جایگاه عدالت‌خواهی در آثار علامه حکیمی/ «الحیاة» دایرةالمعارفی برای انسان امروز است
امیرمهدی حکیمی، مدیر مؤسسه فرهنگی «الحیات» با بیان اینکه عدالت در نگاه علامه حکیمی از جایگاه خاص برخوردار بوده است، گفت: فریاد عدالت‌خواهی ایشان برگرفته از آیات و روایات است.
به گزارش ایکنا از خراسان رضوی، امیرمهدی حکیمی، مدیر مؤسسه فرهنگی «الحیات» شامگاه گذشته، 21 دی‌ماه در اولین ویژه‌برنامه بزرگداشت عالم و متفکر برجسته محمدرضا حکیمی، با موضوع «بررسی اندیشه اجتماعی عالم و متفکر برجسته استاد حکیمی» که به همت پژوهشکده مطالعات اسلامی در علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد با مشارکت مجمع عالی حکمت اسلامی به صورت مجازی برگزار شد، اظهار کرد: در این نشست از انسانی سخن می‌گوییم که تمام زندگی اندیشه‌ای خود را وقف اصلاح، رشد و ارتقای جامعه کرد و همواره از عدالت و توحید سخن گفت و بر همین اساس به فیلسوف و یا مرزبان عدالت شناخته شد.
وی تصریح کرد: علامه حکیمی از نخستین روزهایی که به عالم طلبگی وارد شد و یا حتی پیش از آن نیز دغدغه انسانیت داشت و در دوران طلبگی به دلیل توجه ویژه ایشان به روایات تحت تأثیر استاد بزرگوار خود شیخ مجتبی قزوینی قرار گرفتند و همین آشنایی باعث شد که نگاه ایشان به آیات و روایات متفاوت شود و نوعی تفکر و اندیشه اجتماعی و اصلاحی در ایشان شکل گیرد. این نگاهی که آیا دین امری فردی است و برای فردیات آمده و یا اینکه امری اجتماعی است و آمده تا انسان را در گستره روابط اجتماعی و فردی به کمال برساند، در آغاز در ذهن ایشان شکل گرفت و بر همین اساس در تمام طول زندگی فکری و اندیشه‌ای خود به این نگاه پرداختند.
حکیمی ادامه داد: اگر دقیق‌تر به عناوین کتاب‌های ایشان نگاه کنیم، می‌توانیم دغدغه اجتماعی که ایشان داشتند را در این عناوین شاهد باشیم. در حقیقت در کتاب‌های ایشان می‌توان فریاد عدالت‌خواهی، اخلاق و اجتماع را شاهد بود. این انسان با چنین تفکراتی از سویی با مطالعات گسترده روایی، علوم انسانی و اسلامی روزی که داشتند در 27 سالگی 30 هزار جلد کتاب را مطالعه کرده بودند و به حوزه‌های علوم انسانی و تفکرات جامعه روز خود تسلط کافی داشتند و از سویی دیگر نیز با دغدغه‌های اجتماعی، نسل‌های جوان، توده‌های مردمی و دانشگاهی و... در ارتباط بودند و همواره جامعه را به صورت کامل و دقیق می‌شناختند، سراغ روایات رفتند و به جست‌وجوی منابع روایی پرداختند و در نهایت کتاب «الحیاة» را به نگارش درآوردند. در واقع در هر حوزه‌ای که ایشان قلم زدند و نوشتند همواره نگاه عدالت‌خواهی را داشتند و خارج از این تفکر نبوده است.
برادرزاده مرحوم حکیمی بیان کرد: ایشان فردی بود که اندیشه‌های خود را می‌زیست و صرفاً اصلاح‌گری اجتماعی در آثار ایشان مشهود نبود، بلکه در زیست اجتماعی و فردی کاملاً مشهود بود و افرادی که با ایشان ارتباط داشتند، تمام دغدغه‌های سرسختی که در آثارش وجود داشت را در زندگی‌اش شاهد بودند و می‌دانند به نوعی در دایره این اندیشه‌ها زندگی کردند و در تمام سال‌هایی که با ایشان ارتباط داشتم، ندیده‌ام که چیزی را بنویسند و خلاف آن عمل و رفتار کنند و به عبارتی آموزه‌های خود جامعه عمل می‌پوشاندند.
وی اظهار کرد: «الحیاة» به عنوان بارزترین اتفاقی است که ما در اندیشه اجتماعی می‌توانیم سخن بگوییم و این دایرةالمعارفی برای زیست اجتماعی انسان امروز است و از تربیت فردی تا اجتماعی در یک دایره کامل و جامعی در چهل باب به این مقوله پرداخته است.
