سه ویژگی یاران امام عصر(عج) در کلام امام صادق(ع)

حجت‌الاسلام اسماعیل مکوندی، پژوهشگر و استاد حوزه در گفت‌وگو با ایکنا از خوزستان، با اشاره به روایات فراوانی که از امام جعفر صادق(ع) در موضوع غیبت امام عصر(عج) و انتظار ظهور وارد شده است، گفت: در این مجال دو روایت مهم از ایشان را مرور می‌کنیم. روایت اول در کتاب «کمال الدین» آمده است. «کمال الدین» از شیخ صدوق علیه الرحمه کتابی است که در باب غیبت که در اوایل دوره غیبت کبری نگاشته شده و معتبر است. 

وی اظهار کرد: این روایت اهتمام امام صادق(ع) را به موضوع غیبت امام نشان می‌دهد. روایت چنین است: سَدير صيرفى نقل کرده است: من و مفضّل بن عُمر و ابو بصير و ابان بن تَغلب، بر سَرورمان امام صادق(ع) وارد شديم و ديديم بر روى خاک، نشسته و لباس زبر بر تن دارد و مانند زن شيداى فرزندْمرده جگرسوخته مى‌گريد. اندوه، رخسارش را پوشانده و رنگ از گونه‌هايش پريده و اشک كاسه‌هاى چشمش را فرسوده است و مى‌گويد: «سرورا! فراق تو، خوابم را گرفته، و بسترم را بر من تنگ كرده، و آرام دلم را از من ربوده است. سرورا! فراق تو، مصيبت مرا به مصيبت‌هاى ابد، پيوند زده است، و از دست دادن يكى پس از یكى، به از بين رفتن كل و مجموع مى‌انجامد. پس هر بار كه از مصيبت‌هاى گذشته و بلاهاى پيشين، اشكى به چشمم مى‌آيد و ناله‌اى از سينه ام بر مى‌خیزد، مصيبت‌هاى بزرگتر و وحشتناک‌تر، و بلاهايى سخت‌تر و بدتر در آينده، و حوادثى كه به خشم تو آميخته و فجايعى كه با ناخشنودى تو خمير گشته است، در برابرم مجسّم میشوند.» 

مکوندی ادامه داد: روایت این طور ادامه پیدا می‌کند که سدیر صیرفی می‌گوید: از وحشت، عقل از سرمان پريد و از ترس آن پيشامد هولناك و بدى مهلك، بند دلمان پاره شد و آن را نشانه پيشامدى ناگوار يا فرود آمدن حادثه‌اى تلخ بر ايشان پنداشتيم. از اين رو گفتيم: خدا چشمانت را نگرياند، اى فرزند بهترين مردمان! از چه حادثه‌اى چنين اشك مى‌ريزيد و چه واقعه‌اى شمارا اين چنين ماتم زده كرده است؟ امام صادق(ع) نفس عميقى كشيد و فرمود: «واى بر شما! صبح امروز، كتاب جَفْر را نگاه مى‌كردم. اين كتاب، مشتمل بر علم مرگ وميرها و بلاها و مصيبت‌هاى تلخ است، و وقايع گذشته و آينده تا روز قيامت در آن آمده و اين علم را خداوند به محمّد(ص) و امامان پس از او اختصاص داده است و در آن [كتاب]، درباره ولادت قائممان و غيبت او و تأخير در ظهورش و عمر طولانى‌اش و آزمايش مؤمنان در آن زمان، و به شک افتادن دل‌هاى آنان بر اثر به طول انجاميدن غيبتش، و برگشتن بسيارى از آنها از دينشان، و در آوردن طوق اسلام از گردن‌هايشان - كه مقصود، ولايت است، تأمّل مى‌كردم كه دلم شكست و اندوه‌ها بر من مستولى گشت.

این استاد حوزه افزود: امام صادق(ع) در این روایت، اندوه و نگرانی خود را درباره وقایع دوران غیبت و دشواری‌های آن ابراز می‌دارند.

وی گفت: روایت دیگری از امام صادق (ع) نقل شده که درباره یاری امام زمان(عج) است. این روایت در کتاب «الغیبه» شیخ نعمانی که در قرن چهارم می‌زیست، نقل شده است. حضرت در این روایت می‌فرمایند: «من سَرَّهُ أن يَكونَ مِن أصحابِ القائِمِ فَلِيَنتَظِر وَليَعمَل بِالوَرَعِ ومَحاسِنِ الأَخلاقِ وهُوَ مُنتَظِرٌ، فَإِن ماتَ وقامَ القائِمُ بَعدَهُ كانَ لَهُ مِنَ الأَجرِ مِثلُ أجرِ مَن أدرَكَهُ، فَجُدّوا وَانتَظِروا هَنيئًا لَكُم أيَّتُهَا العِصابَةُ المَرحومَةُ» هر كه دوست دارد از ياران قائم باشد، پس بايد انتظار كشد و در حالى كه منتظر است، پارسايى (ورع) و اخلاق نيك (حسن خلق) را در پيش گیرد. اگر (با چنين حالتى) از دنيا برود و بعد از مرگ او، قائم قيام كند، همانند اجر كسى را دارد كه قائم را درک كند. پس (در كار و عمل) بكوشيد و منتظر باشيد؛ گوارایتان باد اى جماعت مشمول رحمت.

مکوندی بیان کرد: اولین ویژگی، انتظار و منتظر بودن است. توجه داشته باشیم انتظاری که در روایات ما مطرح است، صرفا از مقوله لفظ نیست. در روایات داریم که دعای فرج را دائم بخوانید. کثرت دعا مهم است، اما انتظار از مقوله عمل است و ما باید در رفتار و اعمال، خود را مهیای ظهور و درک و پذیرش امام زمان(عج) کنیم.

این پژوهشگر حوزه گفت: ویژگی دوم، «وَليَعمَل بِالوَرَعِ» یعنی اهل رعایت ورع الهی باشد. تقوی پرهیز از محرمات است، ورع یک درجه بالاتر است؛ یعنی پرهیز از شبهات؛ یعنی اینکه فرد به صرف احتمال اینکه ممکن است، آن کار یا آن حرف باعث گناه بشود، از آن بپرهیزد و ترکش کند. هیچ چیز مثل گناه انسان را از امامش دور نمی‌کند و هیچ چیز مثل ترک گناه، انسان را به امام نزدیک نمی‌سازد.

وی ادامه داد: ویژگی سوم یاران امام عصر(عج) در کنار انتظار و ورع، حُسن خُلق است. این ویژگی در حد اعلای خود در وجود پیامبر اعظم(ص) وجود داشت. همه صفات و فضایل اخلاقی در وجود ایشان در حد کمال وجود داشت، اما خداوند در قرآن، حُسن خُلق ایشان را عظیم بر می‌شمارد، چرا که به فرموده قرآن اگر این ویژگی نبود، همه از اطراف ایشان پراکنده می‌شدند. بنابراین مؤمنان هم در برخوردها و محاورات خود چه در خانواده و چه در اجتماعات اهل رعایت حُسن خُلق باشند تا در زمره یاران امام عصر(عج) قرار گیرند.