دعای ندبه معرفی اصول عقاید شیعه است

مرتضی بدخشان، استاد دانشگاه و مؤلف کتاب «ترجمه و شرح دعای ندبه» در گفت‌وگو با ایکنا از خوزستان در پاسخ به سؤال اهمیت دعای ندبه و سیر این دعا از ابتدا تا پایان به بیان مقدمه‌ای پرداخت و گفت: عشق و علاقه خانوادگی به اهل بیت رسول الله(ص) باعث شد توجه ویژه به آموزه‌های اسلامی داشته باشم. این عشق و علاقه ما را نمک پرورده این خاندان کرد و ان شاءالله که در روز واپسین دستگیر ما باشند. کتاب «ترجمه و شرح دعای ندبه» در سال 79 منتشر شد و هم اکنون شرح عربی آن نیز آماده شده، اما هنوز به چاپ نرسیده است. در این کتاب اقدام به ترجمه و شرح این دعا کردم؛ یعنی کلمات مهمش را ترجمه کردم و از نظر صرفی و نحوی و بلاغی آن را شرح دادم. همچنین شرح فقره‌ای از دعا را آوردم. البته در اینجا جا دارد از استاد مرحوم صادق سیاحی؛ از استادان دانشگاه شهید چمران که استادی عارف  و وارسته بود، یاد کنم. از ایشان راهنمایی گرفتم و کتاب را به پایان رساندم.

بدخشان اظهار کرد: این کتاب پیش از شرح دعای ندبه مقدمه‌ای دارد که وقتی خداوند انسان را آفرید در خلقت انسان با سایر موجودات تفاوتی ایجاد کرد و آن زمانی است که خداوند فرمود: «وَنَفَخْتُ فِيهِ مِنْ رُوحِی» (ص، 72) وقتی او را ساختم از روح خود در او دمیدم؛ اصل انسان و آنچه جاویدان است همین است. این باعث شده که انسان اگر بخواهد بتواند تا لقاءالله اوج بگیرد و اگر نخواهد یا اراده آن را نداشته باشد به پایین‌‌ترین درجات برسد.

این استاد دانشگاه افزود: خداوند برای اینکه این مخلوق از مسیرش منحرف نشود، نشانه‌هایی را برای او قرار داد تا بتواند به سوی خدا بازگردد. آن نشانه‌ها انبیاء الوالعزم هستند که هر کدام نمایندگانی داشتند که راه را به مردم نشان می‌دادند؛ مثلا حضرت موسی(ع) شاگردانی داشتند، حضرت عیسی(ع) حواریون را داشتند و نسبت به پیامبر اکرم(ص)، ائمه(ع) هستند. این‌ها نشانه‌هایی برای بازگشت به سوی خدا و بازیابی مسیر صحیح هستند.

این پژوهشگر گفت: بعد از پیامبر خاتم(ص) دوازده امام این مسئولیت را داشتند تا امام یازدهم که موضوع غیبت پیش می‌آید و این رشته ظاهرا منقطع می‌شود، اما منقطع نیست و امام زمان(عج) حضور دارد ولی از دیدگان غایب است تا خداوند عنایتی بفرماید و ظهور ایشان را محقق کند.

بدخشان خاطرنشان کرد: در قرآن آیه‌ای هست که خداوند به پیامبر(ص) می‌فرماید به مردم بگو «قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَ» (شوری، 23) من به خاطر این رنج‌ها و زحماتی که برای هدایت قوم کشیدم، اجری نمی‌خواهم جز اینکه با اهل بیتم دوستی کنید. چون اینها تابلوی مسیر هستند. در این کتاب شرح دادم این درخواست پیامبر(ص) شبیه به این است که برای مثال سرنشینان یک وسیله نقلیه به جایی می‌رسند که نمی‌دانند از کدام مسیر بروند. راهنمایی در مسیر پیدا می‌شود که به آنها راه را نشان می‌دهد و می‌گوید من حق الزحمه‌ای نمی‌خواهم جز اینکه این تابلوها را دنبال کنید، اینها راه را نشانتان می‌دهد. پس این درخواست، به نفع ما است.