عدالت از نگاه مرحوم علامه حکیمی
مدیر مؤسسه فرهنگی الحیات ادامه داد: در تمام این سال‌ها نیز بعد عدالت‌خواهانه ایشان در حوزه‌های اقتصادی بسیار پررنگ شده و همواره توجه به کلیدواژه «عدالت» از جایگاه خاصی برخوردار بوده است که در حقیقت این عدالت‌خواهی باز هم برگرفته از آیات و روایات است، اما با این وجود تمام حرف ایشان فقط شامل عدالت اقتصادی و اجتماعی نبوده بلکه گسترده‌تر از این دایره بوده است. اگر به فهرست «الحیات» مراجعه کنیم شاهد پردازش مرحوم حکیمی به مباحثی چون عدل، عمل، قرآن، ویژگی‌های حاکم اسلامی، ویژگی‌های رهبران راستین در چهار جلد الحیاة گنجانده شده است و بعدها در سایر جلدهای این مجموعه نیز به مباحثی چون اخلاق، خانواده و... اشاره کرده و تمام این مباحث را از منظر همان ابعاد مختلفی که در ساخت و زیرساخت یک جامعه مهم می‌دیدند و بستر این اتفاقات را نیز انسان می‌دانستند، پرداخته‌اند.
وی افزود: همچنین ایشان بر این باور بودند که خشت خشت این جامعه را انسان‌ها تشکیل می‌دهند و اگر مواجه درستی با انسان‌ها نداشته باشیم و این عدالت اجتماعی و بستر زیست درست اسلامی نیز برای انسان‌ها وجود نداشته باشد، انسان‌ها سست خواهند شد و با این انسان‌های سست نمی‌توان جامعه‌ای را که باید، ساخت که در حقیقت این نگاه اجتماعی از نگاه فردی جدا نیست و فرد است که این جامعه استوار را می‌سازد و جامعه اسلامی را به سمت رشد و تعالی سوق می‌دهد. در واقع هدف ایشان این بوده است که جامعه باید بستری را برای کمال انسانی فراهم کند و این رشد و کمال انسانی در بستر فضای عینی اجتماعی رخ می‌دهد. بنابراین این نگاه اجتماعی ایشان زاییده آن چیزی است که در روایات به صورت گسترده وجود دارد و در تمام احکام ما نیز به این پیوند اجتماعی اشاره شده است و ما انسان منقطع از اجتماع نداریم و این در تمام اندیشه‌های ایشان نفوذ پیدا کرده بود.
اصلاح جامعه و زیست اجتماعی مردم
حکیمی اظهار کرد: اگر کسی فهرست مجموعه «الحیاة» را مرور اجمالی کند گرچه که در این مجموعه یک نگاه اجتماعی، عدالت، خانواده، ویژگی‌های حکومت صالح و فاسد، جامعه صالح و... را بوده است اما این نگاه انسان به انسان که در راستای خداوند تعریف می‌شود در روابط اجتماعی با یکدیگر در تمام عرصه‌ها را در تمام 12 جلد این مجموعه در ابعاد مختلف اشاره کرده‌اند. این نگاه در این مجموعه ایشان به روایات در جهت اصلاح جامعه و زیست اجتماعی مردم در توحید و عدالت ایشان آمده و البته نقطه محوری عدالت و عدالت‌خواهی است که در این مجموعه آمده اما اصل نیز خدا، انسان و عدل است.
مدیر مؤسسه الحیات غفلت و عدم توجه اهل اندیشه به مجموعه گسترده و گرانبهای الحیاة را نکته مهم و تأسف باری دانست و افزود: متأسفانه باید گفت که دانشگاه‌ها و حوزه‌های علمیه که باید کتاب «الحیاة» را مورد توجه قرار می‌دادند و براساس آن پیش می‌رفتند، وجود نداشته و ندارد و ما ندیده‌ایم که افراد مباحثی که استاد حکیمی در ابعاد مختلفی مطرح کرده‌اند را مورد استفاده قرار دهند.
حکیمی در پایان افزود: در حقیقت مجموعه «الحیاة» گنجینه‌ای است که در آن به ابعاد مختلفی پرداخته و یک نظامی برای آن ایجاد کرده‌اند، مسئولیت جدی‌تری برای اهل اندیشه، طلاب و دانشجویان رقم می‌زند که چرا تا کنون به این مجموعه مراجعه و بر روی آن‌ها نظریه‌پردازی نکرده‌اند تا بتوانند در نهایت به مدل‌سازی برسانند و سپس این مدل‌ها را در سطح جامعه، عملیاتی کنند.
انتهای پیام
