محبت اهل بیت(ع) برای شیعه بودن کافی است؟

متن زیر درباره ویژگی‌های شیعیان از نگاه امام محمدباقر(ع) است که به مناسبت سالروز شهادت این امام همام از سوی مرضیه محمدزاده، پژوهشگر خوزستانی تاریخ اهل بیت(ع) منتشر شده است:

امام محمدباقر(ع) خطاب به جابر بن يزيد جُعفی درباره شيعه فرمودند: «يَا جَابِرُ أَ يَكْتَفِي مَنِ انْتَحَلَ التَّشَيُّعَ أَنْ يَقُولَ بِحُبِّنَا أَهْلَ الْبَيْتِ فَوَ اللّهِ مَا شِيعَتُنَا إِلَّا مَنِ اتَّقَي اللّهَ وَ أَطَاعَهُ وَ مَا كَانُوا يُعْرَفُونَ إِلَّا بِالتَّوَاضُعِ وَ التَّخَشُّعِ وَ أَدَاءِ الْأَمَانَةِ وَ كَثْرَةِ ذِكْرِ اللّهِ وَ الصَّوْمِ وَ الصَّلاةِ وَ الْبِرِّ بِالْوَالِدَيْنِ وَ تَعَهُّدِ الْجِيرَانِ مِنَ الْفُقَرَاءِ وَ ذَوِي الْمَسْكَنَةِ وَ الْغَارِمِينَ وَ الْأَيْتَامِ وَ صِدْقِ الْحَدِيثِ وَ تِلاوَةِ الْقُرْآنِ وَ كَفِّ الْأَلْسُنِ عَنِ النَّاسِ إِلَّا مِنْ خَيْرٍ وَ كَانُوا أُمَنَاءَ عَشَائِرِهِمْ فِي الْأَشْيَاءِ».

ای جابر! آيا کسی که تشيع را پذيرفت (می‌تواند) به همين بسنده کند و بگويد ما اهل‏ بيت را دوست داريم؟ به خدا سوگند شيعيان ما نيستند جز آنان كه پرهيزکاری از خدای را در پيش گيرند و از او پروا داشته باشند و فرمانش برند و او را اطاعت کنند. ای جابر! شيعه ما فقط با اين صفات و اعمال شناخته می‌شوند: فروتنی، خشوع، بازپس دادن امانت (امانتداری)، ياد كردن بسيار خداوند (ذکر او را بسيار گفتن)، روزه‏‌داری و نمازگزاری، نيكی به پدر و مادر، رسيدگی در كار همسايگان تهيدست و بيچارگان و بدهكاران و يتيمان، راست‌گفتاری، تلاوت قرآن، سخن نگفتن با مردم جز به نيكی و از آنان جز به خوبی ياد نکردن، و در هر چيزی امين خويشاوندان و ديگران باشند. (الکافی، ج۳، ص۷۴؛ تحف العقول، ص۲۹۵).

ویژگی‌های بارز شيعه

در روايت امام باقر(ع)، محبت به امام بدون اطاعت از خدا، رعايت تقوا و پيروی از دستورات الهی مانند نماز، روزه، نيکی به فقرا و خويشان و مردم و بدون پيروی از سنت و سيره ائمه معصومين عليهم‌السلام بی‌ارزش تلقی می‌شود. آن حضرت کثرت سجود، اشک، دعا و مناجات را از خصائص بارز شيعه دانسته‌ و فرمودند:

«شيعتنا أهل الورع و الاجتهاد و أهل الوفاء و الامانة و أهل الزهد و العبادة و أصحاب احدي و خمسين ركعة في اليوم و الليلة القائمون بالليل و الصائمون بالنهار يزكّون أموالهم و يحجّون البيت و يجتنبون كل محرّم»: شيعيان ما در بالاترين مراحل تقوا در زمره كوشندگان و وفاكنندگان به عهد و امانت بوده و اهل زهد و عبادت هستند، از افرادی هستند كه در هر شبانه‌روز پنجاه و يک ركعت نماز به جای می‌آورند. آنان شب‌ها در حال عبادت و روزها در حال روزه هستند. زكات اموال خود را پرداخته، به زيارت خانه خدا می‌روند و از تمام محرمات الهی اجتناب می‌كنند. (صفات الشيعه، ص۱۶۳) و فرمودند: «انّ شيعتنا من شيّعنا و اتّبع آثارنا و اقتدي بأعمالنا» شيعيان ما كسانی‏‌اند كه از ما و آثار و اعمال ما پيروی كنند. (بحار الانوار، ج۶۸، ص۱۵۴)

امام رضا(ع) از پدرانش از امام باقر(ع) روايت کند که آن حضرت به خيثمَه فرمود: «به شيعيان ما بگو: ما به هيچ روی نزد خداوند پاسخگوی مسئوليت‏‌های آنان نيستيم، زيرا که جز با عمل، به نعمت‏‌های جاويد خداوند دست نخواهند يافت. به آنان بگو: بزرگ‏ترين حسرت‏‌ها در قيامت، از آنِ کسی است که از عدالت سخن بگويد و در عمل عدالت نکند. بگو: اگر ايشان به آنچه تکليفشان است عمل کنند، در روز رستاخيز رستگارنند».

