کمیت و کیفیت فعالیت خانه‌های قرآن در سطوح مختلف بنا به توانمندی‌ها متفاوت است، برخی فعالیت‌های گسترده‌ای در زمینه برگزاری دوره‌های قرآنی، برپایی کرسی‌های تلاوت و محافل دارند و برخی به تناسب سطح مخاطب و امکانات خود به روانخوانی محدود شده‌اند. اما همه این افراد و فعالیت‌هایشان تحت نام «خانه قرآن» جای می‌گیرد که مجوز آنها از سوی دارالقرآن سازمان تبلیغات اسلامی صادر می‌شود.
با توجه به مشکلاتی که خانه‌های قرآن در زمینه ثبت در سامانه تلاوت و به‌روزرسانی تجهیزات و آموزش مدیران خود دارند، ایکنای خوزستان، با چند تن از مدیران خانه‌های قرآن و همچنین مسئولان استانی و کشوری دارالقرآن تبلیغات اسلامی گفت‌وگویی انجام داده است که در ادامه می‌‌خوانيد:
جاسم الهایی، مدیر خانه قرآن بقیع شهر الهایی شهرستان شوش درباره فعالیت این خانه قرآن به ایکنای خوزستان، گفت: این خانه قرآن در روستای قلعه سحر شوش قرار دارد و فعالیت‌های آن در مسجد برگزار می‌شود. پیش از کرونا فعالیت خانه قرآن بیش از این بود و در حال حاضر با عبور از آن شرایط فعالیت خانه قرآن مجدداً در حال از سرگیری است.
وی افزود: زمانی که خانه قرآن خود را ثبت کردم، شرایط به این شکل بود که برای روستاها فقط مجوز خانه قرآن صادر می‌شد. یکی از چالش‌های مهم خانه قرآن، عدم به‌روزرسانی تجهیزات این مجموعه است. کمبود سیستم و عدم دسترسی به تجهیزات به روز از مشکلات ما در این خانه قرآن است. در کنار آموزش روخوانی و روانخوانی نیازمند آن هستیم که به احکام، عقاید و اخلاقیات هم بپردازیم و تک‌بعدی نباشیم. همان‌طور که می‌دانیم رسول اکرم(ص) برای اخلاق مبعوث شدند از این رو حتماً در کنار فعالیت‌های قرآنی این نکات نیز باید مدنظر قرار گیرد. برای پیش بردن این اهداف حتماً نیازمند آن هستیم که از تجهیزات به‌روز استفاده کنیم و به قرآن‌آموزان انگیزه دهیم.
مدیر خانه قرآن بقیع درباره ثبت این خانه قرآن در سامانه تلاوت با بیان اینکه نسبت به این کار اقدام نکرده است، گفت: در سال‌های گذشته ارتباط بیشتری با دارالقرآن سازمان تبلیغات اسلامی در استان داشتم، اما اخیراً مراجعه‌ای نداشته‌ام.
خانه‌های قرآن فراموش شده‌اند
عمار حاتمی، مسئول خانه قرآن نورالهدی سوسنگرد نیز در گفتگو با خبرنگار ایکنا، با تصریح به وجود مشکل در ثبت خانه قرآن نورالهدی گفت: از ابتدای راه‌اندازی این خانه قرآن در سال ۹۵ دولت هیچ کمکی به این خانه قرآن نکرده است. ما هنوز در ثبت خانه قرآن خود مشکل داریم و توان برگزاری یک دوره تربیت مربی و صدور مدرک را نداریم.
مدیر خانه قرآن نورالهدی با اشاره به پیگیری‌های مستمر خود در بارگذاری مدارک خانه قرآن و مشکلاتی که سامانه تلاوت با آن مواجه است، گفت: ما در این سال‌ها کار قرآن را به صورت جدی در شهرستان دنبال و از جیب خود هزینه آن را پرداخت کردیم. کلاس‌های حفظ خانه قرآن در دو بخش بانوان و آقایان فعال است. امسال چهار نفر حافظ کل تربیت کردیم. محافل قرآنی، کرسی‌های تلاوت، ترتیل خوانی در مساجد برگزار می‌کنیم، اما هیچکس به ما سر نمیزند.
