آگاهی از دلایل عقلی و نقلی در شناخت امام زمان(عج)

نهله غروی‌نائینی، عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس و یکی از مؤلفان کتاب «اوصاف حجت در ادعیه و زیارات» در گفت‌وگو با ایکنا از خوزستان، با تبریک سالروز ایام ولادت حضرت حجت(ع) گفت: امیدواریم هر چه زودتر شاهد ظهور حضرت باشیم و از برکت وجود و حضور ایشان استفاده‌های دنیوی و آخرتی را ببریم.

وی در توضیح ضرورت پرداختن به اوصاف امام عصر(عج) گفت: حضرت حجت در سال 255 به دنیا آمدند و در سال 260 که امام عسکری(ع) به شهادت رسیدند، به امامت نائل شدند و از آن زمان، غیبت صغری حضرت شروع شد. بنابراین مردم از ابتدای ولادت حضرت چندان توفیق دیدار ایشان را نداشتند، چون بر اساس روایات، ایشان به عنوان آخرین حجت خدا معرفی شده‌اند و دنیایی که پر از ظلم وجور شده است پر از عدل داد می‌کنند. بنی‌عباس در آن زمان این حدیث‌ها را در کتب خود داشتند و درصدد این بودند که - مانند فرعون که به دنبال این بود تا هیچ کودکی به دنیا نیاید یا زنده نماند که حکومت او را از بین ببرد - آنها نیز در تلاش بودند که حضرت را از بین ببرند.

وی ادامه داد: غیب صغرای حضرت آغاز شد. بنابراین ارتباط مردم با حضرت بسیار نادر بود و در حدود هفتاد سال بعد از آن هم غیبت کبری شروع شد که مردم ملاقاتی با حضرت نداشتند، مگر در موارد بسیار نادر. بنابراین انسان‌های آن زمان هم توفیق اینکه وجود مبارک حضرت و رفتار و گفتار حضرت را ببینند و الگو بردارند، نداشتند به همین سبب ویژگی‌ها و اوصاف حضرت تا حدودی برای انسان‌ها نامعلوم بود.

این استاد دانشگاه افزود: افرادی که در زمان ائمه دیگر می‌زیستند، مثلاً در زمان امیرالمؤمنین(ع) بودند، رفتارها، عبادت‌ها، عدالت و سیره ایشان را دیده و حس کرده بودند، اما در مورد حضرت حجت(ع) اینطور نبود. بنابراین لازم و ضروری است که ما از دعاهایی که ائمه فرمودند یا زیارت‌هایی که برای ایشان داریم به اوصاف حضرت پی ببریم.

شناخت امام در هر زمانی واجب است

غروی‌نائینی ادامه داد: کتاب «اوصاف حضرت حجت در ادعیه و زیارات» در ابتدا پایان‌نامه کارشناسی ارشد لیلا خلیلیان‌فرد از پژوهشگران و حفاظ قرآن بود که در سال 1395 توسط انتشارات نبأ منتشر شد. همه ما نیاز داریم با اوصاف حضرت آشنا شویم. آنچه در آغاز کتاب به آن پرداخته شده است ضرورت معرفت امام است. برخی کلمات مثل «دعا» و «زیارت» در کتاب معنا شده است، مسئله لزوم شناخت امام، دلایل عقلی و نقلی آن مطرح شده است. بر این موضوع تأکید شد که هر کس در زمان خود باید امام خود را بشناسد و به روایت معروف «مَنْ ماتَ وَ لَمْ يَعْرِفْ إمامَ زَمانِهِ مَاتَ مِيتَةً جَاهِلِيَّة» استناد شده است که مرگش مانند مرگ در دوران جاهلیت است؛ این ضرورت شناخت امام را در هر زمانی واجب می‌کند.

عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس افزود: در مورد کلمه «امامت» و «ولایت» از نظر لغوی و اصطلاحی بحث شده است. به این سؤال پاسخ داده شده که مسئولیت امام چیست؟ مسئولیت ایشان این است که به نیازهای فکری و روحی و زندگی روزمره ما پاسخ بگویند. امام بر اساس آیه «إِنِّي جَاعِلٌ فِي الْأَرْضِ خَلِيفَةً» (بقره، 30) خلیفه خدا بر روی زمین هستند که این منصب به انسان‌های کامل داده شده است و انسان باید ویژگی‌های مستخلف عنه (یعنی کسی که به جای او می نشیند) را داشته باشد، پس صفات و ویژگی‌هایی که برای خداوند می‌شناسیم از قبیل عدالت، حق، دوری از باطل و ... در خلیفه خدا هم صدق می‌کند. بنابراین اولیای الهی خلفای خدا بر زمین هستند و حضرت حجت(ع) نیز خلیفه خدا بر زمین هستند.

