پیشنهادی برای جایگزین مسابقات قرآن در ایران

حسین محمدی، مدیر خانه قرآن و عترت «آفاق» اهواز در گفت‌وگو با ایکنا از خوزستان، گفت: این خانه قرآن، مرکز خصوصی آموزش فن تلاوت قرآن کریم است که از سال 98 فعالیت خود را در این شهرستان آغاز کرد. دلیل انتخاب نام «آفاق» برای خانه قرآن و عترت این است که نشان دهیم قرائت، افق‌های مختلف دارد و قرائت و بخش موسیقیایی تنها یک جنبه آن است. علاوه بر قرائت، باید به دنبال افق‌هایی چون فهم و تدبر و اخلاق قرآن هم باشیم. 

وی ادامه داد: از سوی دیگر، آفاق مخفف کلمات «آموزش فنون آوایی قرائت» است. تخصص این مؤسسه آموزش فنون تلاوت است. آشنایی با فنون تلاوت در این خانه قرآن و عترت، از اینجا شروع می‌شود که قاری تجوید و صدای متوسطی داشته باشد. در ابتدای آموزش، از قاری خواسته می‌شود تا یک صوت از تلاوت خود ارسال کند. تلاوت قرآن از دو جهت تجوید و صوت ارزیابی می‌شود و پس از پذیرش در کلاس‌ها شرکت می‌کنند. افرادی که در سطح متوسط هستند، در رشته ترتیل آموزش می‌بینند و افراد ممتاز به انتخاب خود در رشته ترتیل یا تحقیق پذیرش می‌شوند.

محمدی با بیان اینکه روش آموزش این خانه قرآن با سایر مؤسسات متفاوت است، گفت: آموزش‌ها در این مجموعه گروهی نیست و افراد به صورت هدفمند و کیفی تحت آموزش قرار می‌گیرند. روزانه 5 نفر و به صورت مجزا به مدت نیم ساعت آموزش می‌بینند. در خانه قرآن آفاق، هر ترم 30 نفر پذیرش می‌شوند.

مدیر خانه قرآن و عترت «آفاق» اهواز افزود: از سال 98 تاکنون 260 نفر پذیرش داشتیم که گواهی نامه قرائت مقدماتی، قرائت پیشرفته و قرائت حرفه‌ای برای آنها صادر شده است. این مدارک داخلی است و صرفا برای اطلاع قرآن آموزان از سطح تلاوت خود صادر می‌شود.

محمدی در ادامه به موضوع مهم اخلاق در میان فعالان قرآنی پرداخت و گفت: ما در مجامع عمومی شاهد رفتارهایی هستیم که زیبنده قاریان و حاملان قرآن نیست. چه چیزی سبب شده جامعه قرآنی ما از کیفیت دینی لازم برخوردار نباشد؟ یکی از دلایل این مسئله، مسابقات قرآن است. مسابقات فضای رقابتی ایجاد می‌کند. فرد در این فضا امتیازاتی کسب می‌کند و خود را نسبت به دیگران برتر می‌بیند و همین بداخلاقی‌هایی را در جامعه قرآنی ایجاد می‌کند.

فضای مسابقات برای کودکان و نوجوانان مفید است

این معلم قرآن با تصربح به اینکه مخالف برگزاری مسابقات نیستم، گفت: فضای مسابقات برای کودکان و نوجوانان خوب و مفید است، چون شخصیت آنها هنوز کامل نشده و این فضا باعث ایجاد انگیزه و تشویق آنها می‌شود، اما پس از سنین نوجوانی باعث سوءاخلاق و خودبرتربینی در بین قاریان می‌شود و این خصوصیت سایر رفتارهای قاری را تحت‌الشعاع خود قرار می‌دهد. در نظر بگیرید در مسابقه‌ای 30 نفر شرکت می‌کنند، از این بین، یک نفر ممتاز می‌شود، بیست و نه نفر دیگر، یا ناراحت می‌شوند، یا عصبانی می‌شوند و داور را به ناداوری متهم می‌کنند یا مسابقه را زیر سؤال می‌برند یا در میان خود بداخلاقی‌هایی را بروز می‌دهند. این فضا سابقه تاریکی در ذهن آنها به وجود می‌آورد و در چنین شرایطی داور هر قدر هم توضیح بدهد، متسابق قبول نمی‌کند.

وی ضمن انتقاد از سیستم نمره‌دهی در مسابقات گفت: در رشته‌های ورزشی، معمولاً رقابت بین افراد هم‌سطح صورت می‌گیرد. برای مثال در رشته کشتی، افراد وزن‌کشی می‌شوند و افراد هم‌وزن با یکدیگر مسابقه می‌دهند. در قرائت قرآن و فراخوان افراد به یک مسابقه، بررسی نمی‌کنیم مساحت صدا، میزان طنین، میزان انعطاف صدا، قدرت کلی صدای افراد چقدر با هم فرق دارد. برخی از صداها متوسط و برخی قوی هستند. ما همه این‌ها را در یک رقابت شرکت می‌دهیم. در نظر نگرفتن این تفاوت‌ها در مسابقات ظلم به قاری است و نتیجه آن از قبل مشخص است.

