ریشه‌شناسی رفتاری در سوره «عبس»
مدرس مجمع مدارس دانشجویی قرآن و عترت دانشگاه تهران گفت: یکی از برکاتی که سوره عبس دارد این است که بسیاری از روی درهم کشیدن‌ها و رفتارهایی که ما در زندگی خود انجام داده‌ایم را تحلیل رفتاری کنیم و به تعبیری ریشه‌های این رفتارهای خود را پیدا کنیم.
به گزارش ایکنا از خراسان رضوی، مرضیه حیدری، مدرس مجمع مدارس دانشجویی قرآن و عترت دانشگاه تهران، امروز 25 آبان‌ماه در نشست پرسش و پاسخ «چرا نیاز به قرآن؟» که به مناسبت هفته قرآن و عترت در دانشگاه‌ها به همت مرکز قرآنی شهید شهریاری نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه فردوسی مشهد، به‌صورت مجازی برگزار شد، در ابتدا با اشاره به زندگی حضرت معصومه(س) اظهار کرد: شاید نگاه ما به حضرت معصومه نسبت به این مسئله زیاد عمیق نبوده باشد، اما اگر در گذر تاریخ به حضور ایشان در قم نگاهی داشته باشیم، در حقیقت در ادامه با مأموریتی که امام رضا(ع) در ایران میخواستند اجرا کنند، هم‌پوشانی داشتند اما با شهادت ایشان گویا این مأموریت را امام رضا(ع) نا تمام به پایان رساندند.
وی اضافه کرد: این در حالی است که علامه طباطبایی(ره) توجه خاصی به ایشان داشتند به‌گونه‌ای که همیشه توسل به ایشان در زندگی شخصی خود داشتند. در واقع حضرت معصومه(س) از کرامت علمی بسیار خوبی برخوردار هستند و افراد می‌توانند به ایشان متوسل شوند و توشه علمی را از ایشان طلب کنند.
مدرس مجمع مدارس دانشجویی قرآن و عترت دانشگاه تهران بیان کرد: با توجه به اینکه روز 24 آبان‌ماه روز رحلت علامه‌طباطبایی(ره) است، به همین دلیل این هفته به نام قرآن و عترت نامگذاری شده است. در زمان حیات ایشان اینگونه نبوده که به ایشان توجه می‌شده، بلکه برعکس این موضوع بوده و به دلیل نوشتن تفسیر المیزان تحت‌فشار قرار داشتند و به‌دلیل شیوه نوینی که در تفسیر داشتند، نیز به شدت مورد نقد و انتقادات زیادی قرار گرفتند، به‌گونه‌ای که کلاس‌های حوزه ایشان را تعطیل کردند. در حقیقت علامه طباطبایی(ره) برای نوشتن این تفسیر از عمر، جان و روح خود مایه گذاشتند.
قرآن در فضای مهجوری قرار گرفته است
حیدری با بیان اینکه فضای قرآن در جامعه ما در فضای مهجوری قرار گرفته است، عنوان کرد: در واقع برخی از افراد توسل و ارتباط خوبی با ائمه(ع) می‌توانند، برقرار کنند و این توسل را داشته باشند، اما این در حالی است که شاید اگر به زندگی و رفتار آن‌ها نگاهی داشته باشیم، متوجه خواهیم شد که هیچ اثری از قرآن در زندگی آن‌ها دیده نمی‌شود و این افراد به دلیل اتفاقاتی که در زندگی آن‌ها وجود دارد به نوعی از قرآن غافل شده‌اند.
وی تصریح کرد: اما این در حالی است که در حقیقت امام، بزرگترین مفسر قرآن است و اینکه ما بخواهیم امام بدون قرآن را در جامعه تقویت کنیم، کار خطرناکی است از این جهت مادامی که ما رابطه عاطفی با یک امام برقرار می‌کنیم، اما این ارتباط به دلیل سختی‌ها و غفلت‌هایی که در زندگی وجود دارد، دستخوش تغییر شود، شاید در بسیاری از تصمیمات زندگی و انتخاب‌های خود نتوانیم به‌گونه‌ای عمل کنیم که امام خود را خشنود کنیم، به‌ویژه برای ما انسان‌هایی که در عصر غیبت به سر می‌بریم و نمی‌توانیم ارتباط بی واسطه با امام حاضر خود داشته باشیم، نتوانیم بسیاری از شبهه‌هایی که داریم را برطرف کنیم و این کار برای ما کار بسیار سختی است.
