جلوه عاشورا در نقاشی‌های دیواری تخت فولاد
در تکایای آقا حسین خوانساری و بابا رکن‌الدین واقع در آرامگاه تخت فولاد، نقاشی‌های دیواری به چشم می‌خورند که صحنه‌هایی از عاشورا را به تصویر کشیده‌اند.
به گزارش ایکنا از اصفهان، نقاشی دیواری از جمله مهم‌ترین تزئینات تکایای تخت فولاد بوده که اعتبار و زیبایی خاصی به این آرامگاه بخشیده است. شمایل‌نگاری، نگاره‌های تزئینی و خط‌نگاره‌ها از جمله نمونه‌های نقاشی دیواری در آرامگاه تخت فولاد به شمار می‌رود که آنها را می‌توان در تکایایی مانند بابا رکن‌الدین، خوانساری، کازرونی، میرفندرسکی و بختیاری‌ها مشاهده کرد. ویژگی فرمی اکثر این نقاشی‌ها، رنگ‌گذاری‌های ساده (رنگ‌های ملایم مانند آبی، سبز، سفید و صورتی برای اولیا و رنگ‌های تند مانند قرمز، قهوه‌ای و مشکی برای اشقیا) با تزئینات و سایه‌پردازی‌های کم و توجه به پرسپکتیو مقامی به جای پرسپکتیو علمی است؛ اما باید توجه داشت که همین نقوش و رنگ‌های ساده در متن خود به باورهای عمیق شیعی و ایرانی اشاره دارند و به زیبایی، وقایع عاشورا و زندگی امامان را روایت می‌کنند.
شمایل‌نگاری شیعی در تکایای تخت فولاد شامل تکیه آقا حسین خوانساری و سردر تکیه بابا رکن‌الدین می‌شود. نقاشی دیواری در کنار تزئیناتی چون کاشی‌کاری، گچ‌بری و قبور با حجاری‌های نفیس، جلوه‌ای زیبا و معنوی به تکیه خوانساری بخشیده است.
قوس‌های زیر گنبد در پنج قاب‌بندی بزرگ، صحنه‌هایی از عاشورا و شمایل ائمه(ع) را به تصویر می‌کشند. این نقاشی‌ها از لحاظ فرم، محتوا و رنگ‌پردازی به نقاشی‌های دیگر بقاع اصفهان در دوره قاجار شباهت دارند. در ضلع شمالی بقعه که بزرگترین نقاشی این مجموعه نیز به شمار می‌رود، در مرکز تصویر، شمایل حضرت علی(ع) در حالی که شمشیر ذوالفقار را در دست دارد، دیده می‌شود. امام علی(ع) در حالی که دو زانو نشسته، عبایی به رنگ قهوه‌ای بر تن دارد و عمامه‌ای سفید دور سر و گردن پیچیده است. هاله‌ای با انوار شعله‌سان به فرم سرو و رنگ زرد و سبز سر مبارک را احاطه کرده است. هاله نور، سابقه‌ای کهن در هنر و نقاشی ایران و دیگر تمدن‌ها دارد و نشانه‌ای برای انسان‌های پاک‌سرشت و نشانه فرّ است. فرّ ایزدی همان نور اشراقی و حکمت الهی است که نصیب پرهیزگاران می‌شود. این نور در هنر به‌صورت هاله‌ای نورانی تصویر شده است. هنرمندان مسیحی نیز این فرّ را از ایرانیان گرفته بودند و گرد سر قدیسان و حضرت مسیح(ع)، هاله‌ای از نور ترسیم می‌کردند. این هاله نور در نگارگری ایرانی نیز به‌ویژه گرد صورت پیامبران و اولیای خداوند حضور دارد.
در طرفین امام علی(ع) ابتدا ملازمان و یک درویش، احتمالاً قنبر، غلام آن حضرت که تبرزینی به دست دارد، دیده می‌شود. بعد از ملازمان، امام حسن(ع) و امام حسین(ع) نوجوان به حالت دو زانو نشسته‌اند. حسنین(ع) نیز هاله‌ای شعله‌سان در گرداگرد سر و کتابی که احتمالاً قرآن است، در دست دارند. بالاتر از شمایل‌ها و بالای سر امامان، خیل عظیمی از فرشتگان که تاجی به سر، لباسی قرمز و سبز به تن و برگ‌های درخت نخل در دست دارند، در حرکتند. در بالاترین قسمت این قاب نقاشی، خورشید عالم‌تاب به فرم قاجاری تصویر شده است. به این ترتیب، گویی هنرمند تمامی کائنات و هستی را در خدمت امامان درآورده است.