به گفته مدیر خانه قرآن و عترت «آفاق» اهواز، مسابقه در صورتی عادلانه است که خصوصیات صوتی افراد با هم مساوی باشد؛ مثلاً مساحت صدای قاریان، طنین صدا، تحریر و انعطاف صوتی آنها همسان باشد. در مسابقات ما این خصوصیات در نظر گرفته نمی‌شود. می‌توانید به این تفاوت‌ها، شرایط غیرمترقبه‌ای که گاهی برای قاری رخ می‌دهد و صدای او را خراب کند، اضافه کنید. 

توجه داوران در مسابقات، محدود به نفرات اول است

محمدی افزود: نکته بعدی در مسابقات که بر نتایج اثرگذار است، شرایط داوران است. معمولاً بهترین میزان توجه داوران در مسابقات، محدود به نفرات اول است. در پایان مسابقه، توان داور کمتر شده و خستگی و غفلت باعث ایجاد شرایط نابرابر می‌شود.  

وی اظهار کرد: جایگزین مسابقات می‌تواند این باشد که سامانه‌ای ایجاد شود، فراخوانی اعلام بشود و از قاریان، دعوت شود تلاوت خود را در این سامانه بارگذاری کنند. این تلاوت در مرحله بعد توسط متخصصان ارزیابی بشود و درجه هنری به آن بدهند و قاریان در سه سطح متوسط، پیشرفته و حرفه‌ای درجه دریافت کنند. قاریان دارای درجه حرفه‌ای می‌توانند عنوان قاری بین‌المللی دریافت کنند. قاریان حرفه‌ای باید آموزش بدهند تا این حدیث پیامبر اکرم(ص) بر زمین نماند که «خیرُکم من تَعلّمَ القرآنَ و عَلّمَهُ». در حال حاضر، قاریان بیشتر در جلسات به تلاوت می‌پردازند و آموزش در بین آنها کم‌رنگ است چون زمانی برای آموزش ندارند.

این معلم قرآن با بیان اینکه محصول مسابقات، بداخلاقی است، گفت: جوانی در مسابقات شرکت می‌کند، چون خوش صدا است قاری بین‌المللی می‌شود. در شرایطی که به دانشگاه نرفته، علوم و فنون را یاد نگرفته، آداب و اخلاق را نیاموخته، فهم قرآن و احکام شرعی را نمی‌داند. با این حال در مجالس مختلف با عنوان استاد خطاب می‌شود، طبیعی است که خود را گم می‌کند و مسیر آموزش و کسب فضایل در او متوقف می‌شود. باید دانشکده تعلیم فنون تلاوت برای قاریان در نظر گرفته شود و در آن اصول اخلاقی و مفاهیم قرآن و آداب و رفتار اجتماعی را در یک دانشکده به قاریان آموزش دهیم. اینگونه نباشد که یک قاری بر حسب تصادف قاری بین‌المللی شود و بعد از آن نظارتی بر او نباشد. 

قاریان مدام پایش شوند

محمدی اظهار کرد: قاریان ما در این زمینه بی تقصیر هستند، چون سیستمی ایجاد شده که متأسفانه آنها را به این سمت سوق می‌دهد. این سیستم باید اصلاح شود و راه آن ایجاد سامانه ارزیابی و دانشکده تلاوت است. قاریان بعد از قاری شدن هم باید مدام پایش بشوند. همانطور که یک پزشک پس از تحصیل، به طبابت می‌پردازد و در صورت تخلف وزارت بهداشت گواهی پزشکی او را باطل می‌کند، قاریان نیز باید در چنین سیستمی قرار بگیرند.  

وی با تأکید بر اهمیت آموزش قرآن گفت: در فضای مسابقات معلم نادیده گرفته می‌شود. معلم آموزش می‌دهد، قاری را پرورش می‌دهد، اما نهادها با برگزاری مسابقات، از زحمت‌ها و خون دل خوردن‌های آن استاد بهره‌برداری می‌کنند. در حالیکه در کنار تکریم قاری برتر، تکریم استاد را هم باید مورد توجه قرار دهیم. جایگاه استاد از بین رفته است. اگر آموزش مهم بود، باید در کنار قاری، از استاد و معلم او نیز تقدیر شود. جایگاه معلم قرآن در مسابقات کجاست؟ در این سیستم، معلم قرآن، فقط یک سکوی پرتاب است.

مدیر خانه قرآن و عترت «آفاق» اهواز تأکید کرد: این فرآیند نیازمند فرهنگ‌سازی است و این سیستم باید اصلاح شود. مبنای برگزاری مسابقات در روایات چیست؟ آیا چنین چیزی در دوره پیامبر(ص) داشتیم. آنچه در روایات آمده و بر آن تأکید شده است، یادگیری قرآن است: «خَيرُكُم من تعلَّمَ القرآنَ وعلَّمَهُ». سخنان پیامبر اکرم(ص) در این راستا است. در این سیستم جایگاه معلم قرآن از بین رفته و معلم قرآن منزوی و دلسرد می‌شود.

این معلم قرآن در پایان گفت: سیستم باید به گونه‌ای باشد که یک قاری به میزانی که صدای زیباتری پیدا می‌کند، اخلاقش هم زیباتر بشود و ارتقا پیدا کند. متأسفانه فاصله بین اخلاق و فن خیلی زیاد است. ما خواننده نیستیم، ما کلام خدا را می‌خوانیم و نسبت به این کلام مسئولیت داریم.