مدرس مجمع مدارس دانشجویی قرآن و عترت دانشگاه تهران با تأکید بر اینکه انس با قرآن باید در جامعه شکل گیرد و رواج یابد، گفت: در واقع قرآن مانند طبیبی است که با جان ما ارتباط برقرار می‌کند؛ در ابتدایی که آن را شروع به خواندن می‌کنیم وجود ما را جلا می‌دهد و قلب ما را از اشتباهات تخلیه می‌کند و به تدریج جان و روح انسان را را رشد می‌دهد که این کار را به گونه‌ای انجام می‌دهد که ما متوجه این امر نمی‌شویم، از این‌رو ما باید به‌طور روزانه حتی بخش کوچکی از قرآن را تلاوت کنیم تا به واسطه این موجود زنده و حیات بخش، روح و جان خود را تطهیر کنیم.
حیدری خاطرنشان کرد: ما امروزه برای تمامی برنامه‌های دانشگاهی خود برنامه‌ریزی داریم اما برای آن دسته از افرادی که از قرآن محروم شده‌اند، برنامه‌ای نداریم و این در حالی است که ما باید به این موضوعات توجه داشته باشیم و به گونه‌ای رفتار کنیم و برنامه‌ریزی داشته باشیم که افراد به قرآن نزدیک شوند که در حقیقت اگر این کار را انجام دهیم، قطعا در ادامه مسیر اتفاقات خوبی برای این دسته از افراد به وجود خواهد آمد وو زندگی آن‌ها دستخوش تغییراتی خواهد شد.
قرآن را مانند معلم و یک امام بدانیم
وی عنوان کرد: در حقیقت ما باید قرآن را یک معلم و یک امامی بدانیم که فرق این قرآن با امام رضا(ع) این است که نطقی ندارند و ما صدایش را نمی‌شنویم، اما از جهت زنده بودن، ادراک داشتن، هدایت گری، رشد داشتن، دلسوز بودن و... با امامی که ما به آن‌ها متوسل می‌شویم، در یک وزن قرار می‌گیرد.
مدرس مجمع مدارس دانشجویی قرآن و عترت دانشگاه تهران گفت: در واقع وقتی نگاه ما به قرآن اینگونه باشد که قرآنی که در دست ماست همان امام حسینی است که در صحرای کربلا بود و همان امام رضایی است که زیارت ایشان کلید بهشت است، در این صورت بسیاری از فاصله‌هایی که امروزه به اشتباه در جامعه شکل گرفته است، برداشته می‌شود و به عقیده من یک نوع حصاری در جامعه ایجاد شده که ما باید این حصار را بشکنیم.
حیدری عنوان کرد: در این میان یک راه بسیار خوب برای شکستن این حصار، آشنا کردن افراد با فضای تدبر است، زیرا در این فضا افراد به آن سوره و آیاتی که می‌خواند توجه می‌کنند و متوجه می‌شوند که برای کدام یک از سوال‌ها و نیازهای آن‌ها پاسخی دارد که این امر نیازمند مطالعه، برنامه‌ریزی و مهارت است.
وی خاطرنشان کرد: برهمین اساس از افرادی که به نوعی قرآنی هستند و در این مسیر حرکت می‌کنند، می‌خواهم که به فکر افراد دیگری هم باشند، برای دیگران قرآن را تلاوت کنند و جان‌بخش و حیات‌بخش بودن این معجزه زمان را به دیگران هم نصیب کنند.
