آثار فردی و اجتماعی بخل از نگاه سیدالشهدا(ع)

به گزارش ایکنا از خوزستان، محمدرضا سنگری، مؤلف کتاب «آیینه‌داران آفتاب» و پژوهشگر عاشورایی، شب گذشته، 13مردادماه در ششمین برنامه سخنرانی خود در مؤسسه فرهنگ عاشورا به تبیین آثار فردی و اجتماعی بخل از نگاه امام حسین(ع) و رویات پرداخت.

وی افزود: منزل شقوق دوازدهمین منزلی است که امام حسین علیه السلام در ایام ذی الحجه سال 60 در آن فرود می‌آیند. ایشان در این منزل این شعر را خوانده‌اند که شامل ۴ بیت است:

فَإِنْ تَكُنِ الدُّنْيَا تُعَدُّ نَفِيسَةً/ فَدَارُ ثَوَابِ اللَّهِ أَعْلَى وَ أَنْبَلُ‏

وَ إِنْ تَكُنِ الْأَمْوَالُ لِلتَّرْكِ جَمْعُهَا/ فَمَا بَالُ مَتْرُوكٍ بِهِ الْحُرُّ يَبْخَلُ‏

وَ إِنْ تَكُنْ الْأَرْزَاقُ قِسْماً مُقَدَّراً/ فَقِلَّةُ حِرْصِ الْمَرْءِ فِي الْكَسْبِ أَجْمَلُ

وَ إِنْ تَكُنِ الْأَبْدَانُ لِلْمَوْتِ أُنْشِئَتْ/ فَقَتْلُ امْرِئٍ بِالسَّيْفِ فِي اللَّهِ أَفْضَلُ‏

سنگری ادامه داد: اگر دنیا سرایی دلچسب و شیرین است، جهان پاداش‌های الهی پرشکوه تر و زیباتر است. اگر بدن‌ها را برای مرگ آفریده‌اند، پس زیباتر آن است که با شمشیر در راه خدا کشته شوند و اگر رزق و روزی‌ها تقسیم شده است، آزمندی کمتر، باشکوه تر است و اگر ناگزیر اموال برای وراث ترک می‌شود، دیگر چه جای بخل و حرص و آزمندی؟

وی با بیان اینکه در اطراف این شعر گونه‌های بخل را مطرح کردیم، گفت: در ادامه نتایج بخل را بر اساس روایات در حوزه فردی و اجتماعی بیان می‌کنیم. در حوزه فردی بخل چه تأثیری خواهد گذاشت؟ تأثیر اول: بخل و تنگ چشمی همه بدی‌ها را با خود همراه خواهد آورد؛ یعنی فرد بخیل دچار زشتی‌ها و ناروایی‌های دیگر هم خواهد شد، مثلاً دروغ خواهد گفت. توان مالی دارد، اما کتمان می‌کند. اثر دوم: ایمان را به‌تدریج می‌سوزاند و محو می‌کند. اثر سوم: بخل، حسد را پشت سر خواهد آورد. بخیل نسبت به کسانی که بیشتر از او دارند، حسادت می‌کند و دست و پا می‌زند خود را به آنها برساند و در یک رقابت دنیایی قرار می‌گیرد. یادتان باشد بخیل همه چیز را برای خود می‌خواهد.

این پژوهشگر عاشورایی افزود: به فرموده قرآن، بخل نفاق را هم در دل جای می‌دهد و فرد بخیل، زیست دو رنگی یا چند رنگی پیدا می‌کند. سرانجام بخل، فقر می‌آورد. آسایش دنیوی از آنها سلب خواهد شد. به هیچ وقت به بخیل خوش نخواهد گذشت، چون همیشه نگران است و به همه مظنون است.

وی به نتایج اجتماعی بخل اشاره کرد و تصریح کرد: آنچه مطرح می‌کنم عصاره و خلاصه روایت‎‌ها است. فرد بخیل سستی اعتقاد و سوءظن به خدا پیدا می‌کند. در تصور او این است که خدا، امروز به من داده است، اگر آن را بدهم ممکن است دیگر به من ندهد. سوءظن به مردم خواهد داشت تصور می‌کند همه می‌خواهند از او بکَنند. انسان‌های بخیل به فرموده امام حسین(ع) زیست شیرینی نخواهند داشت. زیان اجتماعی دیگر بخل، دروغگویی، بیداد، ظلم و قطع صله رحم است. بخیل بین خود و دیگران فاصله می‌اندازد، به آنها ستم می‌کند و اگر توان هم دارد دست آنها را نمی‌گیرد. زیان سوم بی وفایی نسبت به دوستان است. بخیل دوستانش را از دست خواهد داد.

مؤلف کتاب «آیینه‌داران آفتاب» به اثر چهارم اشاره کرد و گفت: بخیل درگیری دائمی درونی و بیرونی دارد؛ به دیگران سخت می‌گیرد و زمینه اصطکاک های درون خانوادگی را به وجود می‌آورد. ظلم به جامعه و زیان اجتماعی بخل است؛ کسی که می‌تواند یاری‌گر دیگران باشد از کمک به آنها ابا می‌کند.

