۱۰ ویژگی بارز حضرت زینب(س)

«خصائص زینبیه» (ویژگی‌های حضرت زینب) یکی از کتاب‌های خواندنی درباره مقام حضرت زینب(س) اثر مرحوم سیدنورالدین جزائری از علمای قرن چهاردهم هجری خوزستان است. در این کتاب 39 ویژگی حضرت زینب(س) با ذکر مصادیقی از سیره ایشان بازگو شده است.

به گفته محقق کتاب؛ ناصر باقری بیدهندی «مشاهده مطالب ناصحیح و غلط در کتاب‌های مقتل» انگیزه مؤلف کتاب در تحقیق بیشتر در ویژگی‌های حضرت زینب(س) و ارائه تصویر کامل‌تری از شخصیت این بانوی تأثیرگذار بود. به مناسبت سالروز ارتحال این بانوی بزرگ اسلام، متن زیر گزیده ده مورد از مهم‌ترین ویژگی‌های بیان شده در این کتاب است: 

موثقه

از جمله القاب آن حضرت «موثقه» است. به این معنا که ایشان محل اعتماد حضرت سیدالشهدا(ع) و حضرت سجاد و حافظ شرایع الهی بلکه محل وثوق تمامی مردم بود. به نحوی که حضرت سیدالساجدین(ع) هر وقت بیان اخبار و احادیث می‌فرمودند و می‌خواستند که در اذهان مردم جای گیرد و از ایشان بپذیرند، اسنادش را به حضرت زینب(س) می‌دادند و از ایشان نقل می‌کردند. چنان که ابن عباس می‌گفت «حدثتنا عقیلتنا» و این نشان‌دهنده این است که این مکرم محل وثوق و اعتماد عامه مردم بودند.

شجاعت

یکی دیگر از صفات ایشان شجاعت است؛ مراد از شجاعت قوت قلب است. چنانچه در این گرفتاری‌هایی که برای حضرتش فراهم آمد، به شجاعت و نیروی قلب خود را نگه داشت و در هر حال با کمال ثبات ایستادگی کرد. در چند مورد شجاعت ایشان بیش از پیش تجلی کرد؛ برای مثال در عصر عاشورا وقتی که لشکر برای غارت حرم محترم امام حسین علیه السلام ریختند و خواستند حضرت سجاد(ع) را شهید کنند آن حضرت ممانعت کرد و چنان شجاعت به خرج داد تا حضرت را نجات داد.

مقام امتحان

یکی دیگر از خصیصه‌های حضرت «مقام امتحان» است. یکی از موازینی که مقامات و کمالات انسانیت را معین می‌کند مقام امتحان است که ملکات انسان را نشان می‌دهد. هر کس در هر مقام باشد باید در بوته امتحان قرار گیرد و اهل معرفت این مقام را میزان و فصل‌الخطاب می‌دانند. چون امتحانات آن حضرت اغلب در سفر کربلا بود در حقیقت کربلا معراج و محل قرب حضرت بود که در آن به مقامی رسید که شایسته هر کس نبود و چنان قرب الهی پیدا کرد که شباهت به جد انور خود پیدا کرد. امتحان به ترس، گرسنگی و تشنگی، اذیت‌های جسمانی و روحانی، فقدان فرزندان و برادران و در هر یک از امتحانات آن حضرت، خصوصیاتی داشت که مخصوص خودش بود. از همه اینها شدیدتر که همه امتحانات در یک روز بود و خدا داند چه استعدادی در این وجود مبارک و عقل محض بوده که چنین امتحان شد و از همه امتحان‌ها بیرون آمد و در هر حال ثابت قدم بود. یک مورد از نمونه‌های معرفت و یقین حضرت زینب(س) در عصر عاشورا است که پس از گریه بر برادر به درگاه خداوند عرض کرد «خدایا این قلیل قربانی را از آل محمد(ص) قبول فرما».

محبت حضرت احدیت

یکی دیگر از ویژگی‌های حضرت، محبت حضرت احدیت است. وقتی در احوال ایشان نگاه می‌کنیم، او را یکه‌تاز میدان محبت و فانی در بحر حضرت احدیت می‌بینیم؛ چنان غرق مهر و محبت بود که هر بلایی بر او وارد می‌شد همه را در راه حضرت حق خریدار بود و در راه محبت حضرت احدیت از مقام امن و امان ترک علایق کرد و به زمین کربلا رفت و در روز عاشورا آن مصیبت‌ها را دید.

