بایدها و نبایدهای مداحی / عزاداری با شیوه نوین نیاز به پالایش دارد
مدرس دانشگاه زنجان با اشاره به اینکه اشعار مداحی فاقد تفکر ارزشمند است و باید حضور خدا در سروده‌ها حس شود، تأکید کرد: فرهنگ عزاداری با شیوه‌های نوین نیاز به پالایش دارد.
شاعر در شعر آیینی می‌کوشد که در در جبهه حق و حق‌مداری قرار گیرد و از ظلم، باطل، زشتی و پلشتی برائت جوید. سوگ، مرثیه و حماسه از جمله مضامین اشعار آیینی هستند و تعلیم و تربیت با استفاده از ابزار هنر و ادبیات و تأثیرگذاری بیشتر در مخاطب از گذشته مرسوم بوده است. خبرنگار ایکنا زنجان، برای بررسی کیفیت اشعار مداحان در آیین‌های عزاداری، گفت‌وگویی با سعیدرضا بیات، پژوهشگر و مدرس دانشگاه‌های زنجان، داشته است که در ادامه می‌خوانید:
ایکنا ـ اشعار مداحی را از نظر معنا و مفهوم و متناسب بودن با شأن اهل‌بیت(ع) چگونه ارزیابی می‌کنید؟
متأسفانه اغلب اشعاری که در مداحی استفاده می‌شود، کسر شأن اهل‌بیت(ع) است و حسین منزوی شاعر برجسته زنجانی توصیف بحقی در این مورد دارد که می‌گوید: «حد تو رثا نیست، عزای تو حماسه است / ای کاسته شأن تو از این معرکه‌گیران...»
اغلب مادحان تحصیلات مرتبط دینی ندارند و حتی تاریخ اسلام را مطالعه نکردند و با معارف اسلامی آشنایی ندارند. اطلاعات تاریخی که ارائه می‌دهند اغلب درست نیست و مطالبی که بیان می‌کنند جایگاه واقعی ائمه اطها(ع) را به ما نشان نمی‌دهد، امامی که هرگز زیر بار مظلومیت نرفت و با ظالم بیعت نکرد، باید با معارف عمیق به مردم معرفی شود و گاهی با سطحی‌نگری، خواسته یا ناخواسته دروغ‌گویی رواج می‌یابد.
ایکنا ـ به نظر می‌رسد اشعاری که در مداحی استفاده می‌شود بیشتر برای تحت تأثیر قرار دادن مخاطب و درگیر کردن عواطف است، آیا این رویه را مناسب می‌دانید یا معتقدید اشعار مداحی باید مفاهیم ارزشی را در مخاطب القا کند؟
اشعاری که در مداحی مورد استفاده قرار می‌گیرد اگر شوری را برمی‌انگیزد، شعوری را در پشتوانه خود ندارد و حاصل تفکر ارزشمندی نیست. اشعاری که مداحان در عزاداری عرضه می‌کنند باید حاوی پیام پاکی، مهربانی، صلح، دانش و حکمت باشد و مطالبی در مورد پیروی از حسنات، حریت و آزادگی، حب وطن و مضامینی از این دست را ارائه و ما را به منشأ خوبی‌ها و حضرت حق رهنمون کند. در پشت اشعار مداحی باید خدا حضور داشته باشد و جای خدا را در این اشعار خالی می‌بینیم. اغلب در عزاداری سروده‌هایی از حب و بغض می‌خوانند که عمق ندارد، کم‌محتوا است و راه را نشان نمی‌دهد.
ایکنا ـ ادبیات تعلیمی تا چه اندازه توانسته است در حوزه دینی و مذهبی آثار فاخری را ارائه دهد و در فرهنگسازی و جریان‌سازی الگوهای دینی مؤثر باشد؟
ادبیات تعلیمی در حوزه دینی آثار فاخر فراوانی به فرهنگ ما عرضه کرده است و با واکاوی گذشته شعرای بسیاری را می‌یابیم که در این عرصه سروده‌هایی به یادگار گذاشتند و از جمله آن‌ها می‌توان به ناصر خسرو، کسایی مروزی و محتشم کاشانی اشاره کرد. حتی شاعر گمنامی متخلص به ربیع در استقبال از «شاهنامه» اثری با نام «علی‌نامه» سروده است که جزو کهن‌ترین آثار حماسی شیعی به شمار می‌رود. حتی در دوره معاصر یعنی پس از مشروطه شعرایی در عرصه سپهر ادبیات دینی خوش درخشیدند، مثلاً وصال شیرازی و نسیم شمال کارهای مهمی در حوزه دینی انجام دادند و در سال‌های اخیر نیز تک‌چراغ‌هایی روشن شدند. علی موسوی گرمارودی و حسین منزوی اشعار عاشورایی زیبایی سرودند، اما تعداد اینها کم است و نتوانستند فرهنگسازی کنند و الگوی مؤثری برای نسل آینده باشند.
ایکنا ـ مشکلات و چالش‌هایی را که گریبان‌گیر فرهنگ ناب عاشورا شده است در چه می‌دانید؟
چالش‌ها در این بخش زیاد است، اما فرهنگ عاشورا می‌تواند سرمایه عظیمی برای مقاومت در برابر مشکلات باشد و در این مسیر باید فرهنگ عزاداری پالایش شده و طی قرون و اعصار نوسازی و به‌روزرسانی شود. مفاهیم عاشورا باید با شیوه‌های نوین و تازه از طریق موسیقی، فیلم، نمایش، نقاشی و دیگر هنرها به شیوه‌های مؤثر عرضه شود تا بتواند یک فکر، حرکت و اندیشه متعالی را ارائه کند.
ایکنا ـ با توجه به شیوع کرونا و لزوم تغییر در برگزاری مراسم آیینی، پیشنهاد شما در ترویج مکتب حسینی با بهره‌گیری از هنر شعر و ادبیات چیست؟
شیوه‌های غیرحضوری به اندازه شیوه‌های حضوری تأثیرگذار نیست و از طریق امکانات صوتی و تصویری، ابزارهای دیجیتالی و شبکه‌های مجازی می‌توان پیام‌های دینی را انتقال داد، اما نمی‌توان جای تأثیر چهره به چهره و حس رودررو را بگیرد. امیدوارم سایه شوم بیماری کرونا از استان، کشور و همه دنیا زدوده شود و ارتباطات حقیقی جای خود را بگیرد.
انتهای پیام
