

از جمله مهمترین کارکردهای بقاع متبرکه در ایران اسلامی، تبدیل شدن این آستان‌های مقدس به قطب‌های فرهنگی است که همواره مورد تأکید مقام معظم رهبری بوده است. ظرفیت بقاع متبرکه‌ای همچون آستان مقدس حضرت عبدالعظیم(ع) به گونه‌ای است که می‌تواند تأثیر بسیاری در زمینه‌های مختلف فرهنگی و اجتماعی داشته باشد.

جنبه دیگری که از کارکردهای ویژه آستان حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) محسوب می‌شود، گردشگری مذهبی است. شهر ری نیز از حدود سال‌های 250 هجری به واسطه دفن حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) و دو تن دیگر از امامزادگان، واجد مکان متبرکه‌ای است که در نزد شیعیان جایگاه و ارزش والایی دارد. اعتقاد به اجر معنوی و اخروی زیارت این مکان متبرکه در هر زمان زائران زیادی را از نقاط دور و نزدیک کشور و حتی از کشورهای همسایه به خود متوجه ساخته است.

گفته می‌شود که اکنون هر سال دو میلیون نفر برای زیارت از نقاط مختلف به این مکان مراجعه می‌کنند. رفت و آمد و اقامت زوار در جوار حرم و نیازهایی که برخاسته از ماهیت سفر به‌ویژه سفر زیارتی و آداب و عادات آن در جامعه اسلامی و فرهنگ ایرانی است و یا به رفع حوایج مادی و معنوی دیگر مربوط می‌شود، در کنار تأثیرات مهم دیگر از نظر اجتماعی و اقتصادی نیز پدیدآورنده مشاغل ویژه و تنظیم‌کننده سازمان و مراتب مربوط بوده است. وجود پدیده گردشگری مذهبی داخل شهری و فرصت مبادله داده‌های اقتصادی در این چرخه، نقش مؤثری در بازسازی حیات اقتصادی شهر ری در طول تاریخ و امروز داشته است که همچون یک شبکه گسترده اجتماعی از اعتماد و مشارکت گرفته تا بحث هنجارها و امنیت، اغلب مسائل و مشکلات شهری این سامان را پوشش می‌دهد، امری که بسیار ارزشمند و حیاتی است.

آرامگاه حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) در ایران سالانه تعداد زیادی هواخواه را به سوی خود جلب می‌کند و مایه رونق و شادابی معنوی در این شهر می‌شود. بسیاری از مشاغل و اماکن، حس وحدت و نیز تبادل فرهنگی، مذهبی، اقتصادی و سیاسی را برای آنجا فراهم کرده است. برای بهره‌برداری بیشتر از این ظرفیت باید امکانات بیشتر و تبلیغات مناسب گسترش یابد و نیز می‌توان از تجربیات موفق این مکان در مکان‌های دیگر بهره برد.

ایکنا برای بررسی جایگاه والای شخصیت حضرت عبدالعظیم(ع) و تفسیر حدیث امام هادی(ع) درباره برابری اجر و ثواب زیارت حضرت عبدالعظیم(ع) با زیارت امام حسین(ع) به گفت‌وگو با عباس سلیمی، معاون فرهنگی آستان حضرت عبدالعظیم(ع) پرداخت که در ادامه می‌خوانید و می‌بینید.

«با عرض تبریک ایام ولادت محدث والامقام و امامزاده لازم‌التکریم و واجب‌التعظیم حضرت عبدالعظیم حسنی(ع)، گاه ممکن است این سؤال به ویژه برای جوانان پیش بیاید که بر چه اساسی گفته می‌شود که اگر کسی حضرت عبدالعظیم(ع) را زیارت کند، مانند آن است که حسین بن‌علی(ع) را در کربلا زیارت کرده باشد. با توجه به اینکه این مطلب از ناحیه امام معصوم یعنی امام هادی(ع) صادر شده است، باید این حدیث را کاملا صحیح دانسته و به این موضوع بیندیشیم که چگونه می‌توانیم مبانی و استدلال لازم را تبیین و تحلیل کنیم.

نکته مهم این است که برخی از افراد زمانی که صحبت از این امامزادگان بزرگوار پیش می‌آید، تصور می‌کنند که فلسفه حرمت گذاشتن به ایشان فقط به این دلیل است که این بزرگواران منتسب به حضرت پیامبر مکرم اسلام هستند. درست است که این جنبه به خودی خود بسیار مهم است که ایشان جزء آل‌الله و اهل بیت(ع) هستند، اما هر کدام از این بزرگان ویژگی دارند که ما به صورت شاخص باید به آن معرفت پیدا کنیم.

شخصیتی ذوفنون و چندبعدی

حضرت عبدالعظیم(ع) یک شخصیت ذوفنون و چندبعدی هستند. فقط این مورد نیست که از نوادگان امام حسن مجتبی(ع) بودند و به همین دلیل به ایشان عبدالعظیم حسنی(ع) گفته می‌شود، بلکه این امر یکی از جنبه‌های شخصیتی ایشان است. جنبه دیگر این است که حضرت عبدالعظیم(ع) یک مجاهد بزرگ بود؛ یعنی در راستای اجرای فرمام امام و ولی امر زمان خود هجرت در آن شرایط سخت را از مدینه پذیرفت و با قبول تمامی خطرات به شهر ری آمد و اینجا را به مأمن و ملجأ برای شیعیان و دوستداران اهل بیت(ع) تبدیل کرد.

