چه عواملی مانع فهم آموزه‌های مهدویت می‌شود

حجت‌الاسلام والمسلمین ابراهیم غبیشاوی، استاد مرکز تخصصی مهدویت حوزه علمیه خوزستان، درباره موانع پیش روی درک آموزه مهدویت، گفت: می‌توانیم این موانع را به دو گروه درونی و بیرونی تقسیم کنیم که در اینجا درباره موانع درونی سخن می‌گوییم. قرآن کریم مانع درونی پذیرش حق را جهل و تعصب انسان‌ها می‌داند؛ این جهل گاهی علمی و گاهی عملی است و خداوند از هر دو جهت انسان را مورد نکوهش قرار می‌دهد.   

وی با بیان اینکه قرآن کریم باورداشت توحید، معاد و نبوت را برای انسان مفروض گرفته است، توضیح داد: خداوند متعال دائماً از صفات خود با بشر سخن می‌گوید به این دلیل که فطرت انسان خداجو است و می‌فرماید: «وَلَئِنْ سَأَلْتَهُمْ مَنْ خَلَقَهُمْ لَيَقُولُنَّ اللَّهُ»(زخرف، 87) بشر در وجود خدا شک ندارد به این دلیل که با فطرت خود آن را در می‌یابد. پس مانع رسیدن به خداوند و پذیرش نبوت و امامت چیست؟ این موانع بیشتر درونی هستند.

این استاد حوزه علمیه ادامه داد: معنی جهل علمی واضح است، مردم برای فهمیدن حق تلاشی نمی‌کنند. سال‌هاست که آثار فراوانی در حوزه مهدویت به چاپ می‌رسد، این آثار چقدر خواننده دارد؟ کتب مهدوی به کنار، خود قرآن کریم که کتاب حق است، ما چقدر با این کتاب ارتباط داریم؟ جهل علمی یک معضل جدی است.

غبیشاوی درباره جهل عملی نیز گفت: آنهایی که حق را فهمیدند هم گرفتارند، گاهی علم حجاب پیش‌روی انسان می‌شود. در مناجات شعبانیه می‌خوانیم: «وَ اَنِرْ اَبْصارَ قُلوبِنا بِضِیاءِ نَظَرِها اِلَیْکَ، حَتّی تَخْرِقَ اَبْصارُ الْقُلوُبِ حُجُبَ النّورِ» برخی حجاب‌‌ها، نور هستند، اما مانع دید انسان می‌شوند که یکی از این حجاب‌ها علم است. گاهی انسان با عبادت خود مغرور می‌شود و این‌گونه عبادت یک حجاب می‌شود.

وظیفه ذاتی امام

وی تصریح کرد: یکی از بزرگترین مسائل در بحث شناخت خداوند و اولیای الهی این است که مردم دین و ولایت را برای تحقق امور و اهداف دنیوی خود در نظر می‌گیرند. این بزرگترین معضلی است که بشر با آن رو به رو است. نبی یا امام کسی است که ما را به توحید الهی برساند، وظیفه ذاتی امام تحقق دین الهی است، اما متأسفانه آنچه مردم از دین انتظار دارند تحقق اهداف دنیوی است.

استاد مرکز تخصصی مهدویت اهواز ادامه داد: خداوند متعال در سوره مبارکه اعراف آیاتی را بیان می‌کند که نشان می‌دهد یکی از معضلات پیامبران الهی با مردم همین مساله است: «وَقَالُوا لَنْ نُؤْمِنَ لَكَ حَتَّى تَفْجُرَ لَنَا مِنَ الْأَرْضِ يَنْبُوعًا، أَوْ تَكُونَ لَكَ جَنَّةٌ مِنْ نَخِيلٍ وَعِنَبٍ» (اعراف، 90-91) انسان به فکر دنیای خود است و به این فکر نمی‎‌کند که پیغمبران آمده‌اند انسان را از مشکلات معرفتی، فکری و روحی رهایی ببخشد و از انبیا درخواست‌های مادی و دنیایی داشتند.

