ماه رمضان، فرصت عبادت همراه با تفکر است

حجت‌الاسلام‌‌والمسلمین حمید نادری، استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه شهرکرد و حافظ کل قرآن کریم در گفت‌وگو با ایکنا از چهارمحال‌وبختیاری، با اشاره به اینکه فلسفه روزه در آیه ۱۸۳ سوره مبارکه بقره بیان شده است، اظهار کرد: بر این اساس، فلسفه و هدف روزه‌داری پیشه ساختن تقوای الهی است.

وی در تبیین مفهوم‌شناسی واژه «تقوا»، گفت: تقوا از ماده «وقی» به معنای نگهداری می‌آید، لذا تقوا به پرهیزگاری ترجمه شده و بخشی از معنای تقوا نگه‌داشتن خود است، یعنی انسان بتواند خودنگهدار باشد و به تعبیر دیگر، بتواند خودش را کنترل کند.

حجت‌الاسلام نادری با بیان اینکه واژه تقوا علاوه بر تعبیر «تتقون» در برخی آیات با تعبیر «إتق الله» آمده است، افزود: این تعبیر به معنای نگه داشتن خدا و امساک از دوری از اوست و باید دید چگونه می‌توان از مجرای «تتقون»، «إتق الله» را تحقق بخشید.

قرنطینه به معنی تعطیلی عبادت نیست

این مدرس دانشگاه با تاکید بر اینکه سلب شدن امکان عبادت جمعی در مجامع معنوی، مساجد و اماکن مذهبی به معنای تعطیلی عبادت نیست، بیان کرد: در روایات ائمه معصومین(ع) داریم که بهترین عمل در ماه رمضان دوری از گناه است و جامه عمل پوشاندن به این مهم ارتباطی به عبادت در قرنطینه خانگی یا در مساجد و محافل معنوی ندارد.

حجت‌الاسلام نادری بیان کرد: معنای امساک و پرهیز در ماه روزه‌داری علاوه بر پرهیز از کارهایی که روزه را باطل می‌کند، شامل پرهیز از فکر گناه و ارتکاب گناه نیز هست و این امر قرنطینه و غیر قرنطینه ندارد.

وی مرحله نخست ارتکاب گناه را شکل‌گیری آن در فکر و ذهن و سپس مرحله عملی دانست و ادامه داد: یک فرد هنگامی فرد دیگر را تحقیر یا مسخره می‌کند که پیش از آن از حیث ذهنیت، آن فرد را از خود پایین‌تر قرار داده و تحقیر کرده باشد. اگر ارزش‌ها و کرامت دیگران را به رسمیت بشناسیم، به خودمان اجازه نمی‌دهیم که او را تحقیر یا مسخره کنیم.

شکل‌گیری در ذهن؛ گام نخست گناه

حجت‌الاسلام نادری تاکید کرد: اگر کسی دچار عُجب می‌شود، پیداست که این امر در ذهن او شکل گرفته است و فرد در ذهن، خود را از دیگران بالاتر دانسته لذا آفات بعدی نیز به دنبال آن می‌آید.

حافظ کل قرآن کریم در خصوص شرایط کنونی ناشی از شیوع کرونا و توصیه متولیان بهداشت و سلامت به ماندن در خانه، تصریح کرد: این شرایط در ماه مبارک رمضان بهترین فرصت برای ورود به مقوله مطالعه و تفکر است و کتاب چهل حدیث از امام خمینی(ره) برای این امر پیشنهاد می‌شود که بیانی ساده و روان دارد.

حجت‌الاسلام نادری بیان کرد: تفکر سبب تغییر مثبت در سبک زندگی افراد می‌شود، همچنان که در روایتی از پیامبر(ص) داریم که یک ساعت تفکر بهتر از هفتاد سال عبادت است و اگر بدانیم بر اساس روایت دیگری از آن حضرت، ثواب هر عبادت ماه رمضان هفتصد برابر عبادت در سایر ماه‌های سال است، به عظمت تفکر در این ماه پی می‌بریم.

استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه شهرکرد گفت: اگر ساعاتی از اوقات ماه مبارک رمضان را به تفکر بگذرانیم، در مقایسه با زمانی که بدون توجه به معانی به تکرار ذکر می‌پردازیم، ثواب بیشتری نصیبمان می‌شود.

حجت‌الاسلام نادری با اشاره به مفهوم ذکر و عبادت، تاکید کرد: عبادت باید انسان را به یاد خداوند بیندازد، ذکر بدون یاد خداوند غفلت است و ایام قرنطینه ماه رمضان بهترین فرصت برای عبادت واقعی همراه با تفکر و اندیشه است تا تقوای الهی و هدف روزه‌داری محقق شود.