رضا و تسلیم

یکی دیگر از ویژگی‌های حضرت زینب(س) مقام رضا و تسلیم ایشان است و تحصیل این دو از بسیاری از ملکات مشکل‌تر است چرا که رضا به قضای خداوند و تسلیم سفر و در همه حالات شاکر بودن بسیار دشوار و مشکل است. آن حضرت در نهایت این مقام، پیروی از جد بزرگوار خود کرد و در مسافرت کربلا و کوفه و شام آن مصیبت‌هایی که بر ایشان وارد شد همه این ناملایمات پذیرفت. از حمید بن مسلم نقل شده است که هر چه آتش به او نزدیک می‌شد ابداً اعتنایی نمی‌کرد و در این کلام که «خداوندا این قربانی را از آل محمد(ص) قبول بفرما» نهایت معرفت و بزرگی و تسلیم و رضای خود را ظاهر می‌فرماید.

عابده

هرکس به هر درجه و مقامی نائل شد به برکت عبودیت و بندگی بوده است و مرتبه هر کس را به عبادت و بندگی او باید شناخت و چون حضرت زینب(س) تمام عمر خود را صرف در عبادات و بندگی کرد، بلکه می‌خواهم عرض کنم نفس عبادت و بندگی بود چرا که تمام حرکات و سکنات او عبادت بود. بس است برای اهل معرفت، فرمایش حضرت سیدالشهدا(ع) که در وداع آخرین به آن حضرت فرمود: «یا اختاه لا تنیسنی فی نافلة الیل» (ای خواهر در نماز شبت مرا فراموش نکن). 

از حضرت سجاد(ع) نقل شده که در این سفر محنت‌فرجام شام، با آن همه مصیبت و زحمت و مشقت که بر عمه‌ام زینب وارد آمد، نماز شب از او ترک نشد» اگر شخصی تأمل کند می‌فهمد که از ادراک درجه این بانو عاجز است و چون از عبادات به مقامات غیر متناهی رسید، به عابده ملقب شد.

مواسات

از جمله صفات پسندیده حضرت زینب(س) مواسات بود. عبارت ساده آن کمک کردن به غیر از طریق اموال یا افعال است؛ به این معناست که چنانچه دو نفر باشند که یکی دارای اموال و دیگری فقیر، فرد ثروتمند باید بهره وافی از مال خود را به فقیر عطا کند و مواسات فعلی آن است که اگر یکی از آن دو، گرفتار شد دیگری برای رهایی او تلاش کند. حضرت زینب(س) در جمیع حالات با برادر خود در نهایت مواسات بود؛ از مکه با برادر حرکت کرد در غربت و تشنگی و گرسنگی و جراحت‌های ظاهری و باطنی و گرفتاری‌ها نهایت مواسات را با برادر خود نشان داد حتی در بازار کوفه ملتفت سر خونی برادر بود.

عالمه

یکی از القاب و آن حضرت عالمه غیر معلمه است و این لقبی است که از حضرت سجاد(س) به ایشان عطا شد و در مقام تسلی آن حضرت و اظهارات مقامات آن بانوی محترم بود که مردم بدانند چه مقام بلندی دارد. در ایامی که پدر بزرگوار ایشان در کوفه بود، چنانچه در بعضی کتب نقل شده است، آن حضرت را در منزل خود مجلسی داشتند که برای زن‌ها تفسیر قرآن را بیان می‌فرمود. دیگر اینکه احتجاجات ایشان در کوفه و شام نیز کاشف مقامات علمی ایشان بود که با وجود مصیبت‌های وارده به ایشان در مقام احتجاج دشمن را منقلب کرد.

بلاغت

از جمله القاب آن بانو فصاحت و بلاغت است و این ویژگی است که به گفته مؤلف، اشخاص به واسطه همین کمال، از هلاکت نجات پیدا کردند. احدی منکر این ویژگی برای حضرت امیرمؤمنان نبود و این ویژگی از ایشان به حضرت زینب(س) به ارث رسید و چنان که هر کس در خطبه‌ها و مکالمات آن بانو که در کتابها نقل شده نظر کند، این ویژگی را تصدیق خواهد کرد و هرکس تکلم و صحبت کردن آن حضرت را می‌دید گمان می‌کرد، تکلم امیرالمؤمنین(ع) است.

در کوفه از شخصی به نام بشربن خزیم اسدی نقل شده است که در کوفه دیدم زینب(س) چنان سخن می‌گوید گویا از زبان امیرالمومنین(ع) سخن می‌گوید و آن مخدر اشاره به سکوت کرد و جمیع صداها خاموش خاموش شد. سکوت مردم در آن حال با آن جمعیت و ازدحام و هلهله و کوس و طبل و کرنای عسکر بسیار مورد شگفت است.

اهتمام به حفظ دین

از جمله فضائل حضرت زینب(س) حفاظت و حراست از دین است. بر هر کس واجب است با توجه به حکم عقل به اندازه قدرت خود، قوانین دین را حفظ کند. حضرت زینب با آن خدمات که در کربلا انجام داد، حامی دین و مذهب بود. آن حضرت خود را فدای دین کرد و متحمل صدمات و زحمات زیادی برای ترویج آن شد. چنانچه حضرت زینب(س) در این عالم به واسطه زحمات خود جماعتی را از سختی مجاهده و قید دفاع آزاد کرد.