وی با بیان اینکه خانه‌های قرآن فراموش شده‌اند، گفت: مکان خانه قرآن نورالهدی استیجاری است و هزینه آب و برق آن بالا است.
این فعال قرآنی با اشاره به کمرنگ شدن فعالیت‌های قرآنی در شهرستان گفت: وضعیت شهرستان از نظر مربی قرآنی به گونه‌ای است که برای برگزاری یک دوره، مجبور هستیم از بیرون شهرستان، استاد دعوت کنیم. خواهش ما این است که مربیان شهرستانی به مرکز استان دعوت شوند و طی یک دوره اطلاعات آنها را به‌روز رسانی کنید تا برای آنها دلگرمی ایجاد شود و تشویق شوند و جلسات خود را احیا کنند.
موفق به ثبت خانه قرآن نشده‌ایم
فاطمه ثابتی، مدیر خانه قرآن منتظران مهدی(عج) دزفول گفت: فعالیت خانه قرآن ما با شیوع کرونا به صورت کامل در فضای مجازی دنبال شد. حدود ۳۰ سال است که در زمینه آموزش قرآن کریم و مداحی فعال هستم، اما مجوز خانه قرآن را حدود شش سال است که از تبلیغات اسلامی دریافت کردم. با وجود اینکه در این مدت هیچ حمایتی از طرف دارالقرآن از طریق تبلیغات اسلامی دریافت نکرده‌ام، اما دلسرد نمی‌شوم و قرآن کریم از همه تشویق‌ها برای ما بالاتر است.
وی اظهار کرد: اخیراً تبلیغات اسلامی دزفول، ماهانه، جلسات قرآنی برای مدیران خانه‌های قرآن برگزار می‌کند که به طور ثابت در همه آنها شرکت می‌کنم. در آنجا ایده‌های همدیگر را می‌شنویم و تبادل نظر می‌کنیم. فعالیت ما بیشتر در زمینه آموزش روخوانی قرآن کریم است و اخیراً به درخواست بعضی از قرآن‌آموزان قرار است مخارج حروف و تجوید آن نیز آموزش بدهم.
این مربی قرآن گفت: در مسجد، منزل شخصی و در حسینیه فعالیت می‌کنم. علاقه‌مندم که جوانان را به این آموزش‌ها سوق بدهم، اما جذب جوانان نیازمند حمایت و تشویق آنها است که امکانات آن برای ما فراهم نیست.
مسئول خانه قرآن منتظران مهدی(عج) گفت: آشنایی با سامانه تلاوت ندارم اما افرادی هستند که پیگیر ثبت خانه قرآنی ما هستند که و تاکنون موفق به ثبت آن نشده‌اند. تقاضا دارم شیوه ثبت در این سامانه به ما آموزش داده شود چون علاقه دارم که بتوانم در سطح بالاتری قرآن را آموزش دهم و به قرآن‌آموزان خود مدرک بدهم.
ثبت 207 خانه قرآن در خوزستان
به گفته حجت‌الاسلام سعید حردانیان، مدیر دارالقرآن الکریم تبلیغات اسلامی خوزستان، در استان 207 خانه قرآن ثبت شده هستند که از این تعداد حدود 170 خانه قرآن فعال و مابقی، راکد یا نیمه‌فعال هستند که وضعیت آنها در حال بررسی است. مهم‌ترین دلیل رکود برخی خانه‌های قرآنی، شیوع بیماری کرونا بود که برخی خانه‌های قرآنی نتوانستند خود را با شرایط فعالیت غیرحضوری وفق دهند. البته با تغییر شرایط شیوع بیماری، امکان فعال‌سازی این خانه‌های قرآنی نیز فراهم شده و به تدریج در حال شروع مجدد فعالیت هستند.
حردانیان با اشاره به فعالیت خانه‌های قرآن بدون مجوز گفت: برخی افراد در منزل و محل زندگی خود، اتاقی را برای خانه قرآن درنظر گرفته‌اند، اما مجوز ندارند. خانه‌های قرآن در سطح استان بیش از آمارِ ثبت شده است، ما همه آنها را به رسمیت می‌شناسیم و دست یکایک آنها را می‌بوسیم ولیکن برای اینکه بتوانیم بیشتر به آنها خدمت کنیم، از آنها تقاضا داریم که مجوز فعالیت دریافت کنند. این مجوز ضمن اینکه آنها را از معافیت پرداخت هزینه‌های آب و برق بهره‌مند می‌سازد به آنها اجازه برگزاری دوره‌های تربیت مربی همراه با اعطای مدرک معتبر دارالقرآن الکریم سازمان تبلیغات اسلامی می‌دهد.
