کولکی؛ آیینی برای اعلام وفاداری به آرمان‌های نهضت عاشورا
گروه اجتماعی ــ یکی از آیین‌های عزاداری در بهبهان به «کولکی» معروف است که شیوه خاصی از سینه‌زنی محسوب می‌شود. این آیین مذهبی در سال ۹۱ با شماره ۶۴۲ به ثبت ملی رسید.
آیین‌های محرم در بهبهان از گذشته‌های دور تاكنون همواره پرشور و حال برگزار می‌شود. مذهبی بودن شهر و وجود علما و مراجع بزرگ و از همه مهمتر امامزاده‌های عظيم‌الشأن موجب شد كه مردم اين شهر كهن در برگزاری مراسم عزاداری سیدالشهدا(ع) و يارانش نهايت ارادت خود را ابراز کنند.
یکی از آیین‌های عزاداری مردم این شهرستان، به آیین «کولکی» شناخته شده است که شیوه خاصی از سینه‌زنی است. این آیین مذهبی در سال 91 با شماره 642 به ثبت ملی رسید.
خیرالله محمدیان، پژوهشگر و نویسنده کتاب «آیین‌ها و سوگواری‌های مذهبی بهبهان»، در گفت‌وگو با ایکنا از خوزستان، اظهار کرد: در بهبهان نیز مانند دیگر شهرها آداب و رسوم خاصی برای اجرام مراسم عزاداری در ماه محرم وجود دارد که برخی از آنها مانند «سه سنگ و کولکی و مشعل‌گردانی» منحصر به فرد است و به ثبت ملی نیز رسیده است.
وی در باره آیین «کولکی» اظهار کرد: کولکی، دومین نماد خاص عزاداری بهبهان و مخصوص موقعیتها، مکان‌ها و زمان‌های خاص است و معمولاً هنگام ورود به صحن امامزادگان اجرا می‌شود. گاهی نیز وقتی هیئت عزاداری وارد هیئت دیگری از عزاداران می‌شود، این شیوه به اجرا درمی‌آید. همچنین زمانی که یک هیئت از امامزاده‌های خارج شده و می‌خواهد به امامزاده دیگری برود، در بین راه معمولاً جوانان پرشور از این روش برای لحظه‌های کوتاه و خواندن تکیه‌های کوتاه استفاده می‌کنند تا هیئت سینه زن از شور نیفتد.
این پژوهشگر ادامه داد: در آيين عزاداری بهبهان، كولكی اصطلاحاً به شكل خاصی از سينه‌زنی گفته می‌شود كه عـزاداران به طور منسجم و صف‌های چهار نفره كه به گويش محلی «چـار به چـار» گفته می‌شود، در ردیف‌های منظم، طولانی و پشت سرهم به گونه‌ای قرار می‌گیرند در حالی كه يك دست خود (معمولاً دست چپ) را روی شانه‌های يار كناريشان قرارداده‌اند و شانه‌های آنها به يكديگر متصل شده است، با دست ديگر سينه می‌زنند. البته گاهی كمربند يكديگر را هم می‌گیرند. حركت دسته جمعی و هروله مانند و پريدن و صدايی آرام و شبيه به آه آه آه آه از حنجره برآوردن و سه بار پياپی به سينه زدن و پيش رفتن سبب ايجاد هيجان خاصی شده و صحنه‌های بديعی را به تصوير می‌کشاند.
محمدیان گفت: علمداران در جلو صف‌ها، علم‌های بلندی نيز به اهتزاز در می‌آورند و به اين واسطه شور و هيجان آن را بيشتر می‌کنند. اگر هر محله چند دسته بزرگ باشد، جلو هر دسته نيز پرچمی را حركت می‌دهند. البته در محلاتی كه از به هم پيوستن چند محل يا مسجد تشكيل شده در شب‌هایی كه محلات کوچک‌تر به محل اصلی و مركز تجمع هيئت عزاداری می‌آیند، از مسجد يا محل خود به شیوه چهار به چهار كولكی می‌گیرند و سينه‌زنان و پرشور و حال مسير را پيموده و وارد ميدان و محل عزاداری می‌شوند و بعد از چند بار دور زدن با بقيه افراد يكی شده و همه با هم به عزاداری می‌پردازند.
نویسنده کتاب «آیین‌ها و سوگواری‌های مذهبی بهبهان» با بیان اینکه كولكی گرفتن و چار به چار شدن كه با شكوه و نظم خاصی در بهبهان اجرا می‌شود به گذشته‌های دور برمی‌گردد، افزود: امروزه تمامی محلات و هیئت‌های عزاداری در بهبهان (به جز هیئت‌های زنجيرزنی) به همين شيوه وارد صحن و سرای امامزادگان می‌شوند، اما شكـوه، هيبت و جلوه زيباتر آن در محلات قديمی بهبهان به علت كثرت جمعيت، انسجام، هماهنگی و اجرای بهتر چشمگيرتر است. از جمله محلات باسابقه در زمینه اجرای این آیین محل پر، كاروانسرا(گچ پزان)، پهلوانان، گود چهك، ملايان، بازارنو، عقلایی‌ها، خراسانی‌ها و... است.
محمدیان درباره فلسفه كولكی و بعضی از دلايل و عوامل انتخاب اين شیوه خاص برای ورود به صحن و سرای امامزادگان اظهار کرد: ايجـاد نظم و ترتيب و انسجام بيشتر برای هيئت عزادار، رعايت احترام به پيشكسوتان و بزرگ‌ترها، ايجـاد شور و حال بيشتر، القای پيام و اعلام آمادگی دفاع از ارزش‌ها و آرمان‌های نهضت عاشورا، به رخ كشيدن كثـرت جمعيت هيئت عزادار، تمييز محلات از يكديگر و جلوگيری از ورود افراد متفرقه از عوامل انتخاب این شیوه خاص است.
وی گفت: از آنجا كه هر نوع عزاداری در شرايط مكانی و زمانی خاص نوحه مخصوصی را می‌طلبد، ابياتـی كه هنگام اجرای كولكی خوانده می‌شوند نيز با اشعـار ديگر تفاوت دارند و نوحه‌پردازان و مرثيه‌سرايان خوش‌قريحه ابيات و مصراع‌هایی را برای کولکی ساخته و پرداخته‌اند كه بسيار متناسب با اين روش خاص است. ویژگی‌های اين ابيات ایجاز، شـورانگيزی، پيام رسانی، شعـارگونگی، اثرگذاری، حماسی و سه ضربی بودن آنهاست.
کامله بوعذار
انتهای پیام
