آیا انسان می‌تواند خود را فراموش کند؟
خداوند در یکی از آیات سوره حشر می‌فرماید: «مانند كسانى نباشيد كه خدا را فراموش كردند و او نيز آنان را دچار خودفراموشى كرد.» چه ارتباطی میان فراموشی خدا و خودفراموشی وجود دارد؟ مگر انسان می‌تواند خود را فراموش کند؟
یکی از تجربه‌های شیرین در تلاوت قرآن و تدبر در آن، کشف ارتباط بین اموری است که از دید انسان پنهان است و از زمره دانش‌هایی است که خداوند فرمود: توانایی دسترسی به آن را به خودخودی ندارید «وَ یُعَلِّمُکُمْ ما لَمْ تَکُونُوا تَعْلَمُونَ» (بقره، 151) و آنچه را نمىدانستيد به شما ياد مىدهد.
از جمله این ارتباط‌ها را می‌شود در آیه 19 سوره حشر یافت. خداوند می‌فرماید: «وَلَا تَكُونُوا كَالَّذِينَ نَسُوا اللَّهَ فَأَنْسَاهُمْ أَنْفُسَهُمْ» و چون كسانى مباشيد كه خدا را فراموش كردند و او نيز آنان را دچار خودفراموشى كرد.
چه ارتباطی میان فراموشی خدا و فراموشی خود وجود دارد؟ مگر انسان می‌تواند خود را فراموش کند؟ علامه طباطبایی در این‌باره می‌نویسد: منظور از فراموش کردن خود، «فراموش کردن صفات ذاتی خود یعنی فقر و حاجت ذاتی خود است. وقتی خدا را فراموش می‌کنید، فقر ذاتی خود به او را نیز فرمواش می‌کنید و خود را در اداره امور مستقل در امور می‌داند.»
این یک غفلت بزرگ و جدی است. تبعات آن چیست؟ به گفته آیت‌الله جوادی آملی وقتی انسان از خودش غافل شد، تمام مصائب را بر خودش وارد می‌کند، ولی نمی‌فهمد. خداوند درباره منافقین می‌فرماید اینها به خودشان نیرنگ می‌زنند و نمی‌فهمند، به خودشان ستم می‌کنند و نمی‌فهمند چون خودشان از یادشان رفته است. نمی‌دانند این خودشان‌اند. اگر کسی مال خودش را نشناخت و نمی‌داند این مال اوست خیال می‌کند برای بیگانه است، آن را زیر دست و پای خود لِه می‌کند، نمی‌داند مال اوست. اینها نیز نمی‌فهمند که دارند خودشان را فریب می‌دهند. چون خودشان از یادشان رفته و نمی‌دانند این نیرنگ مستقیماً علیه جان خود آنهاست. (تفسیر سوره حشر). بنابراین کسی که از خودش غافل شد، بلاهای بزرگی بر جان خود می‌آورد و نمی‌داند این اتفاق‌ها علیه خود او است و این حاصل فراموش کردن بندگی خدا است.
منبع: تفسیر المیزان، ذیل آیه 19 سوره مبارکه حشر
بیانات آیت‌الله جوادی آملی(تفسیر سوره حشر)
کامله بوعذار
انتهای پیام