وی درباره حمایت مالی و تجهیزات از خانه‌های قرآن اظهار کرد: در این زمینه تفاوتی میان خانه قرآن و مؤسسه قرآنی وجود ندارد و هر دو به‌طور مساوی در صورت وجود حمایت از آن برخوردار می‌شوند، البته به تناسب میزان کیفیت عملکرد میدانی آنها که در نظام رتبه‌بندیِ در حال تدوین خواهد آمد. همچنین ما در بازدید از مؤسسات و خانه‌های قرآن به آنها اعلام کرده‌ایم که اگر سیستم امتیازدهی و کمد جوایزی برای مخاطبان خود تعریف کنند، دارالقرآن الکریم استان متعهد می‌شود که جوایز آن را تأمین کند.
حسین بهبودی، مدیرکل توسعه مشارکت‌های مردمی سازمان دارالقرآن درباره وضعیت خانه‌های قرآن در کشور گفت: بعد از تأسیس مؤسسات قرآنی با عنایت به اینکه مؤسسات شخصیت حقوقی دارند، متکفل تکالیف متعددی می‌شوند که در قوانین ما برای آنها پیش‌بینی شده است. برای مثال مالیات‌های مستقیم در قانون تأمین اجتماعی و قانون کار برای آنها پیش‌بینی شده و سایر قوانینی که وجود دارد. علاوه بر این، ضوابط خود سازمان با توجه به حساسیت امر نیز ضوابط قابل توجهی است.
وی افزود: بعد از مدتی به نظر رسید لزوماً همه فعالان تمایل ندارند که این میزان از تکالیف را که سنگین هستند، بر دوش بکشند یا آمادگی چنین امری را ندارند. با توجه به تجربه طولانی مدت فعالیت‌های قرآنی در کشور و اینکه همه این فعالیت‌ها تا پیش از این به شکل مردمی و کاملاً غیر نظام‌مند اداره می‌شد و طبیعتاً این تکالیف بر آن حاکم نبود، قالب دیگری پیشنهاد شد.
بهبودی گفت: مؤسسات بنا به ضرورت‌هایی از دو دهه پیش فعالیتشان جهش پیدا کرد، در قوانین تکالیفی پیش‌بینی شده که برای همه اشخاص حقوقی وضع شده و سال‌ها طول می‌کشد تا مراکز قانون‌گذار در این زمینه همراهی کنند تا برخی از آن قوانین که ویژه شرکت‌های تجاری است، در خصوص مؤسسات قرآنی و مردمی غیرتجاری تسهیل کنند و تبصره‌ای بر آنها بزنند. مثل معافیت مالیاتی که پس از 10 سال مذاکره توانستیم برای مؤسسات تسهیل کنیم. در این دو دهه بیش از دو یا سه قانون نتوانستیم برای مؤسسات تسهیل ایجاد کنیم.
مدیرکل توسعه مشارکت‌های مردمی سازمان دارالقرآن با تصریح به اینکه مؤسسه داری کار سنگینی است، چون نگاه دستگاه‌های اجرایی به مؤسسات قرآنی به ناچار نگاه به یک شخصیت حقوقی است، ادامه داد: چون فعالیت‌های قرآنی باید توسعه پیدا می‌کرد و نباید به دلیل این شرایط سنگین و پیچیده متوقف می‌شد، قالب دیگری به عنوان خانه‌های قرآنی پیشنهاد شد که فعالیت‌های کمتری از نظر کمیت و سطح برنامه‌ها داشته باشند و صرفاً متکفل برنامه‌های عمومی هستند.