ایشان فقیه بزرگی بود که حضرت امام هادی(ع) به برخی از افراد فرمودند که اگر سؤالی درباره مسائل دینی دارید، به عبدالعظیم حسنی(ع) مراجعه کنید. ایشان محقق و مؤلف بزرگی بودند و حداقل دو کتاب با عنوان «خطب امیرالمؤمنین(ع)» و «یوم و لیله» از ایشان به جا مانده است که در آستان حضرت عبدالعظیم(ع) در جریان یک کنگره بین‌المللی و با حضور بزرگان و اساتید حوزه‌های علمیه سراسر کشور تجدید چاپ شد. این امر نشان می‌دهد که جنبه دیگری که این شخصیت دارد، محقق و دانشمند بودن ایشان است. حضرت عبدالعظیم(ع) در حقیقت یک مرجع دینی بودند.

محدثی والا مقام

با تمامی این موارد، ویژگی محدث بودن، که حضرت عبدالعظیم(ع) در آن اشتهار دارند، یکی دیگر از ویژگی‌های ایشان است. در طول تاریخ اسلام اگر فردی بتواند با رعایت امانتداری، رهنمودها و توصیه‌هایی را که پیامبر(ص) و فرزندانشان به امت اسلام کردند نقل کند و همراه با تحقیق جامعی بین احادیث ضعیف و جعلی و صحیح حکم کند که حرف و حدیث صحیح کدام است، مسلما از جامعیت ویژه‌ای برخوردار است که حضرت عبدالعظیم(ع) چنین ویژگی‌ای داشتند.

یکی از جنبه‌های بسیار مهمی که می‌توانیم راجع‌به حضرت عبدالعظیم(ع) بیان کنیم، جنبه ولایتمداری ایشان است. حضرت عبدالعظیم(ع) در عین برخورداری از کبر سن، امام زمان خود را به خوبی شناخت. زمانی که پیامبر(ص) می‌فرمایند: «مَنْ ماتَ وَ لَمْ يَعْرِفْ إمامَ زَمانِهِ مَاتَ مِيتَةً جَاهِلِيَّة؛ هر کس بميرد و امام زمانش را نشناخته باشد، به مرگ جاهلى مرده است»، بدان معناست که چنین فردی اصلا مسلمان نبوده و در جهل و جاهلیت از دنیا رفته است. حضرت عبدالعظیم(ع) امام زمان خود را شناخت و ویژگی بارز ایشان، که امروز باید برای ما درس باشد، این بود که در نهایت فروتنی و تواضع زانوی ادب و کرنش در برابر یک امام بسیار جوان‌تر از خود بر زمین نهاد و به خدمت ایشان رفت و اعتقاد خود را با امام معصوم زمان خود به قول معروف چک کرد.

موضوع حدیث عرض این بود که حضرت عبدالعظیم(ع) نزد امام هادی(ع) رفت و اعتقادات خود را در رابطه با خدا، پیامبر(ص)، احکام دین و... به ایشان عرضه کرد و امام هادی(ع) در پایان فرمودند: «يا أبَاالقاسِمِ أنتَ وَلِيُّنا حَقا» و او را تأیید کردند. ما از این نظر حضرت عبدالعظیم(ع) را در زمان خود الگوی ممتاز سبک زندگی انسانی و اسلامی می‌دانیم و معتقدیم که اگر براساس منش و روش و مرام این بزرگان حرکت کنیم، نگرانی نداریم و عاقبت‌بخیری در انتظار ماست.

از این نظر حضرت عبدالعظیم(ع) به عنوان یک فقیه، مجاهد و عنصر شجاعی که یک‌تنه این راه را طی کرد و به شهر ری آمد تا دستور امام خود را اطاعت کند، به جایگاهی رسید که مانند راهی بود که امام حسین(ع) با قلت سپاه خود در راه حق حرکت کرد و هستی و جان خود را در این راه گذاشت تا بتواند فرمان خدا را اجرا کند. زمانی که انسان بیشتر به این جنبه از شخصیت حضرت عبدالعظیم(ع) پی می‌برد که در برخی از آثار و تحقیقات صورت گرفته است و برخی بزرگان می‌گویند که حضرت عبدالعظیم(ع) را به شهادت رساندند و به نحوی ایشان را زنده زنده دفن کردند، به این موضوع دست پیدا می‌کند که حق‌طلبی و به دنبال اجرای فرمان خدا رفتن هزینه دارد و این بزرگان و شخصیت‌ها مانند حضرت عبدالعظیم(ع) از کسانی بودند که این تاوان را دادند. لذا بجاست که زیارت ایشان را به مثابه زیارت حضرت امام حسین(ع) بدانیم و در زیارتنامه حضرت نیز چنین موضوعی آمده است. در این زیارتنامه به ایشان عرض می‌کنیم: «اَلسَّلامُ عَلیْكَ یا اَبَاالْقاسِمِ ابْنَ السِّبْطِ الْمُنْتَجَبِ الْمُجْتَبی؛ اَلسَّلامُ عَلیْكَ یا مَنْ بِِزِیارَتِهِ ثَوابُ زِیارَة سَیِّدِ الشُّهَداءِ یُرْتَجی.»

امیدواریم که با این توضیح مختصر به ویژه برای جوانان مقداری روشن شده باشد که این بزرگواران شخصیت‌های ممتازی هستند و باید ایشان را به عنوان الگوهای زندگی در شرایط خطرناکی که ممکن است انسان با بحران‌های سیاسی، شخصیتی و اخلاقی مواجه شود در نظر بگیریم و بدانیم که ایشان راه نجات و چراغ‌ هدایت ما هستند. ان‌شا‌الله که همواره همگان در پناه قرآن کریم و تأسی به این بزرگان موفق و سلامت و عاقبت‌بخیر باشند.»