سنگری گفت: بخیل آماده جنایت می‌شود. طبق فرموده قرآن کسانی که بخل می‌ورزند، تصور نکنند این به نفع آنهاست بلکه برای آنها شر است، خداوند آنچه را نسبت به آن بخل ورزیدند طوق آتشی می‌کند و بر گردنشان می‌آویزد. این بخل ممکن است بخل علمی، قدرت، بخل شهرت و آبروی اجتماعی نیز باشد.

وی ادامه داد: تصور نکنید اگر کسی شهید شود و بخل بورزد، می‌تواند از آثار آن رها شود. در صحنه جهاد کسی در خدمت پیغمبر(ص) کشته شد زنی که مادرش یا همسرش بود می‌گریست و می‌گفت «واشهیدا» پیامبر(ص) به او فرمودند: «چه میدانی که او شهید است؟ شاید او بخیل بود یا سخن بی‌فایده گفته است» یعنی اینها انسان را آن سوء گرفتار می‌کند، حتی اگر انسان شهید باشد. سعد بن معاذ کسی بود که پیامبر اکرم(ص) بر او نماز خواند و فرشتگان در تشییع پیکر او حضور داشتند، وقتی پیامبر(ص) او را در قبر گذاشتند، روی خود را برگرداندند و فرمودند، قبر او را فشرد، چرا که در خانه همسر و فرزندانش را اذیت می‌کرد و به آنها تنگ می‌گرفت. با تمام عظمت مقام شهید این مسائل برای شهید مطرح است. اینها نکات درس آموز و تکان دهنده است.

این پژوهشگر اظهار کرد: در روایات آمده است: «از میان مردم، کسی که کمتر آرامش دارد بخیل است» و همچنین نقل شده است «انسان به سوی فقری که از آن فرار کرده است شتاب دارد، مانند فقیران در دنیا زندگی می‌کند اما در روز قیامت حساب ثروتمندان را از او می‌کشند» به فرموده روایات بخیل هیچ وقت کنار خدا نیست و با خدا نفس نمی‌کشد. همچنین فرمودند: «برای بخیل همین بس که نسبت به خدا سوءظن دارد.» همیشه آدم‌های بخیل بهانه‌های زیاد دارند و از مردم می‌گریزند.

وی با اشاره به اینکه بخل، زادگاه بدی‌ها و زشتی‌های دیگر است، تصریح کرد: بخل، یقه فرد را می‌گیرد و او را به سوی بدی‌های دیگر می‌کشاند. در روایات نقل شده «من بخل بماله ذلّ و من بخل بدنیه جلّ» کسی که نسبت به مالش بخل بورزد به ذلت و خواری می‌افتد و کسی که نسبت به دینش بخل ورزد(دین فروشی نکند) عظمت پیدا می‌کند، یعنی دین خود را مصرف نمی‌کند. برخی با دین خود را تکیه گاه دنیای خود قرار می‌دهند. دین را برای دنیا خرج نکنید.

وی ادامه داد: در روایات آمده است، بدترین بخل «شُح» است. امام حسن(ع) در پاسخ به پسرش که فرمود «شُح» چیست؟ فرمود: آن است که چیزی را که در دست داری، داشته خود ببینی و آنچه انفاق کنی، از دست رفته بپنداری. امام صادق(ع) فرمودند «شُح» از بخل بدتر است. شح آن است که فرد به آنچه در دست مردم است، چشم دارد و دوست دارد، داشته‌های دیگران را به مال خود اضافه کند. آرزویش این است که هیچ کس، چیزی نداشته باشد. رسول خدا(ص) فرمودند «از بخل دوری کنید، کسانی را که پیش از شما بودند هلاک کرد، چراکه حرام الهی را حلال و حلال او را حرام کردند» و سلام بر اسلم بن عمر، یار ایرانی امام حسین(ع) که در رجز خود گفت بخل باعث شده است که روبروی امام خود بایستید.

سنگری گفت: بخل ۳۳ هزار نفر را در مقابل امام شکل می‌دهد. در تاریخ یعقوبی نوشته شده است در روز ششم محرم، دو هزار نفر در فرات غسل ‌کردند تا قربه الی الله امام حسین(ع) را بکشند. بخل اینها را به این نقطه رسانده است. پیغمبر(ص) فرمودند بخیل، نزدیک به آتش و دور از بهشت است. در روایات گفته‌اند جاهل سخی، برتر از عالم بخیل است. یکی دیگر از جملات پیامبر(ص) این است که فرمودند: «بخل درختی است که ریشه آن در درخت زقوم فرو رفته است» بخل ناشی از کفر است و عاقبت کفر آتش است. خدا قسم یاد کرده است که بخیل را وارد بهشت نخواهد کرد. گفته‌اند پیامبر(ص) در تشییع جنازه فردی شرکت کرد و خانواده او از پیامبر(ص) خواستند انبار خرمای او را به دیگران ببخشد. پیامبر اکرم(ص) یک خرما را برداشتند و فرمودند اگر آنگاه که خودش زنده بود این یک دانه را می‌بخشید از تمام خرماهایی که به دست منِ پیغمبر بخشیده می‌شود ارزشش بالاتر بود.

وی با بیان اینکه گره از کار دیگران باز کنیم و به شیوه امام حسن(ع) مجتبی ببخشیم، گفت: نگران نباشید خدا به جای آن می‌دهد. ان شاالله خداوند ما را از شر بخل در امان نگه دارد و به ما دستی گشاده، رویی گشاده و قلب و زیستی گشاده عنایت بفرماید.