این استاد دانشگاه گفت: در این کتاب واژه‌هایی که در وصف حضرت در دعاها و زیارات  آمده است، معنا شده‌اند. یکی از اوصاف حضرت این است که پیشوای مسلمانان و مؤمنان هستند، دارای عصمت و طهارت هستند. حضرت واجب‌الاطاعه هستند. این ویژگی که در ادعیه و زیارات ما ذکر شده است نشان می‌دهد که باید سمعاً و طاعتاً و بدون چون و چرا از حضرت اطاعت کرد. خداوند در سوره کهف و داستان حضرت خضر و موسی(ع) نمونه‌هایی از رفتار دوران حضرت حجت(ع) را به ما آموزش می‌دهد؛ حضرت خضر(ع) عالِم هستند که چه می‌کنند اما حضرت موسی(ع) چون نمی‌دانند از ایشان می‌پرسند. حضرت حجت(ع) امام واجب‌الاطاعه است. همان‌طور که خداوند فرمود: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ» (محمد، 33) امام جانشین پیمغبر(ص) است و اطاعت از او در ردیف اطاعت از خدا است، پس باید از ایشان اطاعت کنیم و این خود امتحان دیگری برای ما است که باید خود را آماده کنیم تا بتوانیم آن دوران را اگر درک کردیم به صحت پشت سر بگذاریم.

حکمت غیبت امام زمان(عج)

وی اظهار کرد: حجت نیز یکی از اوصاف امام است که در این کتاب ذکر شده است. در این کتاب حکمت غیبت امام توضیح داده شده است. معنای کلمه «مهدی» بیان شده است به این معنی که امام پرچم هدایت را برمی‌افرازند و همه مردم را هدایت می‌کنند. حضرت گواه بر رفتار و گفتار همه مردم هستند؛ همان‌طور که پیغمبر اکرم(ص) گواه بر رفتار و گفتار مردم بودند.

غروی‌نائینی ادامه داد: وجه‌الله یکی دیگر از اوصاف حضرت حجت‌(ع) است. امام وسیله اتصال ما زمینی‌ها به خداوند و وجود ایشان بالاترین نعمتی که خداوند به ما ارزانی داشته است. در سوره روم آیه شریفه مربوط به ارسال پیامبران بین آیاتی که درباره ارسال باد سخن می‌گوید آمده است؛ یعنی نعمت وجود فرستادگان الهی برای بشریت مانند بادهای مفیدی است که باعث از بین بردن آلودگی و تمیزی هوا می‌شود. وجود حضرت نیز همین حالت را دارد که انسان‌ها از فرورفتگی در عالم مادیات یک مقدار بیرون بیایند و به فطرت، نیازهای واقعی و معنویت خود بپردازند.

عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس افزود: حضرت سخنگوی حکمت و راستی هستند. کَرم و بخشش از صفات خداست که در حضرت حجت نیز وجود دارد. حضرت مترجم قرآن و تعیین‌کننده معانی آیات هستند. ایشان خلیفه خدا و فرمانروای اسلام و قیام کننده (قائم) هستند؛ یعنی برای هدایت مردم قیام می‌کنند؛ در حالیکه دنیا به سمت خطا می‌رود به خصوص در این روزها که فتنه‌ها بسیار شده است و بسیاری از مردم از دین و قرآن رو برگردانده و آن‌ها را باطل می‌دانند، حضرت برای زنده کردن روح این‌ها که به طرف باطل گرایش پیدا کرده است ظهور می‌کنند و این توانایی را از سوی خداوند دارند که افراد را هدایت کنند.

خداوند در آیه 5 سوره قصص می‌فرماید: «وَنُرِيدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَى الَّذِينَ اسْتُضْعِفُوا فِي الْأَرْضِ وَنَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَنَجْعَلَهُمُ الْوَارِثِينَ» تا انسان‌های آن زمان پیشوا و وارثان خدا روی باشند و فساد و گناه از روی زمین برچیده شود و انسان‌ها در آزادی واقعی زندگی کنند. منظور از آزادی، نفی بردگی نفس، شیطان و ایمان به خدا و تسلیم امر او بودن است. حضرت وارث ائمه اطهار هستند. ایشان یگانه عالم و ولی‌الله هستند که زمین به وجود ایشان برقرار است. ایشان اسوه صبر و بردباری هستند و حتی گفته شده صبر ایشان مانند صبر حضرت ایوب(ع) است.

غروی‌نائینی در توضیح سبب بودن حضرت در اتصال انسان‌ها به خداوند گفت: خداوند می‌فرماید: «وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِيعًا وَلَا تَفَرَّقُوا» (آل عمران، 103) حبل‌الله ریسمان الهی است که از مراتب بالای الهی به سمت پایین و زمینی که در پایین‌ترین درجات وجود است، آویزان است. همان‌طور که قرآن یک ریسمان الهی است، امام نیز یک ریسمان دیگر هستند که از یک سو اتصال به خداوند دارد و از طرف دیگر با انسان‌های روی زمین در ارتباط هستند. برای اینکه هدایت بشویم و تفرقه پیدا نکنیم همه باید به این ریسمان چنگ بزنیم. امام مثل قرآن وسیله جلوگیری از سقوط ما هستند. اگر به ایشان متصل شویم و از ایشان پیروی کنیم، رستگاریم و سقوط نمی‌کنیم. انسان بدون قرآن و امام به درجات پایین سقوط می‌کند. بنابراین باید به این ریسمان متصل شویم و با وجود ایشان از محل سقوط فاصله بگیریم.

این استاد دانشگاه در پایان گفت: حضرت امین الهی، حافظ اسرار الهی و دانای به غیب، سرور آفریدگان عالم و منشأ خیر و برکت هستند که امیدواریم این نعمت شامل حال ما بشود و بتوانیم هر چه زودتر شاهد ظهور ایشان و لذت زندگی دنیا را زیر سایه آن جناب داشته باشیم.