خطبه حضرت رضا(ع) درباره امام؛ الهام‌بخش بزرگان شیعه در تبیین امامت
عبدالحسین طالعی با اشاره به خطبه گیرای امام رضا(ع) در مسجد جامع مرو در پاسخ به سخنان مطرح شده درباره جایگاه امامت و ویژگی‌ها و فضائل امام و وظیفه متقابل مردم گفت: بزرگان شیعه این خطبه جامع امامت را نقل کرده‌اند و انصاف این است تا از این خطبه که الهام‌بخش تمام بزرگان شیعه امامیه بوده است، برای تبیین امامت به نحو صحیح بهره‌مند شد.
عبدالحسین طالعی، استاد دانشگاه و سردبیر مجله «کتاب‌شناسی شیعه» در گفت‌وگو با ایکنا از خوزستان ضمن تأکید بر افزایش معرفت نسبت به امامت و شئون و ویژگی‌های آن به معرفی کتابی در این زمینه پرداخت و گفت: برای اینکه معرفت ما نسبت به حضرت امام رضا(ع) و شأن والای ایشان بالاتر برود، کتابی معرفی می‌کنم که اوصاف و شئون و ویژگی‌های امام را از زبان حضرت بیان می‌کند، اما پیش از آن مقدمه‌ای عرض می‌کنم.
وی اظهار کرد: قصه ما با ائمه معصومین(ع) شبیه مورچگانی است که پای قله‌ای قرار دارند. مورچه از تمام زندگی، کف زمین و دانه‌هایی که در زیر زمین جمع کرده را می‌شناسد و از تمام نعمت‌های دنیا، پوست جویی یا پوست خشکی که در لانه ذخیره کند. او بلندای قله را نمی‌تواند تصور کند. بنابراین وقتی چنین است هر چه بخواهد از بلندی قله بگوید، نمی‌تواند از عهده چنین کاری برآید.
طالعی افزود: بحث‌هایی که دانشمندان بشری درباره امامت بیان می‌کنند، شبیه تلاش مورچه‌ای است که بخواهد از بلندای قله کوه سخن بگوید. پس وصف قله را از زبان کسی باید شنید که این قله را تا انتها رفته است و یا کسی که بالاتر از قله را می‌بیند.
این استاد دانشگاه گفت: از زمانی که سقیفه شکل گرفت و مفهوم امامت و خلافت تحریف شد، سخنان زیادی به کتاب‌ها در این باره راه پیدا کرد و اختلافاتی شکل گرفت. در این بین گروه‌های مختلف هر کدام سخنانی گفتند. نقل شده است روزی امام رضا(ع)، در مسجد جامع مرو نشسته بودند که بحث امامت به میان آمد؛ عبدالعزیز بن مسلم فردی در مسجد حاضر بود. او به امام رضا(ع) عرض کرد که این مردم درباره امامت به این شیوه سخن می‌گویند. او نقل می‌کند که حضرت تبسمی کردند و مطالبی فرمودند به این مضمون که این‌ها نفهمیده‌اند در چه وادی سخن می‌گویند، بعد از آن، امام خطبهای مفصل و گیرا، جذاب و پرمطلب ایراد فرمودند که درباره شئون، ویژگی‌ها، فضائل و رحمت امام و همچنین وظایف مردم نسبت به امام است.
طالعی ادامه داد: بزرگان شیعه از جمله کلینی در کتاب کافی، مرحوم شیخ صدوق در آثار متعدد خود و دیگر محدثیان در آثارشان این خطبه جامع امامت را نقل کرده‌اند. انصاف این است که این خطبه با 10، 12 صفحه مطلب، الهام بخش تمام بزرگان شیعه امامیه بوده که امامت را به نحو صحیح بیان کرده‌اند. چون دانشمندان ما آن مقام الهی امامت را ندارد، بنابراین مثل مورچه‌های پای قله هستند و به تنهایی نمی‌توانند قله را توصیف کنند. حال که امام رضا(ع)، منتی بر ما نهاده و از آن قله برای ما سخن گفته‌اند، باید از این خطبه جامع، نهایت استفاده بشود.
وی گفت: بر این اساس کتابی به نام «امام یگانه دوران» تألیف شده که اثر دکتر مرتضی طاهری است. این کتاب، در یک مجلد و 400 صفحه خطبه امام رضا(ع) را به 18 فصل تقسیم کرده و در هر فصلی، عنوان‌هایی طرح کرده که در مجموع صد عنوان فرعی در شرح این خطبه است. در هر عنوان، جمله‌ای از امام رضا(ع) بیان شده و ذیل آن توضیحاتی مختصر در حد دو، سه صفحه آمده است.
این پژوهشگر گفت: به نظرم کتابی است که خوانندگان عمومی و حتی خوانندگان اهل تحقیق به خوبی می‌توانند از آن استفاده کنند و یک دوره امامت را به نحو صحیح و معتبر و بدون شک و اختلاف بخوانند. به طور نمونه در یکی از مطالب امام رضا(ع) فرمودند: «الامام، الماء العذب علی الضماء» امام گوارایی است که به دست انسان تشنه‌ای برسد. تشنگی را جز کسی که این حالت را تجربه کرده، نمی‌تواند درک کند، انسان وقتی در حال تشنگی شدید باشد، بدون آب، هلاک می‌شود و آب برای چنین انسانی، بسیار قیمتی است.
وی افزود: ما به امام احتیاج داریم، اگر امام دست ما را نگیرد، ما در تشنگی‌های معنوی هلاک می‌شویم. مؤلف ذیل این عبارت تحت عنوان «آب گوارا» چنین نوشته‌اند: «شاید این همه تأکید از آن رو است که نیاز به آب، بیش از هر نیاز دیگری برای بشر ملموس است و این برکت الهی مایه بقا و ادامه حیات او است. حضرت، امام را به آب گوارا آن هم در اوج نیاز و شدت عطش تشبیه می‌فرماید و به راستی هیچ آب گوارایی لذت‌بخش‌تر و شیرین‌تر از درک حضور امام نیست.» نویسنده از اینجا گریز کوتاهی به موضوع امام عصر(عج) می‌زنند: «و خوش آن ایام فرخنده که آن بازمانده امامان، در میان مردم ظاهر شود و چشمه‌های آب گوارای خویش را از هر سو جاری کند. اهل علم را از شهد شیرین محبت خود سیراب سازد و دوستان و محبانش پروانه وار دور شمع وجود او جمع شوند و با آب دیدارش، آتش فراق را برای همیشه خاموش سازند.»
طالعی بیان کرد: نویسنده تعبیرات دیگری هم دارند. امام گاهی به‌صورت تبیینی و گاهی تمثیلی در مقام امام سخن گفته‌اند از جمله فرمودند: «الامام السحاب الماطر و الغیث الماطل و الشمس المضیئه؛ امام ابر بارنده، باران ریزنده و خورشید روشنایی بخش است.» جا دارد این خطبه، به عنوان متن درسی در محافل و مجالس دینی، در هیئت‌ها و حتی مراکز پژوهشی و آموزشی مورد بررسی قرار گیرد. به یقین اگر ما امام معصوم و شئون ایشان را به‌درستی بشناسیم، بسیاری از این فرقه‌های انحرافی سر خود می‌گیرند و پی کار خود می‌روند.
انتهای پیام
