عزاداری را آماج طعن و نقد قرار ندهیم

حجت‌الاسلام حمیدرضا شریعتمداری، عضو هیئت علمی گروه شیعه‌شناسی دانشگاه ادیان و مذاهب قم، در گفت‌وگو با ایکنا از اصفهان، با بیان اینکه هیچ کس در اهمیت ماه محرم و جایگاه آیین‌های سوگواری تردید ندارد، اظهار کرد: احیای قیام و نام امام حسین(ع) یک وظیفه است، البته شاید در مورد آیین‌های عزاداری تعبیر وجوب به کار نبریم، ولی کلیت احیای مرام و مسلک اهل‌بیت(ع) از تکالیف مهم ما است و در راستای تکلیف بزرگ حفظ و احیای اسلام قرار دارد. جمله معروفی هست که می‌گوید ایجاد و حدوث اسلام به وسیله پیامبر اکرم(ص) به عنوان فرستاده خدا و بقای آن با قیام و شهادت امام حسین(ع) صورت گرفت.

وی افزود: در هر شرایطی، احیای این قیام و انجام این تکلیف تنوع پیدا می‌کند و این هنر شیعیان بلکه همه مسلمانان است که در شرایط گوناگون به انحای مختلف این وظیفه را انجام می‌دادند، چون عزاداری امام حسین(ع) فقط به شیعیان اختصاص ندارد، بلکه در میان شیعه رواج بیشتری دارد. در واقع همین هنرمندی باعث شکل‌گیری آیین‌های مختلف در سرزمین‌های اسلامی و شیعی شده است.

شریعتمداری تصریح کرد: در حال حاضر با توجه به شیوع و فراگیری کرونا و اینکه این ویروس به بخش جدایی‌ناپذیر زندگی ما تبدیل شده است، بنا به تکلیفی که به عهده داریم، یعنی مبارزه با این بیماری و جلوگیری از شیوع آن و حفظ جان خود و دیگری، جای فراست و هوشمندی جامعه حسینی است که در عین فراموش نکردن تکلیف احیای نهضت امام حسین(ع)، به شکلی عمل کند که مشکلی برای سلامت مردم و کلیت دینداری به وجود نیاید. اگر خدای ناکرده به دلیل بی‌احتیاطی، این ویروس در عزاداری‌ها شیوع بیشتری پیدا کند، باعث می‌شود که دین و دینداری و عزاداری ما مورد طعن و نقد دیگران قرار گیرد؛ بنابراین باید با هوشمندی تمام و استفاده از امکان‌های جدیدی که در روزگار حاضر ایجاد شده است، هم عزاداری‌ها را با قوت بیشتر انجام دهیم و هم سلامت خود و جامعه را به خطر نیندازیم.

کیفیت عزاداری مهم‌تر از شکوه ظاهری است

وی در توضیح انجام عزاداری با قوت بیشتر، بیان کرد: معمولاً به جنبه‌های ظاهری و شکوه ظاهری اهمیت زیادی می‌دهیم و اینکه دسته‌های عزاداری همراه با طبل و سنج و امکاناتی از این قبیل راه بیفتد، در نظر ما خدمت به امام حسین(ع) و تشیع محسوب می‌شود. نمی‌خواهم منکر اهمیت و تأثیرگذاری این جلوه‌های ظاهری شوم، ولی می‌توانیم کیفیت عزاداری‌ها را به گونه‌ای ارتقا دهیم که اگر شکوه سال‌های قبل را ندارد، ولی از قوت و فراگیری بیشتری برخوردار باشد.

