شیوه‌های تفسیر قرآن از نظر علمای اسلام

به گزارش ایکنا از چهارمحال‌وبختیاری شامگاه گذشته 22 آبان‌ماه همزمان با شب میلاد باسعادت حضرت امام حسن عسکری(ع)، محفل قرآنی و آیین تجلیل از طلاب حافظ 5 جزء و جزء 30 قرآن کریم با حضور مدیرکل تبلیغات اسلامی استان، امام جمعه و مدیر، اساتید و طلاب حوزه علمیه حضرت مهدی(عج) بروجن در مدرسه تخصصی حفظ بروجن برگزار شد.

حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی طاهری، مدیرکل تبلیغات اسلامی استان در این آیین با اشاره به کلامی از فرمایشات پیامبر اسلام(ص) که فرمودند قرآن راه نجات شما از فتنه‌هاست‌، اظهار کرد: به‌تصریح آیه ۹ سوره مبارکه اسراء إِنَّ هَٰذَا الْقُرْآنَ تنها مسیری است که  انسان را به سرمنزل مقصود می‌رساند.

وی ادامه داد: شیوه‌های تفسیری متعددی برای قرآن وجود دارد که برخی شیوه ترتیب تدوین قرآن را ملاک قرار داده‌اند و در تفسیرشان از آیات شریفه سوره مبارکه حمد آغاز کرده و با سوره مبارکه ناس کار را خاتمه داده‌اند لذا اساس کار آنان بر ترتیب استوار بوده است. برخی تفاسیر نظیر تفسیر‌المیزان علامه طباطبایی اگرچه ترتیب تدوین را رعایت کرده‌اند اما روش‌شناسی تفسیر مرحوم علامه ویژه است و نظیر این روش را شیخ حُر عاملی در مقوله احادیث اعمال کرده است.

طاهری با تشریح شیوه مرحوم عاملی، محدث و فقیه شیعه در نگارش احادیث، گفت: ملاک شمردن احادیث، اعتبار آن‌هاست و لذا حدیث اول در هر باب و موضوعی معتبرترین حدیث از نظر شیخ حر عاملی و آخرین حدیث، ضعیف‌ترین حدیث است. مرحوم علامه نیز بر خلاف روش‌های موجود در علوم انسانی، ابتدا نظر خود را با تحلیل آیه به آیه اعمال می‌کنند و سپس مباحث فلسفی و اجتماعی و مباحث دانشی و در پایان، بحث روایی را مطرح می‌کنند.

مدیرکل تبلیغات اسلامی استان شیوه سوم تفسیر را ناظر به تفاسیر روایی نظیر نورالثقلین دانست و توضیح داد: در این روش، یک آیه نقل می‌شود و پس از آن، احادیث مربوط به آیه و احیاناً شأن ذیل آن آورده شده است. برخی مفسرین متأخر نيز معتقدند که دوره نزول قرآن یک دوره تربیتی است پس اگر بخواهیم در جامعه‌ای به واسطه قرآن تحول ایجاد کنیم، ترتیب نزول در تربیت اجتماع بسیار تأثیرگذار است، لذا تفاسیری همگام با وحی دارند؛ تفسیر همگام با وحی بهجت‌پور در زمره این گروه از تفاسیر قرار می‌گیرد.

طاهری تصریح کرد: این دسته از مفسران قائل به این نکته هستند که پیامبر(ص) در شیوه تربیتی خود ۱۰ آیه شریفه قرآن را بر می‌گزیدند و افراد را در روخوانی، روانخوانی، تجوید، حفظ و عمل به آیات برگزیده تحت آموزش قرار می‌دادند و پس از تسلط افراد بر این ۱۰ آیه، ۱۰ آیه بعدی انتخاب می‌شد.

وی با اشاره به اینکه تعبیر الْقُرْآنَ در آیه ۹ سوره مبارکه اسراء که دارای الف و لام تکامل است تمام الفاظ و حروف قرآن را شامل می‌شود، بیان کرد: تک‌تک حروف قرآن در مسیر هدایت بشر قرار دارند و به‌همین دلیل است زمانی که خلیفه اموی می‌خواست یک واو را از آیه‌ای از قرآن حذف کند، ابوذر غفاری با شمشیر به سراغ وی رفت و او را از این کار بازداشت.

طاهری با ذکر اینکه گاه یک آیه سبب هدایت انسان می‌شود، تصریح کرد: در تاریخ آمده است که آیه ۱۶ سوره مبارکه حدید یا آیه ۷ سوره مبارکه زلزال سبب هدایت انسان شد لذا گاه یک آیه قرآن می‌تواند هدایت‌گر باشد و اعرابی را به فقیه مبدل کند. همچنین با تحلیل واژگانی قرآن می‌توان به این نتیجه دست یافت که گاه واژگان قرآنی نیز منشأ هدایت هستند.

خداوند رحمان؛ نخستین معلم قرآن

مدیرکل تبلیغات اسلامی استان با تصریح اینکه خداوند خود را معلم قرآن و با صفت رحمانیت معرفی کرده است، گفت: رحیمیت صفتی از خداوند خاص مؤمنان است حال آنکه رحمانیت عامه خلقت از انسان و حیوان و جمادات و غیره را در بر می‌گیرد، خداوند در قبال تمام موجودات رحمت رحمانیه دارد که اوسع است و ربطی به ایمان انسان‌ها ندارد. پیداست که معلم قرآن نیز نه تنها در قبال قرآن‌آموزان که در برابر تمام مردم وظیفه و تکلیف دارد.

طاهری با اشاره به اینکه دو سنخ از نزول در قرآن کریم آمده است، تصریح کرد: یک قسم مربوط به نزول باران و دیگری در مورد قرآن کریم است؛ لذا خداوند دو قسم رحمت منفصله و متصله دارد و تفاوت آن‌ها این است که رحمت منفصله رحمتی است که انقطاع دارد مانند ابری که وقتی بارید خالی از باران می‌شود، در رحمت متصله اما دوام و اتصال وجود دارد مانند کسی که از علم خود به دیگران می‌آموزد بی‌آنکه علمش تمام شود یا کاهش یابد با این تعریف، قرآن کریم رحمت متصله الهی است.

وی بیان کرد: کسی که به قرآن کریم تمسک جوید یک سر نخ را به دست خداوند داده است، پرسش اینجاست که ملاک و حلقه اتصال انسان‌ها به این رحمت متصله الهی چیست؟ در روايات مى‌خوانيم که «نحن العروة الوثقى»، رهبران معصوم و اهل‌بيت پيامبر(ص) و علاقه و مودت آنان، ريسمان محكم الهى و عروةالوثقى هستند. لذا اگر کسی با تمسک به ولی‌ معصوم(ع) توانست اهل عمل به قرآن شود، دائما به رحمت واسعه الهی و حلقه اتصال به خداوند متصل خواهد بود.