پاسخ به چند سؤال متداول درباره شب قدر

مهدی دغاغله، پیشکسوت و داور بین‌المللی قرآن کریم در یادداشتی که آن را در اختیار خبرگزاری ایکنا خوزستان قرار داد به تعدادی از پرسش‌های متداول درباره شب قدر پاسخ گفت. 

«چند نکته در مورد شب قدر برجسته و درخور توجه است:

• آيا نزول فرشتگان و روح و سپری شدن آن تا به صبح با فضایی معنوی فقط در همان شبی اتفاق افتاده که 1400 سال پيش قرآن در آن به یکباره نازل شده و پس از آن تنها سالروز آن رخداد عظيم و گرامیداشت آن برگزار می‌شود یا اینکه آن ويژگی‌ها (نزول فرشتگان وروح و..) تکرار می‌شود؟
• چرا شب قدر در ماه رمضان به طور دقيق مشخص نشده که کدام شب است؟
• آیا می توان گفت اشخاصی که به هر دلیلی نمی‌توانند روزه بگيرند و يا حتی نماز هم نمی‌توانند بخوانند(مانند مسائل خاص بانوان) از عظمت شب قدر محروم می‌شوند؟

 قبل از توضیح نقاط فوق باید عرض کنم که شب قدر یک شب عادی نیست بلکه شبی ذاتاً مبارک است (إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِي لَيْلَةٍ مُبارَكَةٍ إِنَّا كُنَّا مُنْذِرِينَ فِيهَا يُفْرَقُ كُلُّ أَمْرٍحَكِيمٍ)(الدخان/3-4)؛ (ما آن را در شبی مبارک نازل کردیم؛ زیرا که همواره بیم‌دهنده بوده‌ایم؛ در آن شب هر امری بر اساس حکمت (الهی) تدبیر و جدا می‌گردد.) خداوند متعال در بیان عظمت این شب می‌فرماید: (وَمَا أَدْرَاكَ مَا لَيْلَةُ الْقَدْرِ) (القدر/2) (و تو چه میدانی شب قدر چیست) و این اشاره‌ای است به اینکه شب قدر از دیگر شب‌ها کاملاً متمایز و متفاوت است.

آيه فوق نشان می‌دهد که در این شب، گویی که پرونده‌های مادی و معنوی همه خلایق مورد بازبینی قرار می‌گيرد و همه چيز برای آینده مقدر و امضا می‌شود. همه چيز صلح يا جنگ، وضعيت معيشت و اقتصاد، حوادث کوچک و بزرگ روزگار، بيماری و سلامتی، مرگ و زندگی، خوشبختی و بدبختی و .. مشخص می‌شوند. میزان تقرب اشخاص به خداوند و عدم وابستگی به غیر او سرنوشت انسان را عوض می‌کند. چقدر خوب است در این شب عظيم خلاص شدن از بلای ويروس کرونا هم در اولویت دعاها قرار بگيرد.

در پاسخ به سؤال اول باید گفت که پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید: (أن ليلة القدر مُستمِرَّةٌ إلى يوم القيامة)؛ (شب قدر تا روز قیامت استمرار دارد) معنای این روايت این است که شب قدر با همان کيفيت و وصف‌ها تکرار می‌شود. اما در خصوص پاسخ سؤال دوم باید گفت که روایات متعددی وجود دارد که شب نوزدهم و شب بیست‌ و يکم و نيز شب بیست و سوم و همچنين شب بیست و هفتم را مطرح کرده‌اند اما آنچه مسلم است و در روایات همه مذاهب آمده است این است که شب قدر در دهه اخر ماه مبارک رمضان است هنگامی‌که از امام باقر(ع) در مورد آیه فوق(ليلة مبارکة) سؤال شد فرمودند: (نَعمْ هِيَ لَيلَةُ القَدرِ، وَهِيَ فِي كُلِّ سَنَةٍ فِي شَهرِ رَمَضَانَ فِي العَشرِ الأَوَاخِرِ) (آری، منظور، شب قدر است که در هر سال در ماه رمضان و در دهه آخر آن است) اما چرا دقيقا مشخص نشده که کدام شب، شب قدر است؟ به نظر می‌رسد به سه دليل مشخص نشده است:

 اولاً: شب قدر در ده روز آخر ماه رمضان است از طرفی ماه مبارک رمضان گاهی 30 روز و گاهی 29 روز است. اکنون با عنایت به این مسئله اولین شب ماه رمضان 30 روزه، شب بیست و يکم و اولین شب ماه 29 روزه، شب بیستم خواهد بود. پس متغير است.

ثانياً: اختلاف افق در فواصل جغرافيایی متفاوت است و با توجه به رسالت جهانی پيامبر اکرم(ص) و انتشار اسلام در اقصی نقاط جهان بدیهی است که رؤيت هلال یکسان نیست.

ثالثاً: از امام علی (ع) در مورد زمان دقيق شب قدرسؤال شد(قيل لأمير المؤمنين (ع): )أخبرنا عن ليلة القدر؟ قال: لَسْتُ أَشُکُّ أَنَّ اللَّهَ إِنَّمَا یَسْتُرُهَا عَنْکُمْ نَظَراً لَکُمْ لِأَنَّکُمْ لَوْ أَعْلَمَکُمُوهَا عَمِلْتُمْ فِیهَا وَ تَرَکْتُمْ غَیْرَهَا وَ أَرْجُو أَنْ لَا تُخْطِئَکُمْ إِنْ شَاءَ اللَّه) (تردید ندارم که خداوند جهت مخفی داشتن شب قدر برای شما نظر و عنایت دارد؛ زیرا اگر آن را برای شما اعلام داشته بود، در همان شب به عبادت می‌‌پرداختید و در شب‌های دیگر عبادت را ترک می‌کردید و من هم به خواست خدا در مورد بهره‌برداری شما از شب‌های دیگر امیدوارم شما را محروم نکنم) بنابراین در اخفای آن حکمتی وجود دارد.