همنشین راوی دعای پرفیض سحرهای ماه رمضان/ نکاتی جالب درباره دعای ابوحمزه

به گزارش ایکنا از خوزستان، کتاب «سفره‌دار سحرگاهان» اثر صالحه سکوت با موضوع معرفی راوی دعای پرفیض ابوحمزه ثمالی به تازگی از سوی نشر آفاق به چاپ رسید. به همین مناسبت ایکنا خوزستان با مؤلف این کتاب گفت‌وگو کرده که متن آن را در زیر می‌خوانید:

صالحه سکوت، در گفت‌وگو با ایکنا از خوزستان درباره انگیزه خود از تألیف این اثر گفت: این روایت را در مورد جناب ابوحمزه از امام رضا(ع) شنیده‌ایم که فرمودند: «مثل ابوحمزه ثمالی در زمان خود مثل سلمان است». ایشان چهار امام را درک کرده است؛ امام سجاد(ع)، امام باقر(ع)‎، امام صادق(ع) و در روایتی آمده است: «وَ بُرْهَةً من الکاظم»و زمانی هم از دوران امام کاظم(ع). با شنیدن این روایت در مورد جناب ابوحمزه ترغیب شدم کاری در مورد ایشان انجام دهم.

وی اظهار کرد: در مسیر تألیف اثر از راهنمایی‌های آقای دکتر علیرضا هزار از استادان حوزه و دانشگاه و از محققان مؤسسه تاریخ جعفری بهره بردم.

این پژوهشگر تاریخ حدیث درباره آثار نوشته شده در مورد شخصیت ابوحمزه ثمالی گفت: تقریباً فقط یک شرح حال در مورد جناب ابوحمزه پیدا کردم که در معرفی ایشان خیلی قوی کار نشده بود و شاید مربوط به ۵۰ یا ۶۰ سال قبل بود. با توجه به اینکه کتاب شرح‌حالی در مورد جناب ابوحمزه نبود و این سال‌های اخیر به دلیل دعای ابوحمزه که در ماه مبارک رمضان خوانده می‌شود‏، ‏افراد اسم ابوحمزه را بسیار شنیده‌اند، این انگیزه شکل گرفت که خوب است مردم با شرح حال ایشان هم آشنا باشند.

سکوت درباره رویکرد خود در کتاب «سفره‌دار سحرگان» توضیح داد: رویکرد ما در این کتاب فقط شرح حال نیست، هر چند اول کتاب تاریخ عصر ابوحمزه بررسی و شرح حالی از ایشان نیز بیان شد، اما رویکرد ما رسیدن به این نقطه بود که روش جناب ابوحمزه ثمالی در تعامل با ائمه(ع) چگونه بود؟ ابوحمزه ثمالی، کسی است که امام صادق(ع) به ایشان فرمودند: «إِنِّی لَأَسْتَرِیحُ‏ إِذَا رَأَیتُک» من وقتی تو را می‌بینم، آسوده خاطر می‌شوم. این از توفیقاتی است که نصیب جناب ابوحمزه شده است. می‌خواهیم ببینیم ابوحمزه در تعامل با ائمه(ع) چطور بودند که چنین جایگاهی دارند.

نویسنده کتاب «سفره‌دار سحرگان» گفت: در مسیر بررسی احادیث ابوحمزه، کتابی از شخصی به نام شیخ حرزالدین، نویسنده لبنانی پیدا کردم که چند سال پیش توسط انتشارات «دلیل ما» چاپ شده بود. این کتاب مسند ابوحمزه ثمالی است، یعنی همه روایات نقل شده از جناب ابوحمزه ثمالی در کتب روایی ما، در این کتاب گردآوری شده است. این کتاب بررسی شد که ببینیم ابوحمزه از امام سجاد(ع)، از امام باقر(ع)، از امام صادق(ع) و امام کاظم(ع) چه احادیثی را نقل کرده است.

سکوت افزود: تمامی روایات بررسی و دسته‌بندی شدند. به طور مثال جناب ابوحمزه از امام سجاد(ع) ۹۶ حدیث دعایی، ۱۰ حدیث اعتقادی و 5 حدیث اخلاقی نقل کرده است. این دسته‌بندی زمان زیادی را به خود اختصاص داد، ولی خیلی ارزشمند است. علاوه بر مسند ابوحمزه، کتب روایی هم بررسی شد‏، چرا که در مجامع روایی ما احادیثی از ابوحمزه نقل شده بود که در کتاب شیخ حرزالدین نیامده بود.