وی با بیان اینکه همه پیغمبران الهی با این مسئله مواجه بودند، گفت: قرآن کریم می‌فرماید: «وَمَا أَرْسَلْنَا مِنْ رَسُولٍ إِلَّا لِيُطَاعَ بِإِذْنِ اللَّهِ: و ما هيچ پيامبرى را نفرستاديم مگر آنكه به توفيق الهى از او اطاعت كنند» (نساء، 64)، اما متأسفانه مردم پیغمبران را برای امور مادی می‌خواستند و بزرگترین مشکل، مادی‌گرایی انسان بوده است.

این پژوهشگر مهدویت افزود: اگر از مشرکین عبور کنیم و به امت اسلامی بپردازیم، متاسفانه همین مساله را در مواجهه با امامت و مهدویت مشاهده می‌کنیم. ما امام زمانی را می‌خواهیم که مشکلات دنیایی ما را برطرف کنند. چه قدر این تفکر رواج دارد که بگوییم امام ظهور می‌کنند تا دین الهی را زنده کنند؟ در دعای عهد که فرموده‌اند هر روز بخوانید، عرضه می‌کنیم: «وَاجْعَلْهُ اللّٰهُمَّ مَفْزَعاً لِمَظْلُومِ عِبادِكَ، وَناصِراً لِمَنْ لَايَجِدُ لَهُ ناصِراً غَيْرَكَ، وَمُجَدِّداً لِمَا عُطِّلَ مِنْ أَحْكامِ كِتابِكَ، وَمُشَيِّداً لِمَا وَرَدَ مِنْ أَعْلامِ دِينِكَ وَسُنَنِ نَبِيِّكَ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وآلِهِ»؛ کار امام زمان(عج) این است.

ضعف در تبلیغ مهدویت

این استاد حوزه تصریح کرد: متأسفانه بزرگترین ضعفی که در تبلیغ مهدویت داریم این است که عدالت را فقط در ابعاد دنیوی آن به مردم نشان می‌دهیم. عدالتی که در روایات برای امام عصر(عج) تعریف شده است، عدالت انسانی و دینی است. مهدویت را چنان که هست به مردم معرفی نکردیم و آنچه مردم می‌خواستند گفتیم و این درست نیست. حق را باید چنان که هست بگوییم نه آن‌گونه که دیگران می‌خواهند.

غبیشاوی خاطرنشان کرد: در تاریخ ائمه(ع) هم این مسائل را می‌بینیم. مردم بعد از خلیفه سوم به حضرت امیرمؤمنان(ع) روی آوردند، اما بعدها می‌بینیم مقابل حضرت می‌ایستند، چراکه امام نمی‌پذیرفتند بر اساس هواهای نفسانی مردم حرکت کنند. حتی جنگ‌هایی که به امیرالمؤمنین(ع) تحمیل کردند به این دلیل است که خط مشی حضرت را برخلاف منافع دنیوی خود می‌دیدند.  

وی بزرگترین مانع بهره‌مندی از امام معصوم را مقدم داشتن امور نفسانی برشمرد و تصریح کرد: مقبولیتی که باید برای حجت الهی در دلهای مردم باشد، هنوز وجود ندارد. این انحراف جدی یعنی مقدم داشتن امور نفسانی بر دین در انسان وجود دارد و این برای انسان، یک شر محسوب می‌شود. حضرت علی(ع) در سخنی فرمودند: «من لم یعرف مضرة الشر، لم یقدر علی الامتناع منه» آن‌که ضرر شر را متوجه نمی‌شود، نمی‌تواند خود را از آن باز دارد. مفهوم این حدیث آن است که تا زمانی که انسان منافع خیر را متوجه نشود، به سمت آن نمی‌رود. مردم ما فایده وجود امام و حجت الهی را درک نکرده‌اند.

غبیشاوی در پایان تصریح کرد: گاهی روی برخی داستان‌ها با مضمون دستگیری امام از فردی که در بیابان یا ... گم‌شده تأکید می‌کنیم، این‌گونه داستان‌ها ولو اینکه درست باشد، باید بدانیم وظیفه اصلی امام، هدایت قلوب الی‌الله است. کارکرد امام در غیبت هم همین هدایت باطنی است و این را فراموش کردیم. درخواست‌های کوچکی از امام داریم در حالی‌که باید از ایشان بخواهیم دستی به سینه ما بکشند. ما مبلغان و نخبگان جامعه قبل از همه باید عامل به این نکته باشیم.