نکات کلیدی سوره مبارکه «عبس»
مدرس مجمع مدارس دانشجویی قرآن و عترت دانشگاه تهران با کندوکاو در سوره مبارکه «عبس» و تدبر در این سوره، بیان کرد: سوره «عبس» از چند بخش تشکیل شده که بخش اول آن به نوعی یک روایت تاریخی را بیان می‌کند، بخش دوم این سوره درباره معاد و بخش سوم آن نیز بخش انسان‌شناسی سوره است.
حیدری اظهار کرد: در واقع فضای عجیبی دارد، به این دلیل که در ابتدای این سوره مبارکه به نوعی روایت خشونت رفتار یک فرد را بدون هیچ تحلیلی بیان می‌کند، بنابراین این موضوع را به ما گوشزد می‌کند که در تحلیل رفتار یک فرد باید روایت رفتار فرد شنیده و بیان شود، بدین منظور که ما زمانیکه ما می‌خواهیم رفتار خود را تحلیل کنیم و چرایی و چگونگی رفتار خود را تحلیل کنیم، اولین کاری که در این خصوص باید انجام دهیم این است که باید روایت دقیقی از آن رفتار را به خودمان ارائه کنیم.
وی عنوان کرد: این در حالی است در بسیاری از مواقع در دایره ارتباطی که با دیگران داریم، دچار اشتباهاتی می‌شویم به علت اینکه نمی‌توانیم روایت دقیقی از آن رفتار داشته باشیم، رفتار را از جهت خودمان پیگیری می‌کنیم و رفتار را از نگاه بیرونی بررسی نمی‌کنیم.
مدرس مجمع مدارس دانشجویی قرآن و عترت دانشگاه تهران اظهار کرد: در ابتدای این سوره به موضوع اشاره شده که یک فرد نابینایی وارد جمعی که پیامبر(ص) در حال سخنرانی بودند، می‌شود و فردی که در آن جمع حضور داشته است، از فرد نابینا روی گردانی و به او اخم می‌کند، بدین منظور که تو چرا وارد این جمع شده‌ای.
حیدری تأکید کرد: از این‌رو همین آیه قرآن به ما این درس را می‌آموزد که در تعاملات با یک فرد حق را در نظر بگیریم، نه اینکه او خوشحال و یا نارحت شد، حتی ناراحتی یک فرد نمی‌تواند ملاک حق بودن و یا ناحق بودن یک مسئله‌ای باشد.
وی عنوان کرد: در حقیقت خداوند در این آیه از یک رفتار اشتباه در مقابل یک فردی که نابیناست که پرده‌برداری کند و بگوید که پشت‌پرده رفتارها و عقبه فکری شما مهم است و آنچه که در رفتار شما مشاهده می‌شود، به نوعی وزنه عقبه فکری شماست که وزنه شما را چه در دوزخیان و چه در بهشتیان سنگین می‌کند.
مدرس مجمع مدارس دانشجویی قرآن و عترت دانشگاه تهران افزود: بنابراین ما شاهد هستیم که خداوند در آیات بعدی این سوره مبارکه وارد عقبه فکری رفتاری می‌شود، به گونه‌ای که خطاب به آن فردی که چنین رفتار اشتباهی از او سر زده است، می‌گوید: «تو از کجا می‌دانی که آن فردی که وارد آن مجلس شده، فردی اهل تزکیه باشد و حتی رشد او نیز می‌تواند هزاران برابر از رشد تو باشد.»
حیدری عنوان کرد: در واقع نکته مهمی که در این آیه وجود دارد این است که شاید نابینا بودن یک فرد بهتر از آن است که فردی بینایی داشته باشد، اما از این بینایی در مسیر اشتباهی استفاده کند و مسیر غلط اولی که در سوره عبس برای بینایی حقیقی که در اینجا منظور چشم سر نیست، بلکه منظور بینش و نگرش داشتن است، مسیر نگاه کردن‌ها و مقایسه کردن‌های اشتباهی است که بین خودمان و دیگران شکل می‌گیرد و نمونه بارز این موضوع را در میان جمع‌های تشکلی و دانشجویی دیده می‌شود.