بُعد ایجابی تقوا چیست؟

این مدرس دانشگاه بُعد دوم تقوا را که در کنار پرهیزگاری و امساک از گناه تکمیل‌کننده مفهوم تقوا است، بعد ایجابی دانست و افزود: این بدان معناست که فرد تکالیف الهی را به بهترین نحو انجام دهد و از انجام هر عملی که او را یک گام به تقوا نزدیک‌تر نماید، دریغ نکند.

حجت‌الاسلام نادری گفت: بعد ایجابی گستره وسیعی از انجام واجبات و ترک محرمات را شامل می‌شود، مثلا خدمت به خلق خدا که مصادیق بسیاری در جامعه امروزی دارد و از همدلی و کمک مومنانه گرفته تا خدمت در فضای مجازی و گسترش و ترویج دین و فرهنگ قرآنی را شامل می‌شود.

عضو هیئت علمی دانشگاه شهرکرد با تاکید بر اینکه بستر کسب تقوا در چنین شرایطی فراهم است، تصریح کرد: در ماه مبارک، به دلیل امساک و پرهیز، تمایل به ارتکاب گناه کمتر است، درهای رحمت الهی باز هستند، شیطان به زنجیر کشیده شده و فرد می‌تواند با فراغ بال با بهره‌گیری از روزه‌داری، به دنبال کسب تقوا باشد.

دعا را با ترجمه بخوانیم

حجت‌الاسلام نادری با بیان اینکه در فرهنگ دینی به جز مواردی خاص، کیفیت همواره بر کمیت می‌چربد و همیشه بر آن مقدم است، ادامه داد: از این فرصت می‌توان برای خواندن ادعیه ماه رمضان به همراه توجه به معانی و مفاهیم بهره جست، لذا دعاها را، هر چند به میزان اندک، با حضور قلب و توجه به معانی قرائت کنیم و به دنبال این باشیم که هر فراز دعا کجای زندگی ما را می‌تواند تغییر دهد.

وی بیان کرد: در فراز نخست دعای ابوحمزه ثمالی می‌خوانیم که «إِلٰهِى لَاتُؤَدِّبْنِى بِعُقُوبَتِكَ» و تفکر در این یک فراز ما را به نتایج تربیتی مهمی می‌رساند. در این فراز از خدا می‌خواهیم که ما را با چوب عذابش ادب نکند بلکه خودمان به مرتبه تنبیه و بیداری برسیم.

حجت‌الاسلام نادری با بیان اینکه بسیاری از انسان‌های خوب با یک تلنگر از سوی خدا ادب شده و به راه صحیح بازگشته‌اند، افزود: مثلا فردی که در گذشته رباخوار بوده با تنبیه از جانب خداوند و از دست دادن مال یا عزیزان و ... از خواب غفلت بیدار شده و به سمت خدا بازگشته است.

این مدرس دانشگاه تصریح کرد: خواندن دعا بدون توجه به معانی بی‌تأثیر نیست اما تأثیر اصلی زمانی است که با تفکر در مفاهیم خوانده شود تا دعا در روح و جان دعاخوان رسوخ کند و همین توجهات سبب بیداری انسان شود.

حجت‌الاسلام نادری همین توجه و تفکر را برای نمازگزار نیز ضروری برشمرد و تصریح کرد: اگر معانی ذکرهای نماز روزانه چندین بار در ذهن نمازگزار تکرار و یادآوری شوند، این مفاهیم در ذهن او زنده می‌مانند و در مرحله عملی به کمک او می‌آیند.

وی با ذکر مثالی، توضیح داد: هر فرد روزانه چندین بار در ذکرهای «سبحان الله» و «سبحان ربی» پاک و منزه بودن خداوند را تکرار می‌کند، اگر این اذکار را همراه با توجه و حضور قلب بیان کنیم، کمی‌ها و کاستی‌های زندگی را ظلم از جانب خداوند تلقی نخواهیم کرد چرا که ظلم خباثت و بدی است حال آنکه خداوند پاک و منزه است و ظلم نمی‌کند.

حجت‌الاسلام نادری گفت: در خصوص قرآن کریم نیز همین موضوع مصداق دارد و در کلام بزرگان داریم، تلاوتی که با تدبر همراه نباشد، خیر ندارد اگرچه ثواب دارد، لذا خیر اساسی تلاوت قرآن با تدبر و تفکر در آیات محقق می‌شود که ماه رمضان و ایام قرنطینه بهترین فرصت برای تحقق بخشیدن به این مهم است.