شریعتمداری با بیان اینکه دو راه خاص و کارآمد برای عزاداری پیش رو داریم، ادامه داد: راه اول، رونق دادن به روضه‌های خانگی و فراگیر ساختن آنها است. اعضای خانواده‌ها می‌توانند در خانه‌های خود بدون اینکه کس دیگری حضور داشته باشد، یا با جمعیتی اندک روضه‌های کوتاه با استفاده از مقتل‌ها و اشعاری در رثای اهل‌بیت(ع) همراه با سینه‌زنی بخوانند. در میان شیعیان هند، این سنت وجود دارد که حتی به صورت تک نفره اشعاری را از روی کتابچه‌های آماده می‌خوانند و سینه می‌زنند. راهکار دوم نیز عزاداری‌های مجازی است که می‌توان مجالس زیادی را در قالب منبرهای کوتاه برگزار و به صورت زنده پخش کرد. در عین حال می‌توان مجالس مفصل و عمومی در فضای باز و با فاصله‌های تعیین شده نیز برگزار کرد که البته نیاز به مدیریت دارد و هیئت‌های ریشه‌دار و دارای سازمان قوی می‌توانند این نوع مجالس را برگزار کنند.

وی تصریح کرد: به جای تقابل و ایجاد دوگانه عزاداری یا رعایت اصول بهداشتی و از یک طرف، غلطیدن به این سمت که عزاداری به هر قیمت برگزار شود، ولو اینکه تلفات داشته باشد، یا چنانکه برخی مدعی شده‌اند اصلاً تلفاتی وجود نخواهد داشت؛ کجای دین آمده که اگر افراد به نام دین دور هم جمع شوند، اتفاقی نخواهد افتاد و این دسته از افراد چگونه می‌خواهند آتش‌سوزی حسینیه ارک تهران در هنگام عزاداری یا سقوط جرثقیل در مسجدالحرام را توجیه کنند و از طرف دیگر، کنار گذاشتن مطلق عزاداری و تعهد به رعایت اصول بهداشتی، مثل همه دوگانه‌ها و تزاحم‌هایی که در زندگی پیش می‌آید، باید هنرمندی، ظرافت و هوشمندی به خرج داد که هم عزاداری و فضای حسینی در شهرها و خانه‌ها حاکم باشد و حالت عزا به خودمان بگیریم و هم به نام عزاداری، این شائبه ایجاد نشود که کرونا شیوع بیشتری پیدا کرده است.

تمدن اسلامی تعارضی میان علم و دین نمی‌بیند

شریعتمداری بیان کرد: خوشبختانه با دو اتفاق بزرگ بعد از کرونا مواجه شدیم؛ یکی اینکه مراجع تقلید، حوزه‌های علمیه و تریبون‌های رسمی از مقام معظم رهبری گرفته تا ائمه جمعه، همه برخورد معقولی با توصیه‌های بهداشتی داشتند و حق نظر و تقدم را برای ستاد ملی مقابله با کرونا قائل شدند. دیگر اینکه در مساجد، اماکن مذهبی و به خصوص حرم امام رضا(ع)، توده مردم و کارگزاران این اماکن کاملاً و به صورت بسیار جدی پروتکل‌های بهداشتی را اجرا کردند. نه احساس عداوت و خصومتی با ملاحظات بهداشتی داشتند و نه نسبت به این دستورالعمل‌ها بی‌تفاوت بودند.

وی در پایان افزود: هم‌زمان با قرون وسطای مسیحی، تمدن درخشانی در جهان اسلام شکل گرفته بود که بنا به گفته غربی‌ها یکی از مهم‌ترین شاخصه‌ها و مولفه‌های آن این بود که مسلمانان هیچ تقابل و تعارضی میان دنیا و آخرت، دین و دنیا و علم و دین نمی‌دیدند. یعنی احساس نمی‌کردند که اگر دنبال مطالعات و تحقیقات علمی می‌روند یا برای کشف قوانین طبیعت و تسلط بر آن می‌کوشند، با خدا و دین مبارزه می‌کنند. در واقع هیچ تعارضی میان دینداری با کار و تلاش علمی و فلسفی و عقلی نمی‌دیدند، در حالی که در مغرب‌زمین این تفکر وجود داشت که هر گونه تلاش برای تصرف در طبیعت به معنای ایجاد تغییر در خلقت خداوند یا مقابله و معارضه با آموزه‌های رسمی کتاب مقدس است. ما امروز این را به خوبی به نمایش گذاشتیم که متدین هستیم و در عین حال به علم اهمیت می‌دهیم و برای سلامت و امنیت ارزش قائلیم.