«استغنا» در قرآن
وی عنوان کرد: نکته مهم بعدی که این سوره به آن اشاره کرده است، موضوع استغناست، به‌گونه‌ای که یکی از ریشه‌های نگاه غلط داشتن و نابینایی بودن را می‌توان استغنا دانست و این در حالی است که قرآن کریم ریشه این استغنا را طغیان عنوان می‌کند و این طغیان به منظور فردی است که از خط قرمزهایی که برای آن فرد تعیین شده، خارج شود و این فردی که به خود اجازه داد که چنین تفکر و اندیشه‌ای درباره آن فرد نابینا داشته باشد از نگاه قرآن به عنوان فرد طغیان‌گر شناخته می‌شود.
مدرس مجمع مدارس دانشجویی قرآن و عترت دانشگاه تهران اظهار کرد: در واقع خوب است که افراد بر روی تک‌تک کلمه‌های قرآن، تفکر کنند، چرا که در حقیقت یکی از راه‌های انس با قرآن این است که این کلمات را در زندگی روزمره خود به کار گیریم و آن‌ها را مورد استفاده قرار دهیم.
حیدری خاطرنشان کرد: بنابراین یکی از برکات این سوره این است که بسیاری از روی درهم کشیدن‌هایی که در زندگی خود انجام داده‌ایم را تحلیل رفتاری کنیم و به تعبیری ریشه‌های این رفتارهای خود را پیدا کنیم و به همین دلیل است که می‌گوییم که خداوند در این سوره ناگهان وارد فضای معاد می‌شود و این مسئله را به گونه دیگری بیان می‌کند که البته تنها در این سوره نیست که ما این موضوع را شاهد هستیم بلکه این امر یکی از ویژگی‌ها این معجزه الهی است که خداوند یک بحث را از ابعاد مختلفی برای ما بیان می‌کند.
چهره ملکوتی اعمال و رفتارهای ما انسان‌ها
وی عنوان کرد: در واقع هریک از اعمال ما یک چهره ملکوتی دارد و به دلیل اینکه ما چهره ملکوتی این اعمال خود را نمی‌بینیم و متوجه آن‌ها نیستیم به راحتی از انجام آن سر باز می‌زنیم و یا اینکه به راحتی آن‌ها را انجام می‌دهیم. از این‌رو نقطه اصلی اشکالات رفتاری ما این است که اگر ما بدانیم که لبخند زدن و توجه کردن به یکدیگر تا چه اندازه چهره ملکوتی بسیار زیبایی دارد، قطعا به این کار اصرار می‌وزیم و مدام این را انجام خواهیم داد.
مدرس مجمع مدارس دانشجویی قرآن و عترت دانشگاه تهران اظهار کرد: تنها امام که حاضر هستند و چهره ملکوتی ما به ایشان داده می‌شود، حضرت صاحب‌الزمان(عج) هستند و تنها کتابی که ما خودمان می‌توانیم چهره ملکوتی اعمال خود را در آن ببینیم نیز قرآن کریم است، بر همین اساس است که می‌توانیم به اهمیت قرآن کریم پی ببریم و رفتارها و اعمال خود را بر اساس آنچه که در این معجزه الهی آمده است تغییر دهیم و این مسیری که برای ما قرار داده است را با استفاده از آن پیش بریم.
حیدری عنوان کرد: قرآن کریم به ما می‌گوید که همه این‌ها را برای تو گفتم اما اگر خودشناسی و انسان‌شناسی نداشته باشی، گویا این نکات را من به شما گوشزد نکرده‌ام و به همین دلیل است که از آیات 17 به بعد شروع به انسان شناسی گفتن، می‌کند و این موضوع را مهم می‌داند، چرا که نشناختن خودمان باعث کفران می‌شود و به نوعی ریشه تمام رذیلت‌ها کفر می‌شود و این کفر بدین معناست که نمی‌داند که از چه چیزی خلق شده و بناست چه مسیری را بپیماید.
انتهای پیام