برائت از آتش برای هيچ کس قطعی نیست

امام باقر(ع) برائت از آتش را برای هيچ کس قطعی نمی‌داند. امام در روايتی ديگر خطاب به جابر بن يزيد فرمود:

«يَا جَابِرُ وَ اللّهِ مَا يُتَقَرَّبُ إِلَي اللّهِ تَبَارَكَ وَ تَعَالَي إِلَّا بِالطَّاعَةِ وَ مَا مَعَنَا بَرَاءَةٌ مِنَ‏ النَّارِ وَ لَا عَلَي اللّهِ لِأَحَدٍ مِنْ حُجَّةٍ مَنْ كَانَ لِلّهِ مُطِيعاً فَهُوَ لَنَا وَلِيٌّ وَ مَنْ كَانَ لِلّهِ عَاصِياً فَهُوَ لَنَا عَدُوٌّ وَ مَا تُنَالُ وَلَايَتُنَا إِلَّا بِالْعَمَلِ وَ الْوَرَع‏»( الکافي، ج۲، ص۷۴-۷۵)

ای جابر! به خدا جز با اطاعت به خدای تبارک و تعالی نمی‌توان تقرب جست و از آتش برائت پيدا کرد. هيچ‏ کس(برای رهايی خويش) نزد خداوند حجت و دليلی ندارد. هر كه مطيع و فرمانبردار خداوند بود و از او فرمان برد و ما را دوست داشت، او ولیّ و دوست ما است و هر کس نافرمانی خدا کرد، او دشمن ما است و دوستی ما او را سودی نبخشد و به ولايت ما دست نخواهند يافت مگر با عمل و پارسايی خدا؛ و حبّ اهل‌بيت و ائمه منفعتی به او نمی‌رساند.

در زمان امام باقر(ع)، بدعت‌گزاران و دين‏‌سازان گمراه، عقايد و افكار باطلی در ميان مسلمين انتشار می‌دادند كه نمونه‏‌ای از آنها در اين زمان هم در ميان عوام مسلمين ديده می‌شود، مانند عقيده به اينكه تنها قبول تشيع يا محبت اميرالمؤمنين(ع) يا اميدواری به خدا يا گريه برای امام حسين(ع) بدون هيچ طاعت و عبادت ديگر موجب سعادت و نجات است. امام باقر(ع) با يک جمله كوتاه، تمام رشته‏‌های اوهام و خرافات ايشان را بر باد داده، شيعيان خود را بيدار و هوشيار می‌كند و شاهراه حقيقت را پيش پای آنها می‌گذارد و می‌فرمايد:

«لا تَذْهَبْ بِكُمُ الْمَذَاهِبُ فَوَ اللَّهِ مَا شِيعَتُنَا إِلَّا مَنْ أَطَاعَ اللّهَ عَزَّ وَ جَلَ» (الکافي، ج۲، ص۷۳) افكار و عقايد باطل، شما را منحرف نسازد و هر مذهبی شما را به راهی نبرد، به خدا كه شيعه ما نيست، جز آنكه خدای عزّوجل را اطاعت كند. پس يگانه راه سعادت و نجات اطاعت خداوند است و بس. پس دوستی و محبتی که شباهت و پيروی را به دنبال داشته باشد، می‌تواند مرتبه و جايگاه انسان را تغيير دهد. همچنان که در روايات آمده است: «هرکس را دوست بداری در قيامت با او محشور می‌شوی» (علل الشرايع، ص۳۸۳).

امام تقوا، علم و عقل را عوامل مداومت و پذيرش اعمال دانسته‌اند. در حالی که در روايات غاليانه ادعا بر اين است که همه اعمال بدون حُبّ ائمه حبط شده و بی‌ارزش خواهند شد. مجموعه اين روايات در کنار رواياتی که ظالمين و بدکاران را تنها با ادعای حُبّ ائمه مشمول بخشش می‌دانند، قطعاً زمينه‌ساز نوعی اباحه‌گری در جوامع شيعی بوده و هست. شايد با توجه به اين نکته باشد که امام صادق(ع) پس از شهادت فردی به خدا، رسالت پيامبر اکرم(ص) و امامت ائمه معصومين عليهم‌السلام او را به تقوا و ورع و.. سفارش کرده‌اند.