به گزارش خبرگزاری قرآنی ايران (ايكنا) شعبه خوزستان، در دوران غيبت امام عصر(ع) و در دوره انتظار ظهور حضرتش، آداب و اخلاقی برای پيروان اهل بيت(ع) در قرآن و روايات ترسيم شده است كه آشنايی و انجام آنها، راه نجات و رمز عبور سالم از اين بحران میباشد. در روايات اهل بيت(ع) دورهای بحرانی و سخت برای ايام غيبت ترسيم شده است و ضرورت ايجاب مینمايد نسبت به آداب و اخلاق اين دوره آموزشهای كافی را ديده باشيم، خداوند در اين خصوص میفرمايد: «ای اهل ايمان، در كار دين صبور باشيد، يكديگر را به صبر و مقاومت سفارش كنيد و مراقب كار دشمن و خداترس باشيد، شايد رستگار شويد».
امام باقر(ع) در تفسير اين آيه فرمودند: «يعنی صبور باشيد بر انجام واجبات و يكديگر را به صبر و مقاومت در برابر دشمنان سفارش كنيد و عهدتان را با امام منتظرتان محكم كنيد.» يا در روايت ديگری از حضرت صادق(ع) در تفسير همين آيه آمده است: «يعنی صبور باشيد بر انجام واجبات و در مقابل مشكلات و مصائب يكديگر را به صبر و مقاومت سفارش كنيد و عهدتان را با ائمه و پيشوايان دين محكم كنيد. (و با امامتان پا برجا بمانيد).»
در اينجا به معرّفی 14 صفت از صفات اخلاقی كه لازمة يك شخص منتظر است میپردازيم:
ورع و رعايت محاسن اخلاقی: امام صادق(ع) میفرمايند: «هر كه دوست دارد از ياران قائم باشد، پس بايد انتظار كشد و در حالی كه منتظر است، پارسايی و اخلاق نيك را در پيش گيرد. اگر (با چنين حالتی) از دنيا برود و بعد از مرگ او، قائم(ع) قيام كند، همانند اجر كسی را دارد كه قائم را درك نموده است. پس (در كار و عمل) بكوشيد و منتظر باشيد، گوارايتان باد ای جماعت مشمول رحمت».
آن حضرت میفرمايند: «صاحب اين امر (امامت) غيبتی دارد كه در آن روزگار، ديندار همانند كسی است كه خار مغيلان را با دست خويش خُرد كند. امام سپس، اندكی خاموش ماند و آنگاه فرمود: صاحب اين امر را غيبتی است، پس بايد كه بنده از خدا بترسد و به دين خويش چنگ آويزد».
پرهيز از شكّاكیّت و پيروی از راه ائمة پيشين: امام صادق(ع) میفرمايند: «پس هرگز در حقّ او شك و ترديد به خود راه ندهيد، از صفحة دل هرگونه شك و ترديد را بزداييد. من شما را برحذر كردم، سخت از آن بپرهيزيد، از خدا توفيق و راهنمايیتان را مسئلت مینمايم»
همچنين فرمودند: «اگر در زمانی قرار گرفتی كه به امامی از آل محمّد(ص) دست نيافتی، هر كه را قبلاً دوست داشتی (از ائمة گذشته) دوست بدار و هر كه را از دشمنانشان، دشمن داشتی، دشمن بدار و از هر كه پيروی نمودی، پيروی كن و هر صبح و شام در انتظار فرج باش».
سفارش يكديگر به صبر: «سیّدابن طاووس»، در كتاب «اقبال» از وجود مبارك پيامبر اكرم(ص) در خطبة روز غدير اينگونه آورده است: «سورة والعصر دربارة حضرت علی(ع) نازل شد و تفسيرش اينكه: «و» سوگند به پروردگار «عصر» قيامت كه «همانا انسان در زيان است»: يعنی دشمنان آل محمّد(ص) «مگر كسانی كه ايمان آوردند» به ولايت ايشان «وكارهای خوب انجام دادند» به همدردی كردن با برادرانشان «و يكديگر را به صبر سفارش دادند» در زمان غيبت غايبشان...».
«منظور از سفارش كردن يكديگر به صبر آن است كه مؤمن به فرزندان، نوادگان، خاندان و عيال، عشيره و برادران دينی، دوستان خويش و ديگر مؤمنان سفارش و امر به يقين داشتن به حضرت قائم(ع) و صبر كردن در زمان غيبت آن حضرت بر طولانی شدن زمان غيبت و بر آنچه از آزار دشمنان و جفای دوستان و غير اينها... میبينند به اينكه خوبیهای صبر را برايشان باز گويد و...»