در پرده دیگر، حضرت علی(ع) به تنهایی در حالی که دو زانو نشسته و شمشیر ذوالفقار را در دست دارد، به تصویر کشیده شده است. امام با جامه قهوه‌ای رنگ، دستاری سبز بر سر و هاله‌ای مدور بر گرداگرد سر دیده می‌شود. در این اثر، «الراقم آقا سیدحسین» به‌عنوان نقاش معرفی شده است.
در سمت راست حضرت علی(ع)، شمایل حضرت ابالفضل(ع) را با لباس رزم و سوار بر اسب می‌بینیم که بیرق اسلام و مشک آبی را حمل می‌کند و گویا برای آوردن آب به سوی رود فرات روان است. در پی او، زنان اهل حرم در حال دعا دیده می‌شوند.
«حسنین خردسال در آغوش پیامبر(ص)» عنوان نقاشی دیگری است که در بقعه آقا حسین خوانساری تصویر شده و در آن، پیامبر(ص) لباس سبز بر تن دارد و صورت مبارک ایشان با رونمایی سفید پوشانده شده است. گرد سر پیامبر(ص) و حسنین(ع) را هاله شعله‌سان در بر گرفته و امام حسن(ع) و امام حسین(ع) نوشته‌ای به پیامبر(ص) نشان می‌دهند.
در ضلع شرقی بقعه خوانساری نیز دو نقاشی دیواری با موضوع حادثه کربلا وجود دارد که یکی از آنها صحنه نبرد حضرت علی‌اکبر(ع) با یزیدیان را نشان می‌دهد. علی‌اکبر جوان با چهره‌ای زیبا، هاله‌ای نورانی و زرد رنگ دور سر، کلاه‌خودی فلزی با پر طاووس و لباس سبز رنگ سوار بر اسب و با شمشیری در دست بر خیل دشمنان می‌تازد و آنها را تار و مار می‌کند. در پشت صحنه و در کنار خیمه‌ها، امام حسین(ع) و اهل بیت(ع) در حال دعا و نیایش هستند و در این سو، دشمنان از رشادت‌های جوان بنی‌هاشم، سخت متحیر و انگشت به دهان مانده‌اند و گروهی از آنان چشم به خیمه‌ها دارند.
نقاشی بعدی این ضلع که بنا به دلایل نامعلومی تکمیل نشده، با توجه به شباهت این نقاشی‌ها با نقاشی‌های دیواری در دیگر بقاع متبرک از جمله امامزاده شاه میرحمزه، احتمالاً صحنه جنگ حضرت علی‌اکبر(ع)، حضرت قاسم(ع) و حضرت ابالفضل(ع) با دشمنان است. یزیدیان در حالی که تعدادی از آنها به هلاکت رسیده‌اند، به سوی این سه بزرگوار تیر پرتاب می‌کنند.
سردر تکیه بابارکن‌الدین نیز از جمله فضاهایی است که به نقاشی دیواری و شمایل‌نگاری مذهبی مزین بوده، اما در مرمت‌هایی که پس از دوره قاجار صورت گرفته، در زیر لایه‌های گچ مخفی شده است. در تصاویر به جا مانده از دوره قاجار، شمایل امام حسین(ع) در حالی که فرشتگان بالای سر حضرت در حرکتند و در کنار ایشان، حضرت عباس(ع) و دیگر یاران و ملازمان امام قابل شناسایی هستند.
از نقاشان تخت فولاد می‌توان به هنرمند خلاق، سیدهاشم رشتیان اشاره کرد که همراه برادرانش، سیدحسین و سیدرحیم در اواخر دوره قاجار اقدام به کشیدن نقاشی دیواری کردند. از جمله آثار این خانواده نقاش، سردر اصلی بقعه هارون ولایت، تکیه‌های خوانساری، میرفندرسکی، بختیاری‌ها و بسیاری دیگر از بناهاست.
