«مصباح‌الهدایه»؛ اثر ماندگار آیت‌الله بهبهانی
آیت‌الله‌العظمی بهبهانی(ره) از بزرگترین مراجع معاصر و مهاجر ماست که سالیانی از عمر خود را در حوزه‌های علمیه بهبهان، نجف، کربلا، اهواز، اصفهان، بروجرد و خرم‌آباد لرستان گذراند و آثار نفیسی همچون کتاب «مصباح‌الهدایه» را که پر از ریزه‌کاری‌های ادبی است را به یادگار گذاشت.
آیت‌الله‌العظمی بهبهانی(ره) از بزرگترین مراجع معاصر و مهاجر ماست که در سال ۱۳۰۲ در بهبهان متولد شد و سال ۱۳۵۴ شمسی در اهواز درگذشت. وی سالیانی از عمر خود را در حوزه‌های علمیه بهبهان، نجف، کربلا، اهواز، اصفهان، بروجرد و خرم‌آباد لرستان گذراند و مدتی را به‌عنوان سکونت و مدتی به‌عنوان زیارت در کربلای مقدسه حضور داشت. عمده فعالیت‌های این مرجع عالیقدر در کربلا در چند عنوان تقدیم می‌شود:
عضویت در مجموعه علمی آیت‌الله قمی
استاد شیخ عباس حائری در کتاب «حوادث الایام» در ذیل یاد وفات آیت‌الله‌العظمی سیدعلی بهبهانی رامهرمزی در گزارشی از زمان حضور ایشان در کربلا می‌نویسد: وی به درخواست آيت‌الله‌العظمی حاج آقا حسين قمی به کربلا آمدند و در حرم حسینی مشغول به تدریس شدند و بسیاری از علما از درس ایشان استفاده می‌کردند. یکی از همراهان همیشگی و شاگردان وی در این مدت فقیه گرانقدر شيخ محمدرضا اصفهانی(متوفی ۱۳۹۳ق) بود که به ایشان بسیار معتقد بود. آیت‌الله بهبهانی در مدت حضور در کربلا در مجموعه علمی آیت‌الله قمی که متشکل از بزرگانی چون آیت‌الله خوئی، آیت‌الله میلانی و آیت‌الله شیخ یوسف خراسانی و دیگر اجله علما بود شرکت می‌کرد. وی با اشاره آیت‌الله قمی و درخواست مردم رامهرمز به آن دیار بازگشت و مرجع مطلق در آن مناطق شد. وی در کربلا ارتباطی با خاندان آل‌بهبهانی برقرار کرد.(حوادث‌الایام، شیخ عباس الحائری، القسم الثانی، چاپ شده در ضمن کتاب «میراث اسلامی ایران» دفتر دهم، ص ۹۷ – ۹۸(
ارتباط با آیت‌الله میلانی از کربلا
تابستان‌هایی که استاد به مشهد مقدس سفر می‌کرد سخت مورد تجليل مرحوم آیت‌الله میلانی بود، چراکه میان آنان از عصر مرحوم آیت‌الله حاج آقا حسین قمی در کربلا، رابطه مودت برقرار بوده و آن مرجع عظیم (آیت‌الله میلانی) از مقام علمی آیت‌الله بهبهانی آگاهی کامل داشت.
آیت‌الله بهبهانی در کربلا از آیت‌الله‌العظمی سیدحسین قمی مفتخر به اخذ اجازه روایی شده است. علامه شیخ محمدعلی اردوبادی که خود از آیت‌الله بهبهانی اجازه داشته است در یکی از اجازات خود به شیوخ اجازه آیت‌الله بهبهانی اشاره می‌کند: عن الاثنين »السيد» القمي و »الميرزا» النائيني، بإسنادهما تاريخ هذه الإجازة غرة شهر ذي القعدة الحرام اخر ساعة من نهار الجمعة في مشهد القداسة للإمام أبي الحسن الرضا عليه السلام بخراسان المشرفة سنة ١٣٦٨ في دار العلامة حجّة الإسلام السيد يونس الأردبيلي.