این پژوهشگر دینی ادامه داد: بعد از این‌که شرح حال و تاریخ زمان ابوحمزه بررسی، کتاب به چند فصل تقسیم شد: فصل امام سجاد(ع)، فصل امام باقر(ع)، فصل امام صادق(ع) و فصل امام کاظم(ع). در فصل امام سجاد(ع) ماجرای اولین باری که جناب ابوحمزه با امام سجاد(ع) روبه‌رو می‌شود، بیان شده است. آنچه که در اولین دیدار روی می‌دهد بسیار جالب است.

وی ادامه داد: در هر یک از این فصل‌ها سه حدیث که ابوحمزه ثمالی به طور مستقیم از ائمه(ع) نقل کرده است، انتخاب و بررسی شدند. در کنار اینها نحوه تعامل جناب ابوحمزه با ائمه(ع) را هم بررسی کردیم. ابوحمزه نوعاً جملات خود را با این عبارت شروع می‌کند: « جُعِلْتَ فِداک»: جان من به فدای شما. خیلی جالب است که اولین مواجهه ابوحمزه با ائمه(ع) این است که می‌گوید: من به فدای شما. یا مثلاً گاهی که ابوحمزه سوالی از ائمه(ع) داشت، می‌گوید من یک ساعت در حیاط منزل امام منتظر ماندم، چون شخصی در محضر امام بود. ما می‌توانیم فرهنگ منتظر بودن را از زندگی ابوحمزه یاد بگیریم.

این محقق گفت: ابوحمزه با ائمه(ع) به سفر می‌رفت. همچنین خودش منبر می‌رفت و در کوفه جلسات درس داشت، اما مقید بود سالی یک‌بار به خدمت ائمه(ع) در مدینه برسد.

سکوت با طرح این سؤال که حال می‌خواهیم چه چیزی را از این بررسی‌ها بیاموزیم؟، گفت: می‌خواهیم بیاموزیم در برخورد با امام زمان(ع) چگونه باشیم. در لابه لای احادیث و مطالبی که در مورد جناب ابوحمزه خواندیم، ببینیم ابوحمزه چطور زندگی کرد که ائمه با دیدن او می‌فرمودند خیال ما با دیدن تو راحت می‌شود. جناب ابوحمزه، سید یا امامزاده نبود. ما به عنوان یک انسان عادی هم می‌توانیم طوری زندگی کنیم که امام زمان(ع) همان مطالبی که ائمه(ع) در مورد جناب ابوحمزه فرمودند در مورد ما هم بفرمایند. پس ما زندگی خود را از این اصحاب بزرگ الگو بگیریم و زندگی خود را بر اساس همان روند بچینیم.

وی درباره دعای ابوحمزه گفت: بخش مختصری از کتاب به دعای ابوحمزه ثمالی پرداخته و در سال‌های اخیر شروحی برای این دعا نوشته شده است. نکته جالب درباره این دعا این است که دعای طولانی ابوحمزه که در سحرهای ماه رمضان توفیق داریم بر سر سفره آن بنشینیم، دعایی نیست که جناب ابوحمزه در یک مجلس از امام سجاد(ع) شنیده باشد. این دعا در چند مجلس بیان شده و این چند مجلس به خواست امام توسط ابوحمزه پشت سر هم قرار گرفتند. اگر دقت کنیم در جاهایی از دعا عباراتی مثل «الحمدلله رب العالمین» یا صلوات داریم که اینها نشانه جدا بودن این فرازها از یکدیگر است.

سکوت گفت: از چهار امامی که ابوحمزه توفیق خدمت به آنها را داشته است، مطالبی در کتاب آمده است، مثلاً وقتی ابابصیر که از اصحاب خاص امام صادق(ع) است به خدمت امام می‌رسد، امام سراغ ابوحمزه را از او می‌گیرد، ابوبصیر در پاسخ می‌گوید: او مقداری کسالت دارد. امام فرمودند: ابوحمزه از شیعیان ما است و ما از او چیزی به جز خیر ندیدیم. خیلی جالب است که امام در مورد یکی از اصحاب چنین بفرمایند.

به گزارش ایکنا؛ متن پشت جلد کتاب چنین است: «ما مردمان امام‌ندیده دوران غیبت، طعم شیرین در محضر امام بودن را نچشیده‌ایم. گوارای وجود آنان که چشیده‌اند. همین عطش انگیزه می‌شود تا چند روزی زندگی کنیم با آنان که آمد و شدی خدمت امامان داشتند و این حلاوت ذره ذره در کامشان ریخته شد. چند لحظه‌ای همنشین می‌شویم با راوی دعای پرفیض سحرهای ماه مبارک رمضان جناب ابوحمزه ثمالی تا رایحه دلنشین زندگی در محضر امامان در جانمان بنشیند به این امید که رخ بدهد.»