ادب رفتار با سالمندان در نگاه اسلام
تکریم افراد سالمند به ویژه اگر پدر و مادر باشند، در اسلام جایگاه بلند و شگفت‌آوری دارد، به طوری که بعد از دعوت به توحید، اولین خواست خداوند متعال از انسان، نیکی کردن به این دو است و این دستوری است که جزئیات زیبای آن را می‌توانیم در صحیفه سجادیه ببینیم.
نهم مهرماه، هر سال با نام روز جهانی سالمند همراه است. در برخی کشورها، روزهای خاصی برای محترم شمردن سالمندان و تبریک گفتن به آنان تعیین شده است. در برخی فرهنگ‌ها، این روز تعطیل رسمی است و افراد در این روز از کسانی که سال‌ها برای خانواده و جامعه خدمت کرده‌اند، قدردانی می‌کنند.
در کشور ما، ضمن اینکه برنامه‌هایی برای روز جهانی سالمند همزمان با سراسر جهان اعلام می‌شود، تکریم پدران و مادران، روزهای معینی در تاریخ و فرهنگ‌مان دارد که در آن افراد از تلاش‌های پدر و مادر قدردانی و از حضورشان در خانواده ابراز خوشحالی می‌کنند.
توجه به افراد سالمندان و احترام ویژه به آنها یکی از دستورات موکد قرآن کریم و پیامبر(ص) است. معروف‌ترین آیه در این زمینه آیه ۲۳ سوره اسرا است که می‌فرماید: «به پدر و مادر نیکی کنید. هرگاه یکی از آن دو، یا هر دو آنها نزد تو به سن پیری رسند، کمترین اهانتی به آنها روا مدار و بر آنها فریاد مزن و گفتار لطیف و سنجیده و بزرگوارانه به آنها بگو».
این گرامیداشت نزد پیامبر(ص) چنان اهمیت دارد که برای جلب توجه مردم به آن فرمودند: «إنَّ مِن إجلالِي تَوقِيرَ الشَّيخِ مِن اُمَّتي»: احترام به پیران امت من، گرامی داشت من است. و در سخن دیگری اهمیت این احترام را بالاتر برده و فرموده‌اند: «مِن إجلالِ اللّه إجلالُ ذي الشَّيبهِ المُسلم»: احترام به مسلمان سالخورده ، احترام به خداوند است.
این تأکید بر احترام بزرگان را در سخن ائمه(ع) نیز می‌بینیم. امام جعفر صادق(ع) فرمودند: «هر کس شخص مسنی را به خاطر پیری او احترام کند، خدا او را از ترس و وحشت روز قیامت در امان خواهد داشت».
تکریم بزرگتر به ویژه اگر پدر و مادر باشند، در اسلام جایگاه بلند و شگفت‌آوری دارد، به طوری که بعد از دعوت به توحید، اولین خواست خداوند متعال از انسان، نیکی کردن به این دو وجود نازنین است. اگر بخواهیم دقیق‌تر درباره شیوه رفتار با والدین در نگاه اهل بیت(ع) سخن بگوییم، نمی‌توانیم از دعای بیست و چهارم صحیفه سجادیه غفلت کنیم. یکی از زیباترین فرازهای این دعای این است: «اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی أَهَابُهُمَا هَیْبَةَ السُّلْطَانِ الْعَسُوفِ، وَ أَبَرُّهُمَا بِرَّ الْأُمِّ الرَّءُوفِ» امام سجاد(ع) در این عبارت از خداوند می‌خواهد هیبت و شکوه پدر و مادر را به‌سان هیبت و شکوه پادشاهان خودکامه در دلش قرار دهد و از آن بیمناک باشد و در عین حال همچون مادری مهربان به آنها نیکی کند.
امام در ادامه عرضه می‌کنند: «وَ اجْعَلْ طَاعَتِي لِوَالِدَيَّ وَ بِرِّي بِهِمَا أَقَرَّ لِعَيْنِي مِنْ رَقْدَةِ الْوَسْنَانِ، وَ أَثْلَجَ لِصَدْرِي مِنْ شَرْبَةِ الظَّمْآنِ حَتَّى أُوثِرَ عَلَى هَوَايَ هَوَاهُمَا، وَ أُقَدِّمَ عَلَى رِضَايَ رِضَاهُمَا» خدایا خدمتگزاری برای پدر و مادر را برای من از لذت خواب در چشم خواب‌آلود شیرین‌تر و از شربت گوارا در ذائقه تشنه گواراتر کن تا خواسته آنها را بر خواسته خود ترجیح دهیم و خرسندی آنها را بر خرسندی خود مقدم دارم. و بعد در بیان ادب رفتار با آنها از خداوند چنین می‌خواهند: «اللَّهُمَّ خَفِّضْ لَهُمَا صَوْتِی، وَ أَطِبْ لَهُمَا کَلَامِی، وَ أَلِنْ لَهُمَا عَرِیکَتِی، وَ اعْطِفْ عَلَیْهِمَا قَلْبِی، وَ صَیِّرْنِی بِهِمَا رَفِیقاً، وَ عَلَیْهِمَا شَفِیقاً»: خدایم صدایم را در محضر پدر و مادر ملایم و گفتارم را خوشایند و خلق و خویم را نرم و قلبم را نسبت به آنها لبریز از محبت کن.
فراز این دعا، لبریز از شیوه‌های توجه و رعایت ادب و محبت نسبت به والدین است و می‌توان آن را یک شیوه‌نامه الهی برای نوع تفکر و رفتار با آنها دانست.
انتهای پیام