تدوین کتاب گران‌سنگ مصباح‌الهدایه در کربلا
آیت‌الله بهبهانی به‌عنوان یک فقیه و متکلم مدافع ولایت وقتی می‌بیند شبهات درباره ولایت امیرالمؤمنین(ع) مطرح است شروع به نوشتن کتابی در سال 1365ه.ق در کربلا می‌کند که در موضوع خود بدیع و با کلمات موجز به نگارش درآمده است، به‌طوری که در برخی موارد این کتاب نیاز به شرح و توضیح دارد. آیت‌الله بهبهانی با ابداع خاصی، چهل آیه و چهل حدیث در اثبات ولایت امیرالمؤمنین(ع) را در کتاب خود گردآوری می‌کند. در این بین از آیات و احادیث دیگر نیز کمک گرفته شده است. این کار هم یک نوع تفسیر موضوعی و هم حدیث موضوعی در باب امامت است و در جاهایی تفسیر قرآن به قرآن است. این کتاب چهار بار چاپ شده است؛ سه بار در ایران و یک بار در مصر با مقدمه علامه سیدمرتضی حکمی که این خود نشان‌دهنده بُعد جهانی این کتاب است.
بسیاری از اهل سنت از این کتاب تجلیل کرده‌اند. حتی نقل شده است که آیت‌الله سیدصدرالدین صدر از مراجع تقلید زمان خود و پدر امام موسی صدر درباره این کتاب گفته است: «کتابی نیست که از اول تا آخر آن را بخوانم اما این کتاب آن‌قدر مرا جذب کرد که از اول تا آخر خواندم.» یک چاپ دیگر این کتاب هم توسط آیت‌الله سیدمحمدرضا شفیعی که از شاگردان آیت‌الله بهبهانی بود، انجام شد. آقای شفیعی ترجمه‌ای از این کتاب را نگاشت و با مقدمه آقای دوانی چاپ شد. بعد از آن آقای دوانی به توصیه علامه بهبهانی ترجمه دیگری به نام «شاهراه هدایت» از این کتاب ارائه کردند که بعدها با ویرایش جدیدتر و اضافات بیشتری به نام «فروغ هدایت» منتشر شد. این کتاب سه بار ترجمه شده است.
کتاب «مصباح‌الهدایه» پر از ریزه‌کاری‌های ادبی است، ایشان ادیب برجسته‌ای هستند و همان‌طور که در فقه و اصول با اجتهاد و نظریه‌پردازی صاحب‌نظر است، در علم نحو نیز کتابی به نام «اساس‌النحو» نوشته که خود نیز آن را شرح کرده‌اند و در آن به مبارزه با ادبای بزرگی چون ابن هشام و دیگران پرداخته و این نشان از تسلط ایشان بر علوم ادبی است. آیت‌الله بهبهانی خود در آخر کتاب مصباح‌الهدایه درباره مکان نوشته خود می‌نویسد: «قد وقع الفراغ منه مذ كنت متشرفا بعتبة سيد شباب أهل الجنة مولانا أبي عبد الله الحسين صلوات الله عليه وعلى جده وأبيه وعلى أمه و أخيه وعلى الأئمة من ذريته و بينه «.
نسخه خطی و دست‌نوشت اصل کتاب شریف «مصباح الهدایه فی اثبات الولایة» آیت‌الله‌العظمی علامه میرسیدعلی بهبهانی(ره) در اختیار آیت‌الله مرحوم شیخ رضا امینی نجفی فرزند فقید علامه آیت‌الله شیخ عبدالحسین امینی(ره) صاحب کتاب «الغدیر» بوده و ایشان این نسخه را به کتابخانه تخصصی امیرالمؤمنین علی(ع) در مشهد اهدا کرده است. گویا این نسخه از طرف علامه بهبهانی یا فرزندان ایشان به دست فرزند علامه امینی رسیده است. نکته مهم آنکه علامه بهبهانی این کتاب را در سال ۱۳۶۵ قمری برابر با ۱۳۲۵ شمسی در ایام اقامت در کربلا نوشته است و چون کاغذ سفید در اختیار نداشته‌اند بر پشت سفید کاغذ اداری که از اداره راه آهن عراق تهیه کرده‌اند نگاشته است.
