مبحث «انسان کامل» و اندیشیدن به مهدویت / ضرورت آسان‌سازی مفاهیم

سید علی صافی‎‏‏، استاد دانشگاه در گفت‌وگو با ایکنا از خوزستان‏، با بیان اینکه امامت و مهدویت در جامعه امروز از طریق موضوع «انسان کامل» قابل طرح است‏، گفت: مبحث انسان کامل‏‏ یک بحث تخصصی و نقطه مرکزی اعتقادات شیعه‏، مخصوصاً در بخش عرفان ناب شیعی است. در قرآن کریم از انسان کامل با نام خلیفه‌الله یاد شده است. با بررسی انسان کامل می‌شود به این نتیجه رسید که خداوند جهان را خلق کرده و انسان کامل را محل تجلی صفات و ارزش‌های وجودی خود قرار داده است.

وی با بیان اینکه انسان کامل آینه تمام نمای پروردگار برای بشر است‏، افزود: در این باب، مجموعه فراوانی از معارف وجود دارد مبنی بر اینکه انسان کامل کیست؟ بزرگان ما از قرن سوم به بعد آثاری را تحت عنوان «انسان کامل» نوشته‌اند و مخصوصا در قرون هشتم و نهم این مسئله به بلوغ خود رسید و حتی عرفایی که گرایش‌های غیر شیعی داشتند، به جهت کلامی و اعتقادی و معرفتی به این نقطه رسیده بودند که تا انسان کامل وجود نداشته باشد همه معارف غیر قابل اثبات است.

این کارشناس دینی ادامه داد: انسان کامل آن چیزی است که در مکتب شیعه به او امام گفته می‌شود. استاد مطهری در کتاب «انسان کامل» خود عتراف می‌کند مکتب عرفان از تمام مکتب‌های قدیم و جدید در باب انسان کامل غنی‌تر است.

صافی با بیان اینکه اهل بیت(ع) مصداق حقیقی انسان کامل هستند‏، گفت: آن‌ها آینه‌گردان صفات پروردگار هستند و اگر نباشند طبق روایات زمین اهل خود را فرو می‌برد: (لساخت الارض). امروز یگانه مصداق انسان کامل در دوره ما امام عصر(ع) که واسطه فیض است. جالب است که ابن عربی هم بر این باور است که «خداوند خود را در وجود کامل و جامع مشاهده می‌نماید. از این رو انسان کامل را روح عالم و آینه تمام‌نمای هستی قرار داد. به برکت این موجود جامع که خلیفه الهی نام دارد خداوند به مخلوقات نظر کرده است، آنها را بهره‌مند از برکت خویش قرار داد. نظام آفرینش با وجود او کامل شده و او برای جهان مانند نگین خاتم انگشتری است.» این همان بحث واسطه فیض در فرهنگ شیعی است.

این استاد دانشگاه ادامه داد: بنابراین عالم تا آن هنگام که انسان جامع حضور دارد، حفظ خواهد شد. انسان کامل، حقیقتی است که در عالم وجود ظاهر شده و کامل ترین کلمه الهی است و شما در هر زمانی‏، این انسان کامل را در مکتب شیعی به عنوان امام می‌شناسید. در دوران غیبت هم امام عصر(عج)، انسان کامل و خلیفه الهی و عامل پابرجایی تمام هستی است.

صافی با اشاره به شرایط دوره کنونی گفت: شرایط کنونی فراگیری بیماری کرونا توانسته است استیصال انسان متکبر مادی را به بشریت نشان دهد؛ یعنی کسانی که می‌گویند همه علوم در قبضه ما هستند و حیات و ممات جهان در قبضه ما است، در برابر  یک ویروس کوچک نادیدنی در عرصه‌های مختلف زندگی خود به هم ریختند.

وی با اشاره به آثار این تلاطم در عرصه‌های اقتصادی‏، سیاسی و فرهنگی گفت: این استیصال کمک می‌کند که بشر از برخی عوامل ظاهری و مادی که به آنها وابسته است قطع امید کرده و به درون خود مراجعه کند و به نیایش روی بیاورد. اینها تجلی فطرت الهی است که در درون همه انسان‌ها وجود دارد و به دلایلی غبار غفلت بر آن نشسته است. برای همین است که در روایات معرفت نفس‏، سودمندترین معارف دانسته شده است، چرا که خداوند آیاتی در وجود انسان قرار داده است که به وسیله آنها می‌تواند به حقانیت خداوند پی برد.

وی خاطرنشان کرد: اگر از این زاویه نگاه کنیم بحث انسان کامل و مهدویت قابل طرح است، منتها مفاهیم آن باید متناسب با ذهن مخاطب امروز آسان سازی شود و این کار بزرگان ما است که این مفاهیم را آسان‌سازی کنند تا بتوان به راحتی با آن ارتباط برقرار کرد. این آسان‌سازی ظرافت‌هایی دارد و باید به دور از لغزش به صورت عقلانی و با احتیاط انجام شود.