مؤلف کتاب «ترجمه و شرح دعای ندبه» با بیان اینکه این دعا بر این اساس است که ائمه(ع) راهنمایان ما هستند، توضیح داد: اگر دعای ندبه را از نظر کمی پنج قسم کنیم، چهار پنجم آن مقدمه است. کسی که می‌خواهد دعا کند، بی مقدمه وارد دعا نمی‌شود، اول باید حمد و سپاس الهی را بگوید و ذلت خود را در برابر خداوند احساس کند. مقدمه اولیه دعای ندبه با حمد و این گونه شروع می‌شود: «اللَّهُمَّ لَكَ الْحَمْدُ عَلَى مَا جَرَى بِهِ قَضَاؤُكَ فِي أَوْلِيَائِكَ» در مقدمه دوم سلسله انبیاء را از آدم تا خاتم ذکر می‌کند. بعد مقدمه دیگری می‌گوید که موضوع آن معرفی ائمه معصومین(ع) است و به حوادث زندگی برخی ائمه(ع) اشاره می‌کند و بعد ذکر مصیببت می‌کند. هر کدام از این ائمه شکنجه‌هایی دیدند و رنج‌ها کشیدند. لذا دعا کننده وقتی به یاد این امامان می‌افتد اندوهگین می‌شود و انگار مجلس روضه‌ای برای آنها می‌گیرد و شروع به گریستن می‌کند که «أَيْنَ الشُّمُوسُ الطَّالِعَةُ أَيْنَ الْأَقْمَارُ الْمُنِيرَةُ أَيْنَ الْأَنْجُمُ الزَّاهِرَةُ أَيْنَ أَعْلامُ الدِّينِ» این ستارگان کجا هستند؟ بعد متوجه می‌شود یکی از این ستارگان هنوز درخشان است و برای روزهای سخت ذخیره شده است. او می‌تواند دست ما را بگیرد و مسیر را به ما نشان دهد. این امید توجهش را دوباره به آسمان جلب می‌کند و کسی که ناامید و خسته است یک دفعه نور امیدی را در آسمان جستجو می‌کند و متوجه می‌شود این اوراح بلندی که جسمشان در خاک است همه آسمانی هستند و الان می‌تواند از آن امام غایب کمک بگیرد.

وی اظهار کرد: امام زمان(عج) آخرین حلقه این سلسله الذهب است که ما باید از او قدرت بگیریم و همین طور هم هست؛ یعنی الان مسلمانان به خصوص شیعیان به خاطر این امید، شجاع و نترس هستند و از مرگ نمی‌ترسند. این دعا این مقدمات را فراهم می‌کند که برسیم به اینکه کسی خواهد آمد. این قسمت دعا که می‌فرماید: «أَيْنَ بَقِيَّةُ اللَّهِ الَّتِي لا تَخْلُو مِنَ الْعِتْرَةِ الْهَادِيَةِ» در آنجا انسان به دنبال امام زمان(ع) می‌گردد و اشاره می‌کند تو می‌آیی و بناهای شرک و نقاق را ویران می‌کنی و بر اساس تقوی همه مردم را جمع می‌کنی.

این استاد دانشگاه افزود: بعد در ادامه امام زمان(ع) را معرفی می‌کند: «أَيْنَ ابْنُ النَّبِيِّ الْمُصْطَفَى وَ ابْنُ عَلِيٍّ الْمُرْتَضَى وَ ابْنُ خَدِيجَةَ الْغَرَّاءِ وَ ابْنُ فَاطِمَةَ الْكُبْرَى» یعنی تو فرزند پیامبر اسلام(ص) هستی. بعد امام زمان(عج) را مورد خطاب قرار می‌دهد و می‌گوید من و پدر و مادرم به فدایت. این دعا از ابتدای خلقت شروع می‌کند، سلسله انبیا را مرور می‌کند تا به این نقطه می‌رسد که دستش به ریسمان امام زمان(عج) بند می‌شود که ریسمان الهی است.  بعد می‌گوید: «بِنَفْسِي أَنْتَ مِنْ مُغَيَّبٍ لَمْ يَخْلُ مِنَّا» تو غایبی اما در بین ما هستی. خواننده دعا در اینجا یک دفعه متوجه می‌شود ظهور امام زمان(ع) را باید از خدا که منبع اصلی هستی بخواهد: «اللَّهُمَّ أَنْتَ كَشَّافُ الْكُرَبِ وَ الْبَلْوَى» یعنی در نهایت به خداوند رو می‌آورد.

بدخشان گفت: اینها همه مقدمه است که چهار پنجم دعا را به خود اختصاص داده است. بعد از این مقدمات مفصل وارد موضوع اصلی و اصل دعا می‌شود: «اللَّهُمَّ وَ أَقِمْ بِهِ الْحَقَّ وَ أَدْحِضْ بِهِ الْبَاطِلَ» در اینجا از خداوند خواسته اصلی خود را مطرح می‌کند و دعا این گونه تمام می‌شود. دعای ندبه، یک اصول عقاید کامل شیعه است؛ یعنی اگر کسی می‌خواهد شیعه را بشناسد این دعا را بخواند.