دوری از صفات ناپسند مردم آخرالزّمان: امام ششم(ع) فرمودند: «... پس در اين موقع بترسيد و از خداوند متعال نجات را خواهان شويد و بدانيد كه مردم مورد خشم الهی قرار گرفتهاند و تنها خداوند آنها را مهلت میدهد به خاطر امری كه اراده كرده برايشان و لذا در اين هنگام آرزومند ظهور و فرج باش و تلاش كن برای اينكه خداوند عزّوجل تو را در خلاف آن چيزی (آن اعمالی) كه مردم بر آن هستند، ببيند».
اختيار گمنامی و پرهيز از شهرت كاذب و حفظ زبان: امام صادق(ع) فرمودند: «(در دوران غيبت) زبانهای خود را حفظ كنيد، در خانههای خود بمانيد (مگر به ضرورت) تا آنكه حادثهای (كه برای ديگران پيش میآيد به واسطة گناه كردنشان در جامعه) برای شما پيش نيايد.
«برای مردم زمانی میرسد كه انسان ميان ناتوانی و تبهكاری مخیّر میشود، هر كس چنين زمانی را درك كند، بايد ناتوانی را بر فساد و تباهی برگزيند».
زمينهسازی ظهور: پيامبر گرامی اسلام(ص) فرمودند: «از مشرق زمين، مردمی قيام میكنند و زمينه را برای (ظهور) مهدی(ع) آماده میسازند».
ذكر كثير و عبادت: امام علی(ع) فرمودند: «خانههای محقّر خود را، مسكن خود قرار دهيد، همانند كسی كه در آتش گداخته میسوزد، دندان روی جگر بگذاريد و خدا را بسيار زياد ياد كنيد كه ياد خدا بزرگترين پناهگاه است؛ اگر بدانيد». گرفتن معارف دين از دينشناسان امين و رجوع به علما: امام مهدی(ع) میفرمايند: «و امّا دربارة اتّفاقات مهم، به راويان حديث ما رجوع كنيد كه آنان حجّت من بر شما هستند و من نيز حجّت خدا بر آنها هستم».12 امام هادی(ع) نيز میفرمايند: «در زمان غيبت قائم ما، اگر نبودند دانشمندانی كه مردم را به سوی خدا دعوت، به طرف او راهنمايی كنند و با دلايل و براهين الهی از آيين او دفاع كنند؛ دست بندگان مستضعف را بگيرند و آنها را از دامهای شيطان و شبكههای ناصبيان (دشمنان سرسخت اهل بيت(ع)) نجات دهند، هيچ كس باقی نمیماند مگر اينكه از دين خدا مرتد میشد، امّا آن دانشمندان رشتة دلهای ضعفای شيعه را میگيرند، همچنانكه ناخدای كشتی، سكّان كشتی را میگيرد. آنها در نزد خدای عزّوجلّ از هر طبقهای برترند». آمادگی نظامی: امام صادق(ع) فرمودند: «[بايد]هر يك از شما برای خروج حضرت قائم(ع) [سلاحی] مهیّا كند هر چند كه يك تير باشد، كه خدای تعالی هرگاه چنين نیّتی در او ببيند، اميدوارم عمرش را طولانی كند»
امام رضا(ع) فرمودند: «همانا گرامیترين شما نزد خدا، با تقواترين و پایبندترين شما به تقیّه است». عرض شد:« ای پسر پيامبر خدا! تا كی؟ فرمود: تا روزگار آن زمان معين و آن روزگار قيام قائم ماست»، پس هر كه پيش از قيام قائم ما تقيه را ترك كند از ما نيست». امام علی(ع) فرمود: «و آن زمانی است كه در آن نجات نمیيابد، مگر هر مؤمن بینام و نشان كه اگر [در مجالس] حضور يابد شناخته نشود و هر گاه غايب باشد در جستجويش بر نيايند. اينان چراغهای هدايت و روشنگران راه شبروانند، كه به تنفه و فساد و سخنچينی در ميان مردم آمد و شد نكنند و دهان به غيبت مردم و ياوهگويی نگشايند، برای آنان خداوند درهای رحمتش را باز و سختی عذابش را از ايشان برطرف مینمايد. ای مردم؛ زمانی بر شما خواهد رسيد كه اسلام در آن واژگون میشود همچنانكه ظرف واژگون گردد و آنچه در آن است بريزد...».
حضرت صادق(ع) خطاب به «ابنسنان» فرمودند: «به زودی در شبههای خواهيد افتاد و بدون نشانهای نمايان و امامی رهنما خواهيد ماند. از اين شبهه رهايی نيابد مگر آن كس كه دعای غريق را بخواند. عرض كردم دعای غريق چگونه است؟ فرمود: میگويی: «يا الله يا رحمن يا رحيم يا مقلّب القلوب ثبّت قلبی علی دينك؛ خدايا! بخشايشگرا! مهربانا! ای دگرگونساز دلها! دل مرا بر دينت استوار گردان». عرض كردم «ای دگرگونساز دلها و انديشهها! دل مرا بر دينت استوار گردان». فرمود: «البتّه خدای دگرگونساز دلها و انديشههاست، امّا تو همان بگو كه من میگويم: ای دگرگونساز دلها! دل مرا بر دينت استوار ساز». همچنين از «سیّدبن طاووس» دعايی در ضمن حديث غيبت حضرت مهدی(ع) نقل شده كه به ذكر آن میپردازيم.
