خداوند سبحان به بندگان خود مواهب زیادی بخشیده است؛ این موهبت‌ها از اصل وجود شروع می‌شود تا حیات روح و جسم، شعور و عقل تا مال و جاه و خانواده و فرزندان و نزدیکان و غیر آن. اگر بخواهد آنها را چند برابر بیشتر می‌کند و همچنین می‌تواند همه آنها را از انسان بگیرد.
با توجه به اینکه خداوند دنیا را سرای تکلیف و محل کسب تجارت سودمند قرار داده است و مخلوقات را با حکمت بالغه خود آفرید تا در این چند صباح دنیا مشقت و سختی را تحمل کنند و به فیض بزرگتر و دائمی آخرت دست یابند، برای تحقق این امر اسباب فراوانی را فراهم کرد تا رسیدن به آن برای هر کسی امکان‌پذیر باشد و از جمله این اسباب آیه‌ای است که می‌فرماید: «مَنْ ذَا الَّذِي يُقْرِضُ اللَّهَ قَرْضًا حَسَنًا» (بقره، 245).
گفتم که خداوند به تو همه چیز عطا کرده است، اما خداوند در این آیه مانند شخص محتاجی از تو قرض می‌خواهد و از تو قرضی ربوی طلب می‌کند، با وجود آنکه قرض ربوی را بین بندگان خود حرام کرد آن را میان خود و بندگانش حلال نمود. اگر یک دینار به او قرض بدهید چندین برابر، سود و منفعت به تو عطا خواهد کرد و تمام این ها از الطاف خداوند است. برای توضیح این موضوع اگر شما به عنوان صدقه، درهمی به کسی بخشیدی، خداوند از لطف خود ثواب آن درهم و نه درهم دیگر را نیز تو می‌بخشد و این فضل و مهربانی خداست که ثواب را چند برابر می‌کند.
در حدیث آمده است که ثواب یک دهم صدقه ده درهم است و ثواب قرض دو برابر آن است و تمام این‌ها لطف خداوند به بندگان خود است.
ثواب معامله با خداوند
آنچه گفته شد درباره معامله با مخلوق است که چنین ثواب و اجری دارد، اما ثواب معامله با خداوند چندین برابر است. گفتم این امکان وجود دارد که انسان به خداوند قرض بدهد، بیایید در این مجلس مبارک، تنها یک ساعت از عمر خود را به خداوند قرض بدهیم و این ساعت را ساعت تفکر در آفرینش الهی قرار دهیم. معصوم می‌فرماید تفکر یک ساعت بهتر از عبادت یک سال است و در روایتی دیگر آمده: بهتر از عبادت شصت سال است. بله تفکر برای رسیدن به معرفت خداوند برتر از عبادت ۶۰ سال است این معامله با خداوند است پس اگر یک ساعت از عمر خود را خالصانه برای خدا قرار دهی و در آن ساعت در آفرینش خداوند و شگفتی‌های آن بیندیشی تا بتوانی به شناخت او برسی، خداوند به ازای این یک ساعت، ثواب یک سال یا شصت سال عبادت را به تو می‌بخشد. با وجود چنین الطاف و مواهبی اگر انسان نتواند امر خود را اصلاح کند حتماً انسان نگون‌بختی است.
الان می‌خواهم به اختصار در آفرینش آسمانها بیندیشیم. خداوند می‌فرماید: «قُلْ مَنْ رَبُّ السَّمَاوَاتِ السَّبْعِ وَرَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِيمِ، سَيَقُولُونَ لِلَّهِ قُلْ أَفَلَا تَتَّقُونَ» (آیه ۸۶ و ۸۷ سوره مومنون) خطاب الهی در این آیه متوجه پیامبر اکرم(ص) است. ای رسول خداوند از آنها بپرس که پروردگار آسمانها و زمین چه کسی است؟ می‌گویند خداست. در پاسخ به آنها بگو پس چرا تقوا پیشه نمی‌کنید؟ وقتی دانستید که خداوند آفریننده آسمانها است، چرا از او اطاعت نمی‌کنید؟
به کیفیت آفرینش آسمانها نگاه کنید خداوند آنها را به رنگی که به طبیعت چشم آسیب نمی‌زند آفریده است. در حدیثی از امام صادق(ع) وارد شده است که فرمودند اطبا می‌گویند هر کس از ضعف بینایی رنج می‌برد به رنگ آبی تیره نگاه کند و برخی پزشکان حاذق نیز به کسانی که ضعف بینایی دارند چنین دستوری داده‌اند که به ظروف سفالی آبی‌رنگ پر از آب بسیار نگاه کنند.
غرض بیان این حکمت است که اگر خداوند آسمان را سیاه یا به رنگ روشن مانند آفتاب یا رنگ‌های دیگر می‌آفرید چشم دچار بیماری‌های زیادی می‌شد.
