تربیت روح و تقویت اراده؛ مهم‌ترین فلسفه روزه

به گزارش ایکنا از خوزستان، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدحسن انصاری، استاد حوزه علمیه، به‌مناسبت ایام ماه مبارک رمضان در یادداشتی به تبیین آثار روزه‌داری و فواید آن پرداخت که در ادامه متن آن را می‌خوانیم:

«وَ أَمَّا حَقُّ الصَّوْمِ فَأَنْ تَعْلَمَ أَنَّهُ حِجَابٌ ضَرَبَهُ اللَّهُ عَلَى لِسَانِكَ وَ سَمْعِكَ وَ بَصَرِكَ وَ فَرْجِكَ وَ بَطْنِكَ لِيَسْتُرَكَ بِهِ مِنَ النَّارِ وَ هَكَذَا جَاءَ فِي الْحَدِيثِ الصَّوْمُ جُنَّة مِنَ النَّارِ ...» و اما حق روزه آن است که باید بدانی روزه پرده و حجابی است که باری‌تعالی بر زبان و گوش و چشم و عورت و شکم تو کشیده است تا تو را از آتش مصون بدارد و در حدیث نبوی آمده است که روزه سپر آتش است.

پس اگر اعضای بدنت در پس این پرده آرام گرفت امیدوار باش که مصونیت یافته‌ای و اگر رهایشان کردی که به پریشانی و حرکات خارج از قاعده خود ادامه دهند و پرده حجاب را بالا زنند، بی‌جا و از روی شهوت نظر کنند و پا را از حدود تقوای الهی بیرون کنند ایمن مباش که آن پرده دریده شود و از آن خارج شوی.

روزه یک درس مساوات و برابری در میان افراد اجتماع است، زیرا با انجام این دستور مذهبی افراد متمکن، هم وضع گرسنگان و محرومان اجتماع را به‌طور محسوس می‌یابند و هم با صرفه‌جویی در غذای شبانه‌روزی خود می‌توانند به کمک آن‌ها بشتابند. یکی از فواید بزرگ روزه تربیت روح و تقویت اراده و تعدیل غرایض انسانی است. در حقیقت مهم‌ترین فلسفه روزه همین اثر اخلاقی و تربیتی است.

نقل می‌کنند در مذاهب قدیم مصر، روم، یونان، هند انواع روزه معمول بوده است. گویا روزه پیش از وجوب در ادیان الهی، انگیزه فطری داشته است چون بشر طالب کمال است. مرحوم علامه طباطبایی(رضوان الله تعالی علیه) در تفسیر شریف المیزان نقل کرده است: بت‌پرستان که روزه می‌گرفتند هدفشان این بود که به گمان خودشان آتش خشم خدایان خود را که در اثر گناهان بندگان ایجاد شده فرو نشانند یا آنان را خشنود کنند.

خداوند متعال در قرآن مجید سوره بقره آیه ۳۶ می‌فرماید: «وَاسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِ وَالصَّلَاةِ وَإِنَّهَا لَكَبِيرَةٌ إِلَّا عَلَى الْخَاشِعِينَ» روایات متعددی صبر را در آیه به روزه تفسیر کرده‌اند. عبدالله بن طلحه از امام صادق(ع) نقل می‌کند که حضرت فرمود: «مراد از صبر در آیه روزه است.» مرحوم طریحی در کتاب ذی قیمت مجمع البحرین می‌فرماید: «الصبر هو حبس النفس عن اظهار الجزع» صبر، خودداری و نگه‌داشتن نفس از اظهار ناشکیبایی، بی‌تابی و بی‌طاقتی است. امام صادق(ع) فرمود: «مَنْ أَفْطَرَ يَوْما مِنْ شَهْرِ رَمَضانَ خَرَجَ رُوحُ الاِْيْمانِ مِنْهُ» کسی که بدون عذر افطار کند در روز ماه رمضان روح ایمان از او خارج می‌شود.

در جنگ موته دست راست و چپ جعفر طیار را از بدن جدا کردند، بدنش مورد اصابت تیرها قرار گرفته بود. عبدالله بن عمر می‌گوید من همراه جعفر طیار بودم او را که هنوز رمقی داشت به خیمه مجروحان بردم ولی چشمش بسته بود. فهمیدم احتیاج به آب دارد چون لب‌هایش خشکیده بود. ظرف را آب کردم آوردم بالای سرش. آرام شانه‌اش را تکان داد به زحمت چشم‌هایش را باز کرد. نگاهی به من کرد و گفت چه می‌گویی؟ گفتم: آب است. میل نداری؟ فرمود: این آب را بالای سرم نگه دار تا موقع مغرب اگر زنده بمانم از این آب می‌نوشم و اگر هم زنده نمانم با لب تشنه به پیشگاه خداوند می‌روم. گفتم آب موجود است چرا تا مغرب؟ گفت: من روزه‌ام و نمی‌خواهم روزه‌ام را افطار کنم. هنگامی که جعفر طیار را شهید کردند، اول خبر را به رسول‌الله(ص) دادند و پیامبر(ص) در مسجد بود. ایشان گریه کردند، بعد حضرت علی(ع) وارد مسجد شد، وقتی نظر پیامبر(ص) به علی(ع) افتاد. پیامبر(ص) به حاضران فرمودند: علی طاقت خبر مرگ جعفر را ندارد. آرام باشید. همه اهل مسجد ساکت شدند. وقتی علی(ع) نزدیک جماعت شد به‌صورت اهل مجلس نگاه کرد، عرض کرد: ای رسول خدا آیا از برادرم جعفر خبر دارید؟ فبکی رسول‌الله(ع) و قال آجرک الله یا ابا الحسن فی جعفر لقد قتل. یا ابا الحسن در مصیبت برادرت جعفر خدا اجرت بدهد او را شهید کردند. فبکی امیرالمؤمنین(ع) و قال انا لله و انا الیه راجعون الآن انقصم ظهری. الآن کمرم شکست.