راوی میگويد عرض كردم: «شيعيانت چه كار كنند؟ فرمود: بر شما باد بر دعا كردن و انتظار فرج كشيدن تا آنجا كه میگويد: عرضه داشتم: به چه چيزی دعا كنيم؟ فرمود: میگويی: «بار خدايا! تو خودت و فرستادهات و فرشتگانت و پيغمبرت و واليان امرت را به من شناسانيدی، بار خدايا من نگيرم جز آنچه تو عطا كنی و هيچ نگهدارندهای جز تو برايم نيست، بارخدايا! مرا از منازل دوستانت دور مگردان و دلم را پس از آنكه هدايت كردهای منحرف منما، بار خدايا! مرا به ولايت كسی كه اطاعتش را بر من واجب ساختهای، هدايت فرمای».
امام صادق(ع) به «مفضّلبن عمر» فرمود: «بنويس و دانش خود را در ميان برادرانت منتشر كن و چون (خواستی) بميری، آن را به پسرانت ميراث بده، زيرا بر مردم زمانهای، پرآشوب میرسد كه در آن زمان جز با كتابهايشان همدم نشوند»
امام باقر(ع) فرمودند: «بايد كه توانمندان شما ضعيفانتان را تقويت كنند و ثروتمندان شما فقيرانتان را ياری رسانند و سرّ ما (اهل بيت) ر افشا نكنيد و امر ما را برملا ننماييد و هرگاه حديثی از جانب ما به شما رسيد كه بر آن يك يا دو شاهد از قرآن يافتيد پس آن را قبول كنيد وگرنه (از عمل به آن) توقّف نماييد و آن را به ما برگردانيد (و در قبول يا ردّ آن سخنی نگوييد) تا اينكه حقيقت آن برايتان آشكار شود و بدانيد كه برای منتظر اين امر (فرج امام عصر(ع)) ثواب روزهدار شب زندهدار ثبت میگردد و هر كس قائم ما را درك كند و به همراه او خارج شود (برای نبرد) و دشمن ما را بكشد، برايش مانند پاداش بيست شهيد منظور میگردد و هر كس همراه قائم ما بجنگد برايش همچون اجر بيست و پنج شهيد منظور خواهد شد».
همانا كسی كه متكفّل ايتام آل محمّد(ص) شود، آنان كه از امامشان جدا شده و در جهل خود سرگردان مانده و در دست شياطين و ناصبيان از دشمنانمان اسير گشتهاند، پس آنان را از چنگال شياطين و دشمنان ما نجات داده، از حيرتشان بيرون برد و شياطين را با ردّ وسوسههايشان سركوب نموده، ناصبيان را با دلايل پروردگارشان و دليل امامتشان مقهور سازد. چنين كسانی نزد خداوند به بلندترين جايگاه از بندگان برتری يابند، بيش از فضيلت آسمان بر زمين و بيش از فضيلت عرش و كرسی و حُجُب بر آسمان و برتری آنها بر اين عابد همچون امتياز ماه شب چهارده بر مخفیترين ستاره در آسمان میباشد».
در اينجا به فهرستی از تكاليف بندگان نسبت به آن حضرت حجّت(ع) در دوران غيبت كه در كتاب شريف «مكيال المكارم» گردآوری شده، اشاره میكنيم: تحصيل صفات و آداب ويژة آن حضرت، رعايت ادب نسبت به ياد او، محبّت او به طور خاص، محبوب نمودن او در ميان مردم، انتظار فرج و ظهور آن حضرت، اظهار اشتياق به ديدار آن بزرگوار، ذكر مناقب و فضايل آن حضرت، اندوهگين بودن مؤمن از فراق آن حضرت، حضور در مجالس فضايل و مناقب آن حضرت و تشكيل آن مجالس، سرودن و خواندن شعر در فضايل و مناقب آن حضرت، قيام، هنگام ياد شدن نام يا القاب آن حضرت، گريستن، گرياندن و خود را به گريه كنندگان شبيه نمودن بر فراق آن حضرت، درخواست معرفت امام عصر (عج).
از خداوند متعال، تداوم درخواست معرفت آن حضرت، غيبت آن حضرت، شناختن نشانههای ظهور،
تسليم بودن و عجله نكردن، صدقه دادن به قصد سلامتی آن حضرت و انجام اعمال واجب و مستحب به نيابت از ايشان، سعی در خدمت كردن به آن حضرت، تجديد بيعت با ايشان در هر روز و هر لحظه.
ماهنامه موعود