اما درباره ستارگان هر یک از آنها چندین بار از کره زمین بزرگتر است؛ به گونه‌ای که کوچکترین ستاره که سها نام دارد چهارده برابر از زمین بزرگتر است و کسی جز خدای تعالی را این قدرت نیست که این آسمانها و ستارگان را با این کیفیت بیافریند. الان که دانستی این شگفتی‌ها خالقی جز خداوند ندارد بگو لا اله الا الله تا جلال و عظمت خداوند در تو اثر کند. این کلمه را بگو و آن را نزد خداوند به امانت بگذار تا در هنگام مرگ به تو بازگرداند و در حالی که مؤمن هستید دنیا را ترک کنی.
آیا تقوا پیشه نمی‌کنید؟
علی‌رغم معرفتت نسبت به اینکه خداوند را خالق آسمانها می‌دانی می‌ترسم که از جمله کسانی باشی که به آنها گفته شود: «أَفَلَا تَتَّقُونَ» آیا تقوا پیشه نمی‌کنید؟ چرا در اعمال خود تقوای الهی را مراعات نمی‌کنید؟ چرا آثار عظمت و جلال الهی برای شما آشکار نمی‌شود؟ اگر اعتراف می‌کنید که خداوند بزرگتر از همه چیز است و بزرگی و جلال او را می‌دانی، به اندازه چشم برهم زدنی در محضر او گناه نمی‌کردی، اما از این امر غافلی.
از معصیت خداوند پرهیز نمی‌کنی و این نشان می‌دهد که عظمت خداوند در تو اثر نکرده است. فکر کن که اگر می‌خواستی کار زشتی انجام دهی و در کنار تو کودکی بود، شرم می‌کردی و آن کار زشت را انجام نمی‌دادی. بیایید به قدری شرمی که از یک کودک دارید از خداوند نیز شرم کنید. چگونه از خداوند نمی‌ترسی و شرم نمی‌کنی؛ کسی که جان تو و جان تمام جهانیان به دست اوست؟ مگر نمی‌دانی که او سخت ترین مجازات کنندگان است؟ فرض کن (در گناهی که انجام می‌دهی) خداوند تو را عذاب نمی‌کرد و رسوایت نمی‌ساخت، حیای تو کجا رفته است؟
در اوضاع وجود و آفرینش فکر کن تا عظمت خداوند را دریابی و در وجود تو اثری ببخشد. ممکن نیست انسان درجه‌ای از شعور و آگاهی داشته باشد، تمام این شگفتی‌ها را در هستی ببیند و عظمت خداوند در وجود او اثر نکند، مگر آنکه وسوسه‌های ناسپاسی و انکار مانع این اثر گذاری بشود.
نشانه‌های ناسپاسی و انکار را از خود دور کن تا هلاک نشوی. غالب آنچه که باعث نابودی اعمال انسان می‌شود همین افکار و تلاش‌هایی است که به ناسپاسی منتهی می‌شود. تمام تلاش خود را برای دور کردن این افکار بکن تا عظمت خداوند را ببینی و در آن هنگام به درجه تقوا می‌رسی و تقوا به معنی عمل مطابق با دین خدا و شرع مبین است.
شما به تقوی نیاز دارید. عمل صالح انجام دهید چرا که عمل غیر صالح ثمره و نتیجه‌ای ندارد. اگر در جان خود حالتی از عبودیت دیدی، آثار عظمت خداوند را در جان خود مشاهده کردی و ترسی خالص و امیدی محض نسبت به خداوند در وجود خود دیدی بدان که شک و انکار نسبت به خداوند از قلب تو رخت بربسته است، در غیر این صورت در وجود تو باقی است و اگر در چنین حالتی از دنیا بمیری، کافر مرده‌ای.
آنچه برای رفع این شک و شبهه‌ها مفید است توسل به حضرت سیدالشهدا(ع) است قبلاً گفتیم حضرت سیدالشهدا(ع) شریک ماه مبارک رمضان است و هر آنچه در این ماه وجود دارد در ایشان نیز وجود دارد و از جمله این است که ماه مبارک رمضان نزد خداوند شأن بزرگی دارد به گونه‌ای که فرشتگان و روح در شب قدر به زمین نازل می‌شوند تا برخی از عباداتی که در آسمانها قابل انجام نیست در این ماه درک کنند. حضرت سیدالشهدا(ع) نیز نزد خداوند شأن و منزلتی بزرگ دارد، به نحوی که فرشتگان و انبیا برای نزول به زمین از خداوند اذن می‌طلبند تا به ثواب زیارت ایشان نائل شوند.
ترجمه از کامله بوعذار، دبیر ایکنای خوزستان
متن زیر مجلس بیست و دوم مواعظ علامه شیخ جعفر شوشتری در ماه مبارک رمضان است. این مجالس که بیش از ۱۴۰ سال پیش در عتبات عالیات عراق برپا شده در کتاب «فوائد المشاهد و نتائج المقاصد» توسط محمد بن علی اشرف طالقانی از شاگردان علامه گردآوری شده است.
