احساسات در تلاوت تقلیدکردنی نیست

به گزارش ایکنا از خوزستان، محمد کاکاوند، قاری قرآن کریم، درباره پردازش صوت در تلاوت قرآن کریم در برنامه جمعه‌شب‌های مؤسسه امام رضا(ع) اهواز، که شب گذشته 9 آبان‌ماه برگزار شد، اظهار کرد: به پردازش صدا کمتر پرداخته شده است و در فرم داوری مسابقات صوت عنوانی به نام استفاده هنرمندانه از صدا هست که دو نمره دارد.

وی با بیان اینکه پردازش صدا همان تکنیک صداست، به توضیح معنی آن پرداخت و افزود: منظور از این اصطلاح آن است که خواننده وقتی از صدایش استفاده می‌کند برای آن چه برنامه‌ای دارد. آیا صدایش را پردازش می‌کند؟ صدا را حالت و فرم می‌دهد؟ پردازش صدا فقط مخصوص مقوله صوت نیست و بخشی از آن مربوط به حوزه تنغیم است.

کاکاوند افزود: پردازش صدا را در اصطلاح قواعدالتجوید می‌گویند. تجوید یعنی حسن صدا. این موضوع با تجوید القرآن فرق می‌کند که مربوط به احکام الفاظ است و به کیفیت صدادهی برمی‌گردد. در صداپروری «سونوریته» وجود دارد، یعنی کیفیت صدادهی سونوریته هر کس با دیگری متفاوت است. کیفیت حالت‌دهی به این سونوریته مهم است که به آن اصطلاحاً «طنین» یا «رنين» صدا می‌گویند. این اصطلاح به پنج موضوع شامل سن فرد، جنس صدا، قدرت صدا، مساحت صدا و محدوده مطلوب صدا بازمی‌گردد. بعضی از پردازش‌های صدایی برای جنس خاصی از صدا مطلوب است. پردازش صدا در فردی با صدای بم با فردی دیگر با صدای متوسط متفاوت است. تغییر مقام و تغییر درجه صوتی در سنین پایین راحت‌تر می‌تواند انجام بگیرد و خواننده وقتی به سنین بالاتر می‌رود و قدرت صدایش کمتر می‌شود باید شیوه کار را عوض کند.

وی با بیان اینکه در حوزه تنغیم با سه مسئله لفظ، حال و نغم، که جمع حروف اول این سه کلمه «لحن» می‌شود روبرو هستیم، گفت: پردازش صدا با این سه موضوع ارتباط مستقیم دارد. در پردازش صدا با کیفیت ادای الفاظ کار داریم و در این باره «حال» محور کار است. تکنیک‌های صوت برای این است که خواننده صدای بدون فشار، کم‌تکلف و روان داشته باشد. اصطلاحی بین خوانندگان به نام «فیگور صدا» وجود دارد. یعنی بخش مهمی از پردازش صدا تنغیمی است و در بیان دیگر حالت‌های صدا قابلِ تقلید است نه خودِ صدا. منشاوی، غلوش، مصطفی اسماعیل و نعینع از سبک‌هایی هستند که تکنیک در صدا در آنها استفاده می‌شود یعنی حتماً باید تکنیک‌های صدایی در این سبک رعایت شود وگرنه چیزی از آن سبک باقی نمی‌ماند. روش درستی برای تقلید در کشور ما وجود ندارد و هر کس بر اساس روش خود کار می‌کند و در این صورت تقلید فرسایشی و خسته‌کننده می‌شود و آسیب‌های متعددی وجود دارد.

وی اظهار کرد: پردازش صدا موضوعی کاملاً علمی است و به مطالب متعددی بستگی دارد و بحث لحن( پردازش صوت) سبب و علت تنغیمی دارد. سبک لحنی می‌تواند شیوه خاص آهنگ‌پردازی فرد یا تقلیدی باشد. انتخاب آهنگی بدون شناخت درست، پردازش صدا را تحت تاثیر قرار می‌دهد. درجات صدا، شدت صدا و پردازش صدا در طنین صدا در این قالب قابل تعریف هستند. جابه‌جایی بین مواضع دستگاه تکلم تکنیک‌های متعددی دارد که اگر قاری اینها را نشناسد در تلاوت خود دچار دو شخصیتی یا سه شخصیتی می‌شود و صدای او در بم، متوسط و اوج متفاوت خواهد بود، چون نحوه جابجایی را نمی‌دانند.

کاکاوند با اشاره به اصطلاحات تحریر ملودیک در تلاوت، بافت موسیقایی و تحرک در مقام، گفت: یکی از نقاط برجسته قاریان مصری این است که آنها شگرد دارند؛ مثل شگرد غلوش در مقام رست. وقتی که فرد نداند در چه مقامی تسلط دارد پردازش صدا اتفاق نمی‌افتد. خروجی پردازش صدا، احساسات در تلاوت می‌شود. اینکه به یک قاری گفته می‌شود در قرائت حس بگیرد غلط است؛ احساسات تقلیدکردنی نیست بلکه ایجادکردنی است. اگر کسی شگرد نداشته باشد و بر روی مسائل صوتی و تنغیمی تسلط نداشته باشد هیچ‌وقت نمی‌تواند به احساسات در تلاوت دست پیدا کند. احساسات نتیجه یکسری علوم، شناخت‌ها و تسلط در اجراست که باعث می‌شود صدا حالت بگیرد. مهمترین کاری که در ایجاد حس باید انجام شود کم و زیاد کردن صدا یا اصطلاحاً «خفض صدا» است.