فعالیت 7 هزار خانه قرآن در سطح کشور
وی اظهار کرد: بنا به فرمایش رهبر انقلاب که آموزش‌های عمومی باید فراگیر باشد و احدی نباشد که نتواند قرآن را از رو قرائت کند یا تأکیداتی که در زمینه حفظ قرآن داشتند، به نظر رسید برای توسعه و همه‌گیر شدن آموزش‌ها، باید قالب‌های دیگری را هم پیش‌بینی کنیم. خانه‌های قرآن با همین هدف تأسیس شدند و ابتدا به ساکن، خانه‌های قرآن روستایی تأسیس شدند و بعد بنا به تأکید رهبر انقلاب مبنی بر توسعه آموزش قرآن در محلات، خانه‌های قرآن به محلات شهری نیز تعمیم پیدا کرد.
به گفته بهبودی، آمار و خروجی‌ها، نتایج نشان از موفقیت طرح و نیاز جامعه به آن می‌داد با این توضیح که امروز که حدود دو دهه از تأسیس مؤسسات فرهنگی قرآنی می‌گذرد و به علاوه مجوزهایی که وزارت ارشاد برای مؤسسات قرآنی صادر کرده است، جمع آنها حدود 3 هزار مؤسسه فعال است. منتها خانه‌های قرآن طبق رصد سال ۱۴۰۰، حدود 7 هزار هستند که علی‌رغم همه مشکلات به ویژه در دوره کرونا و وضعیت اعتبارات، هنوز فعال هستند. اقبالی که مردم نسبت به دریافت مجوز خانه قرآن و فعالیت در قالب خانه قرآن داشتند به مراتب بیش از مؤسسه بود.
مدیرکل توسعه مشارکت‌های مردمی سازمان دارالقرآن توضیح داد: خانه‌های قرآن برای شکل‌گیری نیاز به مجوز دارند، اما برخلاف مؤسسات که باید در اداره ثبت شرکت‌ها، ثبت بشوند، شخصیت غیرحقوقی دارند و صرفا در سازمان تبلیغات اسلامی ثبت می‌شوند. از سال ۹۰ موضوع فرآیند الکترونیکی شدن ثبت مجموعه‌های قرآن را پیش‌بینی کردیم و از این سال مجوز مؤسسات را به صورت الکترونیکی صادر می‌کردیم و نیازی به حضور در سازمان نبود مگر برای مصاحبه. متأسفانه ضعف زیرساخت‌ها از یک طرف و ضعف بنیه‌های مالی و پشتیبانی از یک طرف دیگر باعث شد سامانه‌های مربوطه را سه بار جایگزین کنیم، یعنی سامانه‌های مربوطه نتوانستند سرویس لازم را به مخاطبان ارائه بدهند. این ضعف ویژه سازمان نیست و عموم سامانه‌ها در کشور ما با این مشکل مواجه هستند.
اشکالات سامانه ثبت خانه‌های قرآن
وی تصریح کرد: علی‌رغم اینکه همکاران ما دومین سامانه را سفارش دادند تا از مشکلات اولین سامانه نجات پیدا کنیم، اما آن شرکت نتوانست به تعهدات خود عمل کند. نزدیک یک سال و اندی است که با شرکت سومی وارد قرارداد شدیم و قرار بود ظرف سه، چهار ماه کار را ارائه بدهند. علی‌رغم اینکه این سامانه در سایت تلاوت جانمایی شده است، اما هنوز خطاهایی دارد و شرکت مربوطه تلاش می‌کند این اشکالات را به تدریج اصلاح کند و امیدواریم در ایام آتی این نواقص رفع شود.
بهبودی در پایان درباره سیستم حمایت از خانه‌های قرآن گفت: هر زمان ردیف اعتباری برای حمایت از تشکل‌های مردمی قرآنی دریافت می‌کردیم، بدون تبعیض ویژه خانه‌ها و مؤسسات قرآنی تقسیم و تسهیل می‌شد. در چهار سال پیش اعتباری نداشتیم. در سال ۱۴۰۱ اعتباری تعلق گرفت و به استانها ابلاغ شد، بعد از چهار سال، امسال مجدداً حمایت از مؤسسات و خانه‌های قرآن را داریم؛ هر چند این اعتبار آن‌قدر کم است که از عنوان آن شرمنده می‌شویم. هر زمان دولت اهتمام داشته این ردیف را تأمین کند ما نیز به استانها ابلاغ کردیم و استانها به مؤسسات و خانه‌های قرآنی تخصیص داده‌اند.
