سیری‌های کاذب ناشی از شبه علم‌ها از موانع مطالعه است

به گزارش ایکنا از خوزستان، حجت‌الاسلام و المسلمین رضا حیدری، استاد حوزه علمیه شامگاه سوم آذرماه در نشست «علم و شبه علم» که در مدرسه علمیه امام جعفر صادق(ع) اهواز برگزار شد، گفت: یک نویسنده لبنانی در اواخر دهه هشتاد شمسی جمله‌ای گفت که «لماذا اُمة إقرأ لا تقرأ» امتِ بخوان، چرا نمی‌خواند؟ از نظر این نویسنده ما «امتِ بخوان» هستیم. ما امت آن پیامبری هستیم که وقتی مبعوث می‌‌شود اولین کلامی که پروردگار با او می‌گوید این است: «اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِي خَلَقَ » بنابراین، پیامبر ما، با کلمه «بخوان» ارتباطش با عالم غیب برقرار شد؛ پیامبری که معجزه‌اش نه شکافتن نیل، نه زنده کردن مردگان، نه سرد شدن آتش، که معجزه‌اش کتاب است؛ کتابی که در آن، پروردگار وقتی با مردم سخن می‌گوید به قلم قسم می‌خورد، به جوهر قلم، به کلماتی که از قلم تراوش می‌کند: والقلم و ما یسطرون.»

وی اظهار کرد: بر این اساس این امت، باید اهل قلم و کتاب باشند. این امت در طول تاریخ در این پانزده قرن، هرجا اهل کتاب و قلم بودند رشد کردند. هرجا از اینها دور شدند عقب ماندند.

این استاد حوزه علمیه در ادامه با اشاره به پیشرفت‌های علمی مسلمانان در سایه خواندن و نوشتن و عمل به دستورات قرآن، پیشرفت علمی مسلمانان و صدور تولیدات علمی آنان به اروپا در دوره قرون وسطی را گواه این مدعی دانست. 

حیدری با بیان اینکه یکی از موانع مطالعه، سیری‌های کاذب ناشی از شبه علم‌ها است گفت: دنیای معاصر ما با یک بلایی مواجه است. این مسئله قبلاً هم بوده اما حالا به مدد فضای مجازی بیشتر است و آن عبارت از شبه علم است. بشر به‌ویژه در کشور ما در دوره معاصر، طی ده بیست سال اخیر به دلیل مصرف بی‌رویه شبه علم، سیری کاذبی برایش به وجود آمده و عطشش نسبت به علم کم شده است.

این محقق ادامه داد: شبه علم یعنی چیزی که ظاهراً علم است، اما باطنش علم نیست. شکل آن علم است اما باطنش علم نیست. پوسته آن را که نگاه می‌کنید می‌بینید اصطلاحات علمی دارد، یک موضوع، مقصد، مسئله و راه‌حل دارد، اما اگر آن را به دانشمند همان علم بدهید آن را نمی‌پذیرد. شبه علم را هیچ دانشمندی نمی‌پسندد، اما عوام الناس می‌پسندند؛ مثلاً یک تحلیلی از تاریخ است اما اگر آن را به یک تاریخدان ارائه کنید تعجب می‌کند و آن را تأیید نمی‌کند، گاهی یک نکته روانشناسی یا یک نکته تربیت کودک است، اما اگر آن را به یک روانشناس یا استاد مشاوره کودک نشان دهید، نمی‌پذیرد، گاهی یک نکته اعتقادی، تاریخی یا کلامی است، اما اگر آن را به یک عالم دینی ارائه دهید می‌گوید اینها را چه کسی گفته است. به اینها شبه‌علم می‌گویند.

وی تصریح کرد: شبه علم، تنها رخت و لباس علم را دارد، اما در زیر این پوشش خبری از علم نیست، پوک است. شبه علم می‌تواند خطرناک باشد، به طوری که اگر انسان هیچ علمی نداشته باشد بهتر از این است که شبه علم مصرف کند، چون وقتی شبه‌علم مصرف کند، به دلیل سیری کاذب حاصل از آن، دیگر عطش کسب علم نخواهد داشت. مصرف شبه علم در میان ما کم نیست. باید تلاش کنید شاخص علم و شبه علم را پیدا کنید.

حیدری در ادامه گفت: دروس حوزه سراسر علم است، اما اگر این علم با یک سری مطالب دیگر آمیخته شد که مربوط به حوزه نیستند، آرام آرام از دل اینها هم می‌تواند شبه علم بیرون بیاید. شبه علم، قابل اثبات نیست. 

این استاد حوزه علمیه افزود: باید بدانید شاخص برای تشخیص شبه علم‌ها چیست. شبه‌علم‌ها از متد علمی تبعیت نمی‌کنند، بلکه گزاره‌هایی را مطرح می‌کنند در هیچ جایی به اثبات نرسیده‌اند و در ضمن آن، از مشهورات، مسلمات و مقبولات هم استفاده می‌کنند.

وی گفت: برخی تحلیل‌های سیاسی در فضای مجازی از مصادیق شبه علم هستند که برخی گزاره‌های آنها ثابت نشده یا نادرست بوده و روش تحلیل آنها غیرعلمی است.

حیدری همچنین بیان خواب و رویا در منابر را از مصادیق شبه علم‌ها دانست و افزود: برای تبیین موضوعات باید به سراغ قرآن و روایات برویم نه نقل خواب و رویا. برای نمونه درباره موضوع نیکویی و لزوم احترام و احسان به والدین آیات متعددی در قرآن کریم داریم، اما گاهی به جای گفتن این آیات برخی به بیان خواب و رویا می‌پردازند. اینها کجا قابل اثبات و رد است؟ چگونه می‌شود آن را راستی آزمایی کرد؟ قرآن، سند است، پایه و اساس دارد اما خواب و رویا پایه و اساس ندارد. البته خواب معصوم یک چیز دیگر است.

این پژوهشگر علوم قرآنی در پایان با بیان اینکه قرآن کتاب هدایت است و معارف آن از یک منبع رسمی صادر می‌شوند و با بیان قانونمند است، گفت: تجربه‌های شخصی گزاره علمی نیستند چون قابل تعمیم نیستند.