حجت‌الاسلام والمسلمین سیدابوالقاسم مجتهدزاده درباره کتاب «مصباح‌الهدایه» خاطره‌ای از آیت‌الله سیدعباس کاشانی نقل می‌کند: یک روز با اخوی سیدنورالدین در قم خدمت آیت‌الله سیدعباس کاشانی بودیم. ده، پانزده سال پیش (ایشان چند سال پیش فوت کرد) ایشان در کربلا از شاگردان آقای بهبهانی بودند به ما فرمودند که ما یک‌بار با آقای بهبهانی رفتیم سامرا. ایشان با قطار آمدند سامرا. آقای کاشانی گفتند من همراه با آیت‌الله بهبهانی بودم دیدم آقا یک بقچه را باز کرد و مشغول نوشتن شد و فرمود در مسیر رفت‌وبرگشت یکی دو روز که آنجا بودیم آقا چیزی نوشتند و من 7-8 سالم بود و بعد از 10 سال که آقا آمدند کربلا، کتابی را به ما دادند. آقا می‌خواندند و من نگاه می‌کردم. آقا فرمودند آسید عباس یاد داری این کتاب را من کی نوشتم؟ گفتم نه. فرمودند 10 سال پیش که با خانواده و ابویتان رفتیم زیارت سیدمحمد. من کتاب را در رفت‌و برگشت نوشتم. همین «مصباح الهدایه فی اثبات الولایه» در این کتاب شایستگی حضرت علی را اثبات کردند با مسانید اهل سنت که اکثر مآخذ کتاب، از کتب اهل سنت است.
شاگردان آیت‌الله بهبهانی
یکی از شاگردان کربلایی ایشان آیت‌الله‌العظمی شیخ محمدرضا جرقوئی اصفهانی است. آیت‌الله شفیعی درباره ایشان می‌نویسد: نامبرده از علمای بزرگ ایرانی مقیم کربلا بود که در مسجدی در فلکه سابق حرم امام حسین(ع) به امامت می‌نمود و کتابی هم به نام «ازاله الريبه عن حكم صلوه الجمعه في زمن الغيبه» به زبان عربی را در وجوب عینی تعیینی نماز جمعه تألیف و نشر نمود و فردی فقیه و دارای ورع بود. وی در اواخر عمر (پس از اخراج ایرانیان از عراق به وسیله بعثیان) مجبور به مهاجرت به نجف اشرف شد و در آن سرزمین شریف بدرود زندگی گفت. اینجانب وی را در کربلا زیارت و به او در نماز ظهر و عصر اقتدا کردهام. تألیف دیگر او کتابی است به نام «تنبيه الغافلين عن معرفة رب العالمین» که آن هم شنیدم که وی به درس مرحوم آیت‌الله بهبهانی در کربلا حضور می‌یافت و هنگامی که اینجانب در محضر استاد و حضور آن فقیه بزرگ در درس استاد سخن گفتم فرمودند: «آری ایشان در کربلا به مباحثه حاضر می‌شد.»
علامه جلیل سیدعباس حسینی کاشانی در خصوص مقام علمی آیت‌الله بهبهانی می‌گوید: آیت‌الله شیخ محمدرضا اصفهانی ـ که خود دارای رساله عملیه بود و آیت‌الله حکیم(ره) می‌فرمود: من در تلاشم او را از کربلا به نجف (برای بهره‌وری بیشتر حوزه از ایشان) منتقل کنم ـ در درس‌های آقای بهبهانی شرکت می‌کرد و معتقد بود که «در 200 سال اخیر مانند میر سیدعلی بهبهانی کسی نیامده است.»
امرالله شجاعی‌راد، استاد حوزه و دانشگاه
انتهای پیام
واقعا تشکر از این پیام خوب و آموزنده تان